‘Ik ben de dans’
Happyplaces Stories (video)
‘Je film heeft veel meer gedaan dan je kunt vermoeden. Het heeft mij mezelf laten zien, op een manier die ik nog niet van mezelf kende.’ Ik bleef even een tijdje stil. Ik wist wel dat, toen we filmden voor Happyplaces, dat we samen een heel bijzonder moment hadden dat zo veel meer was dan alleen een interview, maar pfiew, wat een grote woorden van Jan Pieter. Even een eindje terug in de tijd.
Twee jaar geleden was ik een van de sprekers op de Access to Quality Conference. Zo ook ene Jan Pieter van Lieshout. Een ‘dansmeester’. Ik had al veel verhalen over hem gehoord, hoe hij met dans kwaliteiten van mensen kan ‘scannen’, maar kon me er niet veel bij voorstellen. In de line-up was ik aan de beurt voor hem. Hij was de een na laatste spreker. Ik deelde een verhaal over ‘Quality People’, aansluitend bij het centrale thema ‘kwaliteit’. Tijdens het maken van de foto’s hadden we elkaar al even kort gesproken. Een timide man, heel elegant en charmant, duidelijk alvast mentaal aan het voorbereiden op zijn moment wat later. Maar eerst ergens was ik aan de beurt, en vertelde over een aantal mensen die ik heb ontmoet die volgens mij voldeden aan die beschrijving, ‘Quality People’. Ik vertelde over Anton Corbijn en over Howard Komproe, en wat ik zag als hun specifieke kwaliteiten. En over mijn chauffeur in São Paulo toen ik daar was. Die de mensen van de stad aanwees als de kwaliteit van de stad, in plaats van specifieke plekken.
Na mijn praatje zocht ik mijn plek in het publiek weer op en nestelde veilig tussen de menigte. Iets later was Jan Pieter aan de beurt. Hij zwierde over de vlakke vloer en intussen vertelde hij. Langzaamaan werd duidelijk dat hij in zijn verhaal gelijk reflecteerde op voorgaande sprekers, ze moeiteloos opnam in dat wat hij vertelde als ondersteuning van zijn betoog. En dus ook ik. Ik schrok daar wat van. Ik had net mijn moment voor de groep gehad, altijd een positief spannend ongemakkelijk moment, en was weer veilig opgegaan in de groep, het publiek. Maar Jan Pieter wist me zonder twijfel, feilloos te vinden in de groep. Terwijl hij me aankeek gaf hij zijn feedback. Die veilige omgeving van de groep was ineens even weer het podium. Hij vatte direct zijn essentie van wat ik had gedeeld — dat het niet ging over die anderen maar dat het heel veel meer zei over mij. Gelukkig vervolgde hij daarna zijn verhaal en ging het gevoelsmatige spotlight weer van me af. Ik denk dat hij met zijn snelle analyse misschien wel gelijk had.
Nog een beetje geïntimideerd door dat moment besloot ik dat ik meer van hem wilde leren en sprak hem direct na zijn praatje aan. Of ik hem kon filmen voor Happyplaces. Over hoe je ruimte maakt met dans. Dat vond hij goed. We maakten een afspraak bij hem thuis in Den Bosch.
Ik bouwde de camera op, richtte hem op Jan Pieter en hij begon te vertellen. Hij nam me mee door zijn leven. Van hoe hij met dans in contact kwam, de dans dan weer even verdween, weer terug kwam en hij met instemming van zijn vader uiteindelijk onvoorwaardelijk koos voor de dans. Zonder aarzeling, zonder denken, zonder filter vertelde Jan Pieter steeds meer van buiten naar binnen. Over hoe de dans zijn leven werd en hem een masker gaf, een die je leert te dragen omdat het hoort bij de dans. Je presenteren, altijd een glimlach. Altijd mensen welkom heten met een gastvrije lach. Maar een die maskeerde wie hij werkelijk was. Wat bleek toen iemand hem daarop aansprak en hem zei of hij dat masker ook eens af zou kunnen doen, om te laten zien wie er achter verscholen ging. Hoe dat hem raakte. En het hem liet inzien dat dat klopte en hem ook het vermogen gaf anderen te zien in wie ze zijn, niet in wat ze zijn. Waarna hij pauzeerde.
Ik haalde de camera naar beneden en keek hem aan. En zei hem dat ik iets niet snapte. Dat hij dansmeester wordt genoemd. Maar dat hij eigenlijk toch de dans meester is. Het volledig is én beheerst. Niet alleen in titel, maar de macht heeft over. Hij antwoordde en zei:
‘Nee, ik ben de dans niet meester, ik bén de dans.’
Waarop hij direct emotioneel werd. Er gebeurde wat met hem. Dat had hij nog nooit hardop uitgesproken. Waarop we het gesprek op camera vervolgden. Filterloos, puur, open, eerlijk, kwetsbaar, echt. Nadien snapten we allebei dat er iets was gebeurd.
Twee jaar lang leefde het materiaal op een harde schijf. Jan Pieter belde en vertelde dat hij een groot feest ging houden wegens zijn jubilea. Veertig jaar in de dans als vak én 25 jaar de dans als maatschappelijke toepassing. Hij ontwikkelde methodes als Sensedance, gebaseerd op emotionele intelligentie en Dancescan, die een analyse biedt van de lichaamstaal van degene die danst, dus steeds minder in de ballroom en steeds meer in de boardroom.
We besloten dat een film die over hem vertelt een mooi idee zou zijn. Aanvullend op het materiaal dat we twee jaar gelden opnamen, hebben we nog een dag extra opgenomen. Niet per se om nieuw verhaal te maken. Maar om meer van Jan Pieter te kunnen laten zien, en tevens ook van Peter Rombouts met wie hij samenwerkt onder die noemer ‘Masters of Movement’.
Samen met Peter danste Jan Pieter. Of zoals ze het zelf zouden zeggen: samen werden ze gedanst. Werden ze geleid door de beweging, de muziek, elkaar, het moment. De beweging gaf houvast en daarin was vervolgens alles mogelijk. Ik probeerde het te vatten, rondbewegens met de camera. Een wonderlijke ervaring. Een gek gevoel van staan in een gebied met zowel spanning als ontspanning, waar twee mannen elkaar leidden op een zo natuurlijke manier dat je niet voelde, zag of ervoer dat het improvisatie was. Ik zat midden in de dans. Zoals in het oog van een orkaan. Alles om mij heen zwierde en bewoog, maar midden in de dans was het volkomen windstil, was alleen voelbare rust en niet meer dan alleen de dans.
22 Mei was de grote dag. Ongeveer 500 gasten verzamelden zich in ’s-Hertogenbosch, in het Theater aan de Parade. Familie, vrienden, relaties, klanten, dansers, genodigden — 500 bezoekers vanwege Jan Pieter en de dans. Halverwege de avond werd ik op het podium gevraagd. Ik vertelde hoe ik Jan Pieter had leren kennen. En dat de film, nog ongezien door Jan Pieter, het verder zou vertellen. Of beter, hoe Jan Pieter dat eigenlijk zelf zou doen in de film. Het licht doofde. Ik zocht mijn plek in het donker terug terwijl de muziek startte. Jan Pieter vertelde zichzelf. Halverwege werd luid gelachen waar hij vertelde over zijn masker en hoe hij die wel even op kon zetten. Tussen Jan Pieter en de zaal zat niets. Geen afstand. Iedereen in de zaal kon zo bij hem naar binnen kijken. Pontificaal. Ik keek alsof ik het voor het eerst zag. Na ongeveer 18 minuten dansten Peter en Jan Pieter hun handen bij elkaar. Zwart. Applaus.
In de opvolgende pauze werd ik telkens aangehouden door mensen uit de zaal. Alleen maar lieve woorden. Hoe ze hem hebben gezien in wie hij is, niet hoe hij is. Een meneer met een brilletje kwam voor me staan. Hij stelde zich voor, de broer van JP. Ook hij vertelde dat: Jan Pieter als wie hij is. Zoals niet veel mensen hem kennen. Ankie kende Jan Pieter van 25 jaar geleden en alleen als die man met dat masker. Ze vertelde hoe ze nu een heel andere man had ontmoet.
Dat raakte me zo. Mooier kon niet.
Maar ik heb daar niet zo over nagedacht tijdens het maken. Ik wist dat wat we hadden waardevol was, een bijzonder moment, gevangen op camera. Maar dat een film zoveel teweeg kon brengen had ik niet kunnen vermoeden. Het was een cadeautje van mij aan hem, want de dialoog die we hadden, en sindsdien regelmatig hebben, was al een cadeautje aan mij. Die video was er, zij het in een mogelijk wat andere vorm, als een Happyplaces Project interview ook gekomen. Maar om zo een film te kunnen delen met een publiek, was heel speciaal. De directheid ervan, de directe feedback uit de zaal. Doodeng en spannend tegelijk, keer 500.
Thank you for taking the time to read the article and/or watch the video. I hope that you enjoyed it. If you did, don’t forget to hit the clap button (the icon of the hands below or on the left side of your screen) so I know I connected with you. Follow me here on Medium to automagically see new stories pop up on your Medium homepage. Or follow me on LinkedIn, I also share updates and stories there. Thank you for your support!
