Bir Sosyal İnovasyon Örneği Olarak Vikipedi ve VikiMaraton Etkinliği
Vikipedi’yi ve ortaya koyduğu değeri sosyal inovasyon perspektifinden okuyor ve sizi, imeceLAB komünitesindeki gençlerle beraber Vikipedi Türkçe’ye içerik girdiğimiz VikiMaraton etkinlikleriyle tanıştırıyoruz.
Yazı: Can Pürüzsüz/imece
Öyle bir ansiklopedi düşünün ki, sayfaları her konunun, her öznenin ve her yaşanmışlığın aynası görevini görüyor. İsteyen herkesin sayfalarını yazabildiği ve yeni sayfalar açabildiği bu ansiklopedi, Vikipedi. Platform, kendisini ‘‘Kullanıcıları tarafından ortaklaşa olarak birçok dilde hazırlanan, özgür, bağımsız, ücretsiz, reklamsız, kâr amacı gütmeyen bir internet ansiklopedisi’’ olarak tanımlıyor. Bu ortaklaşa üretim yöntemiyle, Vikipedi, imece usulü yapılan işlerin başarılı bir örneği olarak karşımıza çıkıyor.
Anadolu kültüründe görülen imece usulü iş yapış biçimi, herkesin kendi isteğiyle eşit bir şekilde dâhil olduğu, el birliğiyle meselelerin çözüldüğü bir iş yapma kültürünü anlatıyor. Nasıl ki insanlar Anadolu’da meselelerini ortak bir şekilde çözüyor ise içinde bulunduğumuz çağda, bu kültürün yeni iş modellerine yansıması da görüyoruz. Kurumumuz imece’de de toplumsal, ekolojik ve kültürel meselelerin çözümü için bireyleri, girişimleri, özel sektörü ve kamuyu bir araya getiren çalışma ve programlar tasarlıyor ve uyguluyoruz.
Herkesin kendi isteğiyle maddelerin yazımına, kaynak ve bilgi aktarımına dahil olabilmesi Vikipedi’nin olağanüstü büyüklüğünü de beraberinde getiriyor. Site, kurulduğu 15 Haziran 2001 tarihinden sonra 3 yıl içinde 250 bin makaleye ulaştı; bu sayı Mart 2006’da 1 milyon makaleye çıktı ve Eylül 2007’de ikiye katlandı. 2009 yılında Phoebe Ayers, Charles Matthews ve Ben Yates’in kaleme aldığı Wikipedia Nasıl Çalışır isimli kitap, Vikipedi’deki 2 milyondan fazla makalenin tamamının hiç arama vermeden okunmasının 2 yıl süreceğini; ama 2. yılın sonunda da çoğu sayfa zaman içinde değişmiş olacağı için başa dönülmesi gerekeceğini belirtiyor. 2015 yılında, Wikimedia Foundation, sitedeki İngilizce makale sayısının 5 milyonu geçtiğini açıkladı. Aynı yıl Türkçe dilde makale sayısı ise 255 bin olurken Türkçe içerik sayısı, dünya sıralamasında 30. oldu. Bu sayı, Nisan 2017'de Vikipedi’ye Türkiye’de erişim yasağı kararı geldiğinde 289 bin 134'tü. Siteye Türkiye’den erişim engeli olduğu iki buçuk yıllık dönem içerisinde 44 bin yeni Türkçe içerik yüklendi ve toplam Türkçe başlık sayısı yasağın kaldırıldığı Ocak 2020 itibariyle 338 bin 882’ye yükseldi.
imece komünitesinin birlikte iş yapma kültürünü; Vikipedi’de ansiklopedi maddelerinin dileyen herkesin ortak katkısıyla yazılıyor olmasını ve Vikipedi’de daha fazla Türkçe içerik görme isteğimizi birleştirdiğimizde kendimizi Vikimaraton etkinliğini organize ederken bulduk!
imece’nin gençlik programı imeceLAB olarak Ashoka Türkiye ve İstasyonTEDü ekiplerinin danışman partnerliğinde ve Vikipedi Türkiye ekibinin mentorluğunda, Vikipedi’de yer alan “Sosyal Girişimcilik” sayfasını düzenledik. 19 Mayıs 2020 tarihinde gençlerle beraber VikiMaraton etkinliğine imza atmak bizim için oldukça önemli bir deneyimdi ve bu, ilk VikiMaraton’umuz oldu. Sosyal girişimciliğin tarihçesinden sosyal finansman modellerine, Türkiye ve global ölçekteki girişim örneklerinden, sosyal girişimcilik kavram sözlüğüne kadar kapsamlı bir araştırma gerçekleştirdik ve akademik kaynaklardan, haberlerden, ekosistemdeki kurum ve kuruluşların sitelerinden derlediğimiz bilgiler Vikipedi’ye yayında:
Ashoka fellow’u ve Vikipedi’nin kurucusu Jimmy Wales, Vikipedi’yi, “Dünya üzerindeki her insana kendi dilinde, en üst kalitede, bedava bir ansiklopedi oluşturma ve dağıtma uğraşısı” olarak tanımlıyor. Wales, platformu bir sosyal girişim olarak tasarlar ve uygularken, bu temel kavramın Türkçe Vikipedi’de yetersiz bir karşılık bulmasını temel bir sorundu. Vikipedi’de “Sosyal Girişimcilik” ve ilgili sayfayı oluşturmak, sosyal girişimciliği araştıran kişilere doğru bilgiye erişim imkanı sunması yanında, imece’nin bu alandaki literatüre katkı yapma çalışmalarında da yeni bir eşiği ifade ediyor. imece daha önce, yenilikçi bir biçimde Whatsapp’ı bir mecra olarak kullanmış; 140journos’un Whatsapp hattı aracılığıyla yapılan yayınlarda sosyal inovasyon, kitlesel fonlama ve sosyal finansman konularında derlediği bilgi, kaynak ve içgörüleri kamuyla paylaşmıştı. Whatsapp mesajlarının derlendiği sayfalara linkten erişebilirsiniz.
Öğrencilerin günümüzde ödevlerini yoğun olarak Vikipedi’yi kullanarak yaptıkları göz önünde bulundurarak, bu mecrada zengin ve doğru içeriğe ulaşılmasının ne kadar önemli olduğunu görebiliyoruz. Özellikle, lise ve üniversitelerde giderek yayılmaya başlayan sosyal girişimcilik kavramının bu mecrada, ekosistem aktörlerinin üzerinde el sıkıştığı tanımlar ile detaylıca anlatılıyor olması, çalışmanın bir başka faydasını ortaya çıkarıyor. Bu durum bizi Vikipedi’nin ne türden avantajlar sunduğu noktasında yeni gözlemlere götürüyor. Evlerimizin yeni ansiklopedisi, aynı zamanda büyük bir sosyal fayda üreticisi… Temel bilgilerin öğrenimi noktasında dezavantajlı toplulukların elini güçlendiriyor. Tıpkı çocukluğumuzun televizyon programı ve aynı zamanda bir sosyal deney olan Susam Sokağı gibi…
Kaynağa göre, Susam Sokağı programının amaçları arasında 3–5 yaş arası okula gidemeyecek kadar fakir çocukların temel bilgileri öğrenmesini sağlamak yer alıyordu. Programın, çocukların öğrenme ve sosyal yaşamları üzerinde olumlu etkileri yapılan deneylerle kanıtlandıktan ve beklenenden daha büyük bir etkiye sahip olduğunu gören araştırmacılar, programı çeşitli dillere tercüme edip birçok ülkede yayınlanmasını sağladı. Burada Susam Sokağı ve Vikipedi’yi beraber değerlendirmemizi sağlayan şey, her ikisinin de bilgiye erişim olanaklarını artıran değerler yaratması…
Türkiye’nin koşullarını anlamlandırmayı sağlayan datalara baktığımızda, Vikipedi’ye erişimin önemini daha iyi anlıyoruz. Eğitim uzmanı Selçuk Şirin’e göre, Türkiye’de çocuklar, bilgiye erişimin klasik yolu olan kitaplara ulaşmakta ciddi sorunlar yaşıyor. Türkiye’de her yıl dünyaya gelen bir milyon 200 bin çocuktan yalnızca 200 bininin evinde kitap bulunuyor. Buna karşın, hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçlarına göre hanelerin yüzde 88,3'ü evden internete erişim imkânına sahip. Bu şartlar altında Vikipedi’nin Türkçe içeriğiyle hane halkındaki çocuk ve gençlerin, internet aracılığıyla bilgiye erişim olanaklarını artırdığını söylemek mümkün.
Vikipedi, Türkiye’de 2017–2020 yılları arasında kapalı kaldı. Ansiklopedi, internetin tozlu raflarından indirildiğinde güncelliği olmayan pek çok madde vardı. Geçen zamanda, sosyal medya kullanım alışkanlıklarımızı şekillendiren yeni dinamikler ve imkanlar ortaya çıkmış, aynı zamanda sosyal inovasyon ve sürdürülebilirlik gibi kavramlar iş dünyasında daha büyük bir trend haline gelmişti. VikiMaraton’daki koşunun, zamanı yakalamak anlamına da geleceğini umut ediyoruz.
imece olarak VikiMaraton etkinliklerini farklı yeni konularda devam ettirerek bunu bir seriye dönüştürdük.
2021 Yaz Dönemi İtibariyle Açtığımız Tüm Sayfalar:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sosyal_girişimcilik
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sürdürülebilir_Kalkınma_Amaçları
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sürdürülebilir_moda
https://tr.wikipedia.org/wiki/Dijital_Dönüşüm
https://tr.wikipedia.org/wiki/Elektrikli_araç_şarj_istasyonu
