Yapay Zeka Engelli Bireylere Nasıl Yardımcı Oluyor?

Oğuzhan Değirmenci
Hacettepe AI Club
Published in
4 min readFeb 9, 2022

Yapay zeka, görsel algılama, konuşma tanıma, karar verme ve çeviri gibi normalde insan zekası gerektiren görevleri yerine getirebilen bilgisayar sistemlerinin geliştirilmesidir. Pek çok insan yapay zekayı robotların ve fütüristik teknolojinin olduğu bir dünya gibi düşünebilir, ancak engelli bireyler için yapay zeka teknolojisi bir erişilebilirlik dünyası açıyor.

Yapay zeka, engelli insanlar için iletişim, erişilebilirlik ve bağımsız yaşam alanında çoktan büyük adımlar attı. Hiçbir engeli olmayan biri, bir tarif aramanın veya bir şarkı çalmanın uygun bir yolu olarak Amazon’un Alexa’sını ya da Apple’ın Siri’sini kullanabilir. Ancak görme engelli biri için bunlar, hayatını değiştiren bir teknoloji parçasıdır.

Artan İletişim

Akıllı telefonunuzdaki Alexa (Echo), Siri gibi ses destekli yapay zeka teknolojileri, iletişimdeki en büyük gelişmelerden biridir. Görme engelli kişiler için bu teknoloji, akıllı cihazlarıyla nasıl iletişim kuracakları açısından çok önemlidir. Görme engelli insanlar için görüntüleri tanımlamayı öğrenen bilişsel sistemler de vardır.

Buna ek olarak, konuşmadan metne ve metinden sese teknolojisi, beyin yaralanmalarından iyileşenler, beyin felcinden etkilenenler veya diğer kronik rahatsızlıkları olan kişiler için daha fazla iletişim sağlar. İşitme güçlüğü çekenler için kapalı altyazı programları da yapay zeka algoritmaları ile mükemmelleştiriliyor. Yapay zekanın gücü neredeyse her sektöre dokunuyor, ancak erişilebilirliği iyileştirme yeteneği, iletişimi sadece uygun bir yoldan daha fazla artırıyor.

Daha Fazla Erişilebilirlik

Bir kişinin konaklamaya ihtiyaç duymasının birkaç nedeni vardır. Genetik koşullar, doğum sırasındaki komplikasyonlar ve erken yaşta meydana gelen yaralanmalar, bir kişinin hayatının çoğu için yardımcı teknolojiye ihtiyaç duymasına neden olabilir. Diğer durumlarda, bir kişi bir sakatlık edinebilir — bir uzvun kesilmesine yol açan iş kazaları veya trafik kazaları olabilir — ve bu insanlar günlük hayatta gezinmeyi yeniden öğrenirken bunalmış hissedebilirler. Her iki durumda da, yapay zeka destekli teknoloji günlük yaşamı düzene sokabilir ve bu insanların daha bağımsız yaşamasını sağlayabilir.

Erişilebilirlik, engelli toplumdaki birçok insan için hiç bitmeyen bir endişe kaynağıdır. Erişilebilirliğe doğru adımlardan birine örnek olarak Microsoft’un hareket kabiliyeti olan engelli kişilere yardım etmeyi, insan bağlantılarını kurmayı ve işyerinde gezinmeyi amaçlayan bir yapay zeka destekli erişilebilirlik programı verilebilir. Görme engelli kişilere yardımcı olacak bazı yapay zeka destekli teknolojiler, işaretler ve görsel üzerindeki metinleri tanımak üzere tasarlandığından, daha bağımsız bir şekilde mobil olmalarını mümkün kılar.

Otonom araçlar, engelli insanlar açısından sıklıkla tartışılan yapay zekanın başka bir yönüdür. Yapay zeka teknolojisinin en güzel yanı, kapsayıcı olma eğiliminde olması ve konaklamaya ihtiyaç duyan kişilerin teknolojik gelişmelere daha fazla dahil olmalarına yardımcı olmasıdır. Concept-I RIDE gibi araçlar, otonom araç olmasa da, tekerlekli sandalye kullanan kişiler için otomotive bağlılığı azaltır.

Otonom araçlar, işitme ve görme bozukluğu olanlar, tekerlekli sandalye kullananlar, zihinsel engelli insanlar vb. dahil olmak üzere birçok farklı insana yardım etmek için yapay zeka kullanır. Evden çıkıp kendinizi mağazaya götürebilmek, engelli bireyler için erişilebilirlik ve bağımsız yaşam açısından büyük bir ilerlemedir.

Evde Bağımsız Yaşamı Sağlamak

Bir engelle yaşayan birçok insan, evde dolaşma, yemek pişirme veya diğer günlük görevleri tamamlama konusunda yardım için başkalarına güvenir. Nesnelerin internetindeki (IoT) gelişmelerle birleşen yapay zeka destekli teknolojiler, erişilebilirlik açısından yeni olanaklar açıyor. Akıllı ev teknolojisi, yapay zeka yetenekleriyle bağımsız yaşamı mümkün kılıyor.

Yapay zekanın evdeki birçok kişinin hayatını nasıl değiştirdiğine dair birçok örnek var. Evinize ışıkları açıp kapatmasını, ısıyı veya klimayı ayarlamasını ya da ocağı kapatmasını söylemek için ses teknolojisini kullanmak, bağımsız yaşamı kolaylaştırmaya yardımcı olan örneklerdendir. Akıllı ev hub’ları, rutininizi zaman içinde öğrenebilir ve ihtiyaçlarınızı önceden tahmin edebilir, gerektiğinde ışıkları veya diğer cihazları açabilir. Bazı sistemler, termostatı hava tahmin verilerini göz önünde bulundurarak ayarlayabilir. Bu örnekler, akıllı ev ürünlerindeki yapay zeka teknolojisinin günlük yaşamın önündeki engelleri nasıl ortadan kaldırdığını göstermektedir.

Evdeki yapay zeka teknolojisi, güvenlik açısından da harika. Bir kişinin düşüp düşmediğini söylemek için akıllı bir ev kurulabilir ve yardım için sevdiklerini veya acil servisleri uyarabilir. Bu güvenlik kaygıları, engelli kişiler için bağımsız yaşamanın neden zor olabileceğine başka bir unsur ekliyor. Bununla birlikte, yapay zeka, insanların iletişim kurmasını, evlerine erişmesini ve bağımsız olarak güvende hissetmesini mümkün kılar.

Sırada ne var?

Yapay zeka, bilgi işlem (IT) alanını, mühendislik endüstrisini, büyük veriyi ve teknoloji ile ilgili diğer birçok alanı değiştirecek. Bununla birlikte, yapay zeka aynı zamanda dünyayı insanlar için günden güne değiştirecek. Yapay zeka ilerledikçe, sıradan insanlar için daha erişilebilir hale gelecektir. Yapay zeka asistanları norm haline gelecek ve yapay zeka teknolojisi daha verimli olmaya devam edecek.

Yapay zeka ve engelli bireyler açısından, her ilerleme daha kapsayıcı olacaktır. Tıp teknolojilerinde daha büyük ilerlemeler sağlayacak ve daha fazla insanın asla hayal edemeyecekleri şekilde bağımsızlığa ulaşmasına yardımcı olacak. Yapay zeka için sırada ne var? Engelliler için daha fazla teknoloji ve ona daha fazla erişim.

Yapay zeka teknolojileri, insanların bir şekilde yaşama şeklini değiştiriyor. Bu değişikliklerin bize katkıları sadece kullanışlı olmalarıyla kısıtlı değil, aynı zamanda iletişim kurmamıza, daha fazla şeye erişmemize ve daha bağımsız yaşamamıza yardımcı oluyor. Yapay zeka, dil tanıma yazılımından otonom araçlara, akıllı ev teknolojisine, ufuktaki teknolojik gelişmelere kadar, engelli kişilerin hayatlarında derin bir şekilde daha fazla etkiye sahip olmalarına yardımcı oluyor.

--

--