Özel Hukukun Temelleri: 1. Hak Çeşitleri

Öncelikle genel olarak haklarla ilgili bir tanım yapmak faydalı olabilir. Hakkın ne olduğuyla ilgili pek çok farklı tanım vardır. Bu tanımlar içerisinde şu an temel olarak OGUZMAN/BARLAS’ın hak tanımını kullanabiliriz.

Hak , hukuken korunan ve sahibine bu korumadan yararlanma yetkisi tanınan menfaattir.

OĞUZMAN/BARLAS — MEDENÎ HUKUK s-141 22.Bası

Bu yazıda haklardan bahsederken özel hukuk içerisindeki haklardan bahsedeceğiz. Bu haklar çeşitli ortak özelliklerine göre pek çok farklı gruba ayrılmışlardır.

Hak Çeşitleri

Tanımda bahsedilen hukuken korunan menfaatin değişik şekillerde ortaya çıkmasıyla farklı gruplar oluşur.

Bana kalırsa bu gruplar arasında ki en önemli gruplar “para ile ölçülebilmesi açısından haklar” ve “ileri sürülebilmeleri açısından haklar”dır.

Bu kategorilendirmenin konuyu daha iyi kavramak ve rahat bir şekilde ifade etmek için yapıldığını gözden kaçırılmamalı bu kategoriler arasında herhangi bir hiyerarşi bulunmuyor.

“Ayni haklar aynı zamanda mutlak haktır.” Bu cümle eğer bu konuyla ilk kez karşılaşan birinin kafanızı karıştırabilir. Ancak burada bir hak her kategoride kendisine yer bulabilir. yani önemli olan o hakkı neye göre gruplandırmak istediğimizdir. Ve genellikle birden fazla kategori kullanılarak bu hakla ilgili bilgi veririz.

Bir örnek vermek gerekirse

Bir arkadaşınızla kitap satın almak konusunda anlaştınız. Siz ona para vereceksiniz o size kitabı verecek. Burada bu sözleşmeden kaynaklı olarak sizin bir hakkınız doğar. Bu hak alacak hakkıdır. Olayımızda sözleşmeden kaynaklanan, doğan bir alacak hakkı söz konusudur. Bu hak nisbî niteliktedir. Nisbî haklar ancak belli bir çevreye-olayımızda sözleşmenin taraflarına- karşı ileri sürülebilir. Aynı zamanda bunun diğer kategorilerde de karşılığını bulabiliriz. Kullanılmasının etkisi bakımından alelade hak, bağımsız olup olmamasına göre ise borç ilişkisine bağlı hak olarak gruplandırabiliriz.