Kripto Ağlarında Mülkiyet/Sahiplik
Bir Kontrol Ağı Dizayn Krokisi
💡 Çevirmen Notu:
Bu yazıda blokzincir teknolojisinin hayatımıza girmesiyle birlikte insanlık olarak karşımıza çıkan yeni yönetişim ve toplum normları DAO’lar özelinde inceleniyor.
Kripto çağında geleneksel kurumlar kendi yapılarını kripto ile yeniden mi şekillendirecek? Yoksa kriptoda ortaya çıkmış DAO ve benzeri yapılar ile bir araya gelmeye mi karar verecekler?
Bambaşka bir toplum/çalışma yapısı ortaya koyan DAOların birbiri ile etkileşimleri nasıl olmalı veya olacak?
Şu ana kadar (yazının kaleme alındığı 9 Mart 2021 tarihi) karşımıza çıkan örnekler ve deneysel çalışmalar neler oldu? Burada karşılaşılan sorunlar veyahut avantajlar neler?
Tüm bunları incelerken yeni dünya düzeninde mülkiyetin nasıl adlandırılıp kullanılacağına ve buna hangi araçlar ile erişebileceğimize değiniliyor.
Kendi açımdan, yeni ekosistemin en temel noktalarına ve felsefesine Curve Labs ekibinden Pat Rawson’ın çok güzel değindiğini düşünüyorum. Bu ekosisteme derinlemesine dalış yapmak isteyen herkesin ilgisini çekecektir.
Hızını alamayan okurlar Curve Labs yazılarına ve orada neler döndüğüne göz atabilirler.
”Çok uluslu şirketler* dev bir papyon yapısı oluşturur ve… sıkı sıkıya örülmüş finans kurumlarından oluşan küçük bir çekirdeğe olan akışları kontrol eder… ekonomik bir “süper varlık”…”
— Küresel Kurumsal Kontrolün Şebekesi, ETHZurich (2011)*
Merkeziyetsiz otonom organizasyonlar (DAOlar) popüler olmaya başladıkça mülkiyete* dayalı sorular önem kazanıyor. DAO’lar, akıllı sözleşmelerin kullanımıyla belirli bir seviyeye kadar bölünme ve birleşme için benzersiz organizasyonel programlanabilir yeteneklere sahiptir. Bu kroki şu soruları cevaplamayı dener: Bir DAO, mülkiyeti efektif bir şekilde merkeziyetsiz hale getirebilir mi — ve bunu yapmak mantıklı mıdır?
Kripto Kontrol Ağları
“Her hissedarın karar verme sürecinde söz hakkı vardır… Bu nedenle, mülkiyet payı ne kadar büyük olursa… üzerindeki bağlantılı kontrol o kadar büyük olur… [K]ontrol, kişinin kendi çıkarını şirketin iş stratejisinden üstün olduğunu görme şansını ifade eder.”
DAO’lardaki mülkiyeti, kişinin belirli bir hazine üzerindeki karar verme yetkisinin nicel bir ölçüsü olarak tanımlayalım. Bu amaçla yola çıkıldığında mülkiyet bir dizi farklı yolla kurgulanıyor. Mülkiyet, bir çok DAO’da transfer edilebilir ERC20 token olarak bulunurken, diğerlerinde transfer edilemez bir skor olarak bulunuyor. Bu değerin transfer edilebilir olup olmadığı bizim amaçlarımız için önemli değil: Her iki değer türü de, bağıntıları mülkiyetin nicel ölçüsü olan bir kontrol ağını kalabalıklaştırmak için kullanılabilir (aşağıdaki Toyota örneğine bakınız).
Başka bir DAO’nun %50'sinden fazlasına sahip olan veya iç içe geçmiş bir yapı oluşturan DAOlar gibi belirli kritik mülkiyet türleri vardır. Örnek olarak Omen Guild’in DXdao ile alt-DAO ilişkisini veya Minion yapısını düşünebiliriz. İlk örnekte Omen Guild’in hazinesi DXdao’dan bağımsızdır (elbette faaliyetlerini sürdürmek için DXdao yatırımına büyük ölçüde bağımlıdır, ancak bunu bir kenara bırakalım) ve bir yan şirketi andırarak kendi yönetim organı tarafından özgür bir şekilde kullanılır. İkinci örnekte — Minion yapısı — harcamaların ebeveyn yapı tarafından onaylanması gerekir. Bu yapı esasen şirket içerisindeki bir departman veya şubeye benzer ( dahili bir işletme segmenti). İki örnek arasındaki önemli farklılık: Minion daha çok iç denetleme yapısına benzerken DXdao-Omen ilişkisi çift node kontrol ağı oluşturur.
Omen örneği, normdan ziyade istisnadır. Toyota gibi çok uluslu bir şirkete (TNC) kıyasla, bugün blok zincirinde karşılaştırılabilir şekilde dallanmış bir kontrol ağı yoktur. Çok az sayıda DAO, mülkiyeti — ve önemli finansmanı — kendi yerel organizasyonel mahallelerine çevirir. Bu durum, çok uluslu şirketlerin bireyleri ve birden fazla hissedara sahip kuruluşları yönetip ilgilenme eğilimi olduğundan, günümüzün kurumsal kontrol ağlarına aykırıdır. Küresel çapta kurumsalların oluşturduğu çekirdekteki üyeler ortalama olarak 20 diğer üyeye bağlıdır. Bir diğer deyişle çekirdekteki firmaların sahipliğinin ¾'ünü yine çekirdekteki firmalar ellerinde tutmaktadır.
Hadi Ethereum’un en bilindik projelerinin kontrol ağı örneklerine göz atalım:
Uniswap
Günümüzde Uniswap’ın hazinesinin değeri 1.4 milyar dolara ulaştı. Bu miktar, PayPal’ın 2020 yılında 14 milyar dolar değerindeki nakit ve kısa-vadeli yatırımımlarının 10’da birine denk geliyor. PayPal 2020 yılında çalışma maliyetlerine 18.6 milyar dolar harcadı. Diğer yandan Uniswap ise kendi hazine değerinin 100’de 1’i kadar harcama yaptı.
Bunu doğrulamak için, kaba taslak bir hesap yapalım:
Uniswap’ın açıkladığı 16 çalışanına yıllık 500 bin dolar (cömert bir rakam) tazmin edildiğini ve bunun tüm vergilerle birlikte diğer masrafları içerdiğini varsayalım. Şimdi de her yıl tekrar eden 3 milyon dolarlık hibe programını ekleyelim. Tüm masraflar göz önünde bulundurulduğunda Uniswap, hazinesinde 1.4 milyar dolara sahip olmasına rağmen yılda en fazla 11 milyon dolar harcıyor. Ayrıca PayPal’ın aksine Uniswap’ın bilançosunda herhangi bir borç mevcut değil. Gördüğünüz üzere bir DAO’nun daha önce eşi benzeri görülmemiş bir harcama özgürlüğü var.
Fakat hadi şimdi kontrol ağı tartışmamıza geri dönüp toparlayalım. Yıllık 3 milyon dolarlık Uniswap hibe programının ortaya çıkışı, yeni bir yan kuruluşun oluşumunu andırıyor. Ve bununla birlikte Uniswap’ın kontrol ağının üç bağımsız düğümü olduğunu söyleyebiliriz: DAO, işletme ve hibe konseyi (bağımsız, çünkü farklı hazineleri özgürce yönetirler).
Fakat zeki okurlar buradaki bityeniğini fark edecektir. Henüz Uniswap’ın kontrol ağının tümünü incelemedik.
Fazla sayıda yatırım ve risk sermayesi, ellerinde UNI token (Uniswap hazinesinin yönetişim tokeni) bulunduruyor. Bu durumda kritik bir noktayla karşılaşıyoruz. DAOlar sıklıkla yatırım fonları ve spekülatif çok uluslu şirketler (birçoğu küresel çekirdek yapıdaki bağlanmış büyük bileşeninin üyeleridir) gibi geleneksel kuruluşlarla zıt düşüyor. Bu kurumların çoğu, spekülatörler olarak özellikle DAO’larla işbirliği yapmayı seçiyor — mülkiyete ortak olmak için fon alışverişinde bulunuyorlar. Bu eğilim giderek büyüyor: JP Morgan bile bazı yatırım fonlarının %1'ine kripto para birimlerin, eklemeyi önermeye başladı.
Uzun vadede bu durumun kripto-kurumsal özerklik için problem yaratacağını hissediyorum. İki muhtemel gelecek senaryosunda, ihtimaller artıyor:
- DAO mülkiyeti, büyük ölçüde merkezi finans kurumlar ve çok uluslu şirketler tarafından kapsanıp araçsallaştırılıyor. DAOlar kendi kendini yöneten, mali ve politik olarak merkezi olmayan kontrol ağlarını geliştirme yolunda henüz çok az ilerleme katetti. Küresel finansal kapitalizmin riskleri DAOlara aktarılıyor ve günümüzün küresel düzeninde anlamlı bir fark yaratamıyorlar. DAO’lar nihayetinde spekülatif yatırım araçlarına dönüştükçe (elbette karlar fiat para birimi olarak ölçülür), DAO tarafından yönetilen müşterekler gibi fikirler zamanla anlamsız hale gelir. Bu senaryoda, bağlanmış büyük bileşen — finans endüstrisinin çekirdeği — , kolaylıkla genç kripto-kurumsal yapıyı yutacaktır.
- DAO’lar, genellikle merkezi kuruluşlardan ayrılmayı veya azaltmayı amaçlayan, kendi kendine egemen, kripto-kurumsal bir kontrol ağını içsel olarak yapılandırır. Kripto-kurumsal müşterekler gibi işbirlikçi yönetişim varlıklarının çekirdeğini ölçeklendirmek için avantajlı bir topoloji izliyorlar.Açık kaynaklı yazılıma özgü çatallanabilirliğin, araçsallaştırmaya direndiği iddia edilebilir (öte yandan, ayrılmanın önündeki engeller aslında karmaşık kontrol ağlarının dengelenmesine yardımcı olabilir). Bu gelecekte, DAO’ların uluslararası ilişkilerde yeni kripto-kurumsal normları etkin bir şekilde uyguladığını varsayarsak, merkezi kurumların kriptosferle daha olumlu bir şekilde bütünleşmek için ademi merkeziyetçiliğe doğru ilerlediğini varsayıyorum.
Uniswap’ın hazinesine göre, tokenlerinin yalnızca ~% 18'i merkezi finansal kuruluşlarda bulunuyor. — bu oran çekirdek finansal kurumların ortaklarına dağıttığı 3/4'lük mülkiyetten çok uzak. Bu düşük pay, Uniswap’ın daha çok ikinci gelecek senaryosuna doğru daha fazla gelişebileceğini gösteriyor. Bununla birlikte, bu geleceğin gerçekleşmesi için Uniswap DAO ve diğer DAOların daha etkili araçlara ihtiyacı var. DAO’lar bugün mülkiyeti etkili bir şekilde dağıtmak için gerekli araçlardan yoksundur — ya da açıkçası hiç sahip değildir. Kullanmak için paraları var — ama bu parayı kullanmak için blokzincir üzerinde faydalanabilecekleri çok az araç var. “Bir milyar doları en verimli şekilde nasıl harcayabiliriz?” sorusu “Belirli bir kontrol ağındaki kuruluşlar arasında mülkiyeti etkin bir şekilde nasıl dağıtırsınız?” sorusuna dönüşerek burada yeni bir çerçeve oluşturuyor.
Amacımız kripto-kurumsal esnekliği yani TNC araçsallaştırmasını teşvik etmekse; DAO’ların işbirliği, dağıtım ve aşağıdakiler gibi anlamlandırma araçlarına ihtiyacı vardır:
- Kontrol ağının açıklayıcı mahalle haritaları
- Çevredeki komşuların ve yetenekli ajanların hangilerinin etkileşime girmek için yararlı olduğunu (veya alternatif olarak hangi komşuların düşman olabileceğini) bilmek için eşleştirme algoritmaları
- Birleşmeleri, satın almaları ve ticareti hızlandırmaya yardımcı olan müzakere arayüzleri/protokolleri (DAOlar arası etkileşimler)
- Çoklu finansman, ikna oylaması ve mahalleler arasında büyük miktarlardaki sermaye ve mülkiyeti akıllıca dağıtmak için ikili tercih gibi hesaplamalı sosyal seçim algoritmaları
- Mülkiyet haklarını tanımlamanın daha spesifik yolları — yani, neye sahibim? Nakit akışı hakları? Paraya dönüştürülen veri gelirleri?
- ”Pol.is” kontrol ağı stratejisini uyarlamak için etkili sinyalleşme ve geri bildirim arayüzleri
Ne tür DAO’dan DAO’ya etkileşimlerin hali hazırda gerçekleştiğini göz önünde bulundururken, araçlaştırma konusu önem kazanıyor. Ağ üzerindeki likiditeyi rakiplerden uzaklaştırma ve çatallanma/isyan durumundan korunmak amacıyla tokenlerin airdop ile dağıtıldığını gördük. Lakin sadece birkaç tane birleşme, satın alma veya karşılıklı tavize tanık olduk. Eski taktikler, yukarıda bahsedilen araçları gerektirmez: airdrop’ların ve çatalların uygulanması kolaydır. Öte yandan, ikinci taktiklerin uygulanması maliyetlidir. Burada endüstri henüz olgunlaşmamış halde — bazı açılardan deneyler ilerliyor olsa da — token takasları, birleşmeler ve diğer daha ayrıntılı düzenlemeler üzerinde çalışmalar yapılıyor.
Bununla birlikte, mülkiyet dağılımı ve tasfiyesi için dört DAO taktiği, bazı yumuşak güç ifadeleri ve daha karışık olan diğerlerini (birbirini devralma veya birbirinden ayrılma) hayal edebiliriz.
Kripto-Kurumsal Dayanıklılığı Optimize Etme
“Gelişmekte olan bir oluşum için karmaşıklığın özü, içinde geliştiği çevre hakkında depoladığı bilgi miktarıdır… [zamanla] alışkanlıklar ve rutinler gelişir… çevre hakkında daha faydalı bilgiler içerir… Yeni ve çeşitli organizasyon biçimleri üretkenliği artırıp logaritmik olarak artan ürün ve süreçleri yönetmek için tasarlanmıştır.”
– Conceptualizing Capitalism, pg. 327–328, Hodgson (2015)
Daha önce de belirttiğimiz gibi DeFi, kullanıcıları için rant peşinde koşan aracıları ortadan kaldırmayı amaçlarken proje fon sağlayıcıları için genellikle bunun tersi geçerlidir.
Risk sermayeleri ve DeFi arasındaki ilişki hiç bu kadar güçlü olmamıştı. Bu yatırım mono kültürü, merkezileştirilmiş finansal sermayenin artık orantısız bir şekilde organizasyonel mülkiyetin kripto-kurumsal alanını işgal etmesi nedeniyle bir çeşitlilik sorunu ortaya koyuyor. Ajanslar, geliştirici mağazalar, takımlar, ekosistem ve etkinlik organizatörleri gibi kurucu ekipler ne olacak? Tüm bu kuruluşlar, kendilerini genellikle belirli bir projenin tokenomisinin içerisindeki paydan mahrum buluyorlar — ancak adil bir payı hak etmiyorlar mı?
Bu blog boyunca ima ettiğim kilit nokta, ideolojinin topoloji olduğudur. Bu anlayışın ardından şu soruyu cevaplamalıyız: Kripto-kurumsal kontrol ağının hangi yapısı, hayal ettiğimiz ikinci geleceğimizle uyumludur? DAO’lar, günümüzde TNC’lerin yaptığı gibi, tek kültürlü, küreselleşmiş fiat para cinsinde, karı ve piyasa likidite payını maksimize eden bir yapıyı hedeflemeli mi? Yoksa muhasebelerini uyarlanabilir yönetişim kolektifleri tarafından çıkarılan yerel para birimlerinde yapmayı amaçlayan kendi kendine egemen değerleri mi takip etmeliler? Ön sezim, daha önce bahsettiğim gibi ikincisine daha yakın ve bu durumun neden daha olası olduğuna kısaca odaklanmak istiyorum.
Basitçe söylemek gerekirse: Özellikle iddialı DAO’ların kendilerini büyütmek için en iyi ekipleri bulmalarını ve onları işe almaları gerektiğine inanıyorum. Günümüzün DAO’ları özellikle uyumsuz: Düşük mülkiyete sahip bireysel token sahipleri, yüksek sermayeli bir hazinenin yörüngesinde tüm yörüngeyi paylaşıyor.
Bu düzenlemenin reçetesi, aynı anda iki yönde yapılabilen yerel çeşitlenebilirliği arttırmaktır. Yukarıdan aşağıya, günümüzün DAO hazineleri mülkiyeti dağıtmalı — yani cömertçe fonlamalı — birçok yan kuruluşa, aşağıdan yukarıya, bireysel çalışanlar/kurucular, etkili çalışma grupları halinde (isterseniz ekip deyin) kolektifleştirmelidir. Ancak, aslında DAO’lar içinde ve arasında var olan hem dahili hem de bağımsız varlıklar olan ekiplerle belirli bir tür çeşitlendirmeyi hedeflediğimizi unutmayın. Kademeli fonlama planlarında mali hesap verebilirlik sorunları mevcut olsa da — özellikle de yalnızca toplumsal olarak yönetilmeyi değil, aynı zamanda sahip olunmayı da ciddiye alan DAO’larda — ilerleme kaydediliyor.
“Grup dinamikleri, çevreleriyle birlikte gelgitler ve akıştır. Hiçbir yerde Ekip Çevresi’nden başka bir şey değildir. Ekoloji bu sürece “niş oluşumu” adını verir.
Milyar dolarlık bebek DAO’larımız için mülkiyeti, daha özel hedeflere sahip ekip benzeri varlıklara içeriden yatırım olarak dağıtmak, çözülmesi gereken uzun vadeli önemli bir sorundur. Mantığını perma kültür ve sibernetikten ödünç aldığım bu oluşumdan, teşvik uyarlamasının ötesinde bir takım faydalar bekliyorum:
- Esnekliğin karmaşık sistemlerde ortaya çıkması için, varyasyonun yine varyasyon tarafından zayıflatılması gerekir. Yerel olarak çeşitli ekiplerden oluşan çeşitlendirilmiş bir kontrol ağı, öngörülemeyen zorluklarla başa çıkmak için çok daha iyi donanımlıdır. Kolektif hafıza belirli bir kripto ağ içinde serbestçe dolaştığı sürece, problemlere keşfedilen çözümler yeniden kullanılabilir.
- Birden fazla DAO tokeni (mülkiyet hakları) olan takımların birden fazla likidite kaynağı vardır, bu da hayatta kalma şanslarını artırır ve kolektif hafızayı korur. Bu da belirli bir kontrol ağının uzun vadeli uygulanabilirliğini arttırır. Ek olarak, birden fazla, örtüşen sahiplik biçimlerine sahip olduklarında, bu çok merkezli mezo-aktörler, zincir veya DAO’ya özgü sorunları yalıtarak izlemeyi bırakır. Çoğu zaman, belirli bir sorunu bir aktör için çözmek, diğeri için bir çözüm yaratır. Bu ortak mülkiyet yapıları, kripto kabileciliğin zararlı etkilerini azaltır.
- Bireysel hissedar ağ ve büyüme yoluyla açgözlülük tarafından yönlendirilir. Mülkiyet ile güçlendirilmiş ekipler, ekip serveti peşinde ağı büyüterek mikro ve makro arasındaki bu gerilime yön verip aracılık eder.
Projeyi geliştirenlere göreceli olarak daha yüksek mülkiyet pay edilerek, “Geliştirenler için daha fazla pay varsa, spekülatörler için pastada daha az pay var.” anlamında paydaşlar arasında bir gerilim üretilir ve bunun herhangi bir tokenomi payı hesaplamasında dikkatlice düşünülmesi gerekiyor. Ancak, bireysel spekülatörlerin mülkiyet dağılımında tarihsel olarak aşırı desteklendiğine inanıyorum — özellikle de belirli bir DAO’nun %25'inden fazlasını kontrol ediyorlarsa -. %25'e nasıl geldim? Küresel çekirdekteki TNC’lerin 3/4'lük dağılımından kurumsal eşlerine geriye doğru giderek. Buradaki ekolojik akıl yürütme oldukça mantıklı: Sizce uzun vadede hangi DAO’nun hayatta kalma olma olasılığı daha yüksek?
- Çoğunluğuna (%75+) ilgi alanları, hedefler ve ekolojik niş tarafından kendi kendini organize eden, hem birden fazla DAO’da hem de genelinde çalışan, etkileşimli bir iş birliğine açık geliştirici ağının sahip olduğu mu?
- Çoğunluğuna (%75+) token sahiplerinin ve risk sermayelerinin sahip olduğu mu?
İlkinin uzun vadede çok daha etkili olduğuna inanıyorum. Komşulara salutojenik bir bakış açısıyla bakan DAO liderliğine ve iş geliştiricilere ihtiyacımız var — DAO’lar kurumsal mahallelerinin sağlığını nasıl iyileştirebilir ve sürdürebilir (elbette bunun bir gün kendilerine yardımcı olacağına dair bencil bir anlayışla)? Bazı zincirler liman kenti olmayı hedefliyorsa, o zaman denizcilik şirketlerini ön plana çıkarmak için ne gerektiğini düşünmeleri gerekir. Ne de olsa, küreselleşmenin ilk dalgası*, gemilere ve kaptanlara yatırım yapan* deniz ticaret şirketlerine güçlü laik yatırımlarla başlatıldı.
“Zorluk artık para toplamak değil, bu projelerin onlarca yıl çalışmaya devam etmeleri için yeterli sermayeleri var… Şimdi büyük soru, yararlı işler ortaya koyan insanlara odaklanarak sosyal ölçeklenebilirliğe geçiyor…”
– Edgeware DAO’ya Bir Teklifname, Decent Partner
Sonuç olarak:
Birlikte beyin fırtınası yapalım ve birleşme, satın alma ve bölünme sorularına biraz daha yaratıcılıkla yaklaşalım. Birbirlerine kripto-kurumsal tohumlar eken DAO’ların, daha büyük deneylere ve kendi kendini yöneten bir kontrol ağının ortaya çıkmasına yol açarak, ayrılıkçı eğilimleri erkenden kendi mahallelerine yayacağını umuyoruz. Belirli bir kontrol ağında kimin, nasıl ve ne kadar mülkiyetin dağıtılacağına toplu olarak karar vermek zordur, ancak bu kararların getirdiği yolların bağımlılıkları önemlidir, çünkü bunlar kriptosferin geleceğini tanımlayacaktır.
*Sahiplik
*Trans National Company
Bu değerli yazı için Pat’e ve Curve Labs ekibine teşekkürlerimi iletiyorum.
Yazıda geçen bağlantılı büyük bileşen kavramı ve ele alınan ağ felsefesi için ek olarak aşağıdaki yazıya göz atabilirsiniz: http://www.acikbilim.com/2014/04/dosyalar/sosyal-aglarin-kucuk-dunyasi-elden-ele-aktaralim-lutfen.html
Bu tarz çevrilmesini istediğiniz içerikler varsa bana Twitter üzerinden iletebilirsiniz.
Ben kimim ve neler yapıyorum? ⬇️
