Ketojenik Diyet: Türleri, Uygulanması, Faydaları & Zararları

Ketojenik Diyet

Ketojenik diyet; yüksek yağ, orta derece protein, düşük karbonhidrat içeren bir beslenme şeklidir. Ketojenik diyetin besin ögelerine göre farklı türleri ve farklı uygulama yöntemleri vardır. Metabolizma için faydalı ve zararlı etkileri vardır ve her diyette olduğu gibi ketojenik diyette de bazı kısıtlamalar mevcuttur. Ketojenik diyet yüksek yağ içeriği nedeniyle uygulanması riskli bir diyettir ve mutlaka bir uzman denetiminde yapılmalıdır.

Ketojenik Diyetin Tarihçesi

Ketojenik diyet ilk olarak 1911 yılında Fransız doktorlar Guelpa ve Marie sayesinde literatüre geçmiştir. 1921 yılında açlığın epilepsi tedavisinde en başarılı yöntem olduğu rapor edilmiş, 1924 yılında ise ketojenik diyet bir beslenme şekli olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Ketojenik Diyetin Kullanım Amacı

Epilepsi hastalığında çocuklarda epileptik nöbetleri kontrol altına almak amacıyla uygulanır. Ketojenik diyet sayesinde birçok çocuğun hiç nöbet geçirmemesi ve ilaç kullanmaması sağlanmıştır.

Sağlıklı bireyler ise enerji metabolizmasına etkilerinden dolayı ketojenik diyeti yağ yakarak kilo kaybı sağlamak amacıyla kullanırlar. Ketojenik diyetin çeşitli türleri ve uygulama şekilleri vardır.

Ketojenik Diyet Türleri

1. Orta Zincirli Yağ Asitleri (MCT) ile Ketojenik Diyet: Orta zincirli yağ asitleri direkt karaciğerden metabolize edildiği için ketozis daha hızlı oluşur. Besin öğeleri dağılımı: %70 yağ, %15 karbonhidrat, %15 protein. Orta zincirli yağ asitleri hindistan cevizi yağı, hurma çekirdeği yağı, süt yağı, tereyağı gibi besinlerde bulunur.
2. Yüksek Proteinli Ketojenik Diyet: Çoğunlukla sporcuların uyguladığı modeldir. Kas kütlesi oluşturmak veya korumak için kullanılır. Besin öğeleri dağılımı: %60–65 yağ, %25–30 protein, %10 karbonhidrat. Örnek bir öğün: 250 gr ızgara tavuk ve ketojenik diyette tüketimi serbest olan sebzelerden hazırlanmış 1 yemek kaşığı zeytinyağı içeren salata.
3. Standart Ketojenik Diyet: Dirençli epilepsi gibi birçok nörodejeneratif hastalığın tedavisinde kullanılır. Besin öğeleri dağılımı: %90 yağ, %5 karbonhidrat, %5 protein. Standart ketojenik diyet özellikle çocuklarda tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Yüksek yağ içeriği nedeniyle uygulanırken dikkatli olunmalı ve mutlaka bir uzman denetiminde yapılmalıdır.
4. Düşük Glisemik İndeksli Ketojenik Diyet: Uzun süre ketojenik diyet yapanlar için uygun modeldir. Besin öğeleri dağılımı: %65 yağ, %25 protein, %10 karbonhidrat.

Ketojenik Diyeti Uygulama Yöntemleri

Ketojenik diyetlerin farklı uygulama şekilleri vardır. Bazı ketojenik diyetler belirli periyotlarda sürekli olarak uygulanırken bazıları aralıklarla uygulanır.

1. Standart Ketojenik Diyet Uygulaması: Ketojenik diyeti yaşam tarzı olarak benimseyecek ve uzun vadeli uygulayacak bireylerin tercih ettiği yöntemdir. Karbonhidrat gün içerisinde öğünlere dengeli olarak dağıtılır.
2. Devreli Ketojenik Diyet Uygulaması: Birey haftanın belirli günleri ketojenik diyet uygular, diğer günlerde normal beslenmesine devam eder. Bu aralıklar kişinin diyete uyumuna göre değişmektedir, bu nedenle uzman tarafından belirlenmelidir.
3. Hedeflenmiş Ketojenik Diyet Uygulaması: Bu yöntemde günlük alınması gereken karbonhidrat miktarının tamamı ya da büyük bir kısmı (%90’ını) bir öğünde alınır. Bu yöntem genellikle ketojenik diyetle birlikte spor yapan bireyler için uygundur.

Ketojenik Diyetin Faydaları

• Epilepsi hastalarında nöbet kontrolünü sağlar.
• Tip 2 diyabetten koruyucudur.
• Kilo kaybı sağlar.
• Tokluk hissini arttırır.

Ketojenik Diyetin Zararları

• Sıvı-elektrolit dengesizliğine yol açar.
• Böbrek ve safra taşı oluşum riskinin artmasına neden olur.
• Vitamin, mineral ve lif eksikliğine sebep olur.
• Kan lipitlerinin miktarını yükseltir.
• Kalp-damar hastalıkları riskinin artmasına neden olur.
• Kabızlığa yol açar.
• Diyetin başlangıcında halsizlik, baş ağrısı, yorgunluk , ağız kokusu ve mide bulantısı görülebilir.

Ketojenik Diyeti Kimler Uygulayamaz?

Hipoglisemisi olan, böbrek hastalığı olan, hamileler, emziren anneler ve kolesterol düzeyi yüksek olan bireyler ketojenik diyeti uygulamamalıdır.

Ketojenik Diyette Tüketilebilecek Yiyecekler

• Avokado
• Yağlı tohumlar
• Zeytin — zeytinyağı
• Hindistan cevizi yağı
• Fıstık ezmesi
• Et, tavuk, balık, hindi (özellikle omega-3 bakımından zengin somon, uskumru, ton balığı, alabalık gibi balıklar)
• Yumurta
• Peynir
• Serbest sebzeler: brokoli, karnabahar, lahana, ıspanak, mantar, pazı, salatalık, rezene, kabak, kabak çiçeği, soya filizi, yeşil biber, bamya, çiğ yeşil yapraklı sebzeler (marul, dereotu vs.).

Ketojenik Diyette Yasaklı Yiyecekler

• Ekmek, pilav, makarna
• Bulgur
• Yulaf
• Kurubaklagiller
• Süt
• Meyve
• Bal/pekmez/reçel
• Karbonhidrat içeriği yüksek sebzeler

Ketojenik Diyet İçin Öneriler

• Böbrek taşı sorunu ile karşılaşmamak için günde en az 2 litre su içilmelidir.
• Elektrolit dengesizliğini önlemek için yemeklere tuz eklenmeli ve günde 2 adet maden suyu içilmelidir.
• Kabızlık oluşmasını engellemek için serbest sebzelerden tüketilmelidir.
• Bağırsak sağlığını korumak için probiyotik takviyelerinin tüketilmesi tavsiye edilmektedir. Probiyotik takviyesi almadan önce uzmana danışılmalıdır.
• Ketojenik diyet uygulayan bireylerde kalsiyum ve D vitamini eksikliği görülebilir. Bireyin kan değerleri bir uzman tarafından takip edilmelidir.
• Yüksek yağ içeriği nedeniyle sağlık açısından risk oluşturabileceği için uzman kontrolünde yapılmalıdır.
• Kan lipitlerinde artış görüleceğinden fiziksel aktivite arttırılmalıdır. Düşük veya orta yoğunluklu uzun süreli yapılan aerobik egzersizler önerilmektedir.