ReFi Türkiye Bülten Serisi // Beşinci Sayı

Akbank LAB ve imece yürütücülüğünde tasarlanan ReFi Türkiye programı kapsamında 2022 yılında eposta üzerinden yayınladığımız bültenleri, Medium yayınımızda da sizlerle paylaşıyoruz.

Bu bültende karbon ofset teriminden bahsedeceğiz.

Bu bülten orijinal olarak 23 Ekim 2022 tarihinde yayınlanmıştır.

Yaşamın temel kaynağı olan oksijenin üretildiği ormanlar, dünyanın en önemli ekosistemleri arasında. Bundan üç yüzyıl önce, dünyadaki tüm yaşanabilir toprakların yarısından fazlası ormanlarla kaplıydı. Bugün ise ormanlar küresel kara alanının sadece %31'ini kaplıyor ve bunun da yalnızca yarısı zarar görmemiş durumda. Orman kaybının başlıca itici güçleri ise:

• tarımsal genişleme,
• madencilik uygulamaları,
• aşırı odun üretimi,
• artan fosil yakıt talebi…

Ormansızlaşma(deforestation); iklim değişikliği, kuraklık, ekstrem hava olayları, kirlilik, kuraklık, yoksulluk, hastalıkların yayılması gibi günümüzde karşılaştığımız birçok zorluğun temelindeki sebeplerden. Bir adım daha geriden baktığımızda ise ormansızlaşmanın altında yatan asıl nedenin günümüzde baskın olarak kullanılan lineer ekonomik model olduğu ortada. Bu model ile doğal kaynaklar işlenerek ürünlere dönüştürülüyor, bu ürünler tüketiliyor ve elden çıkarılıyor. Fakat bu model ne kadar sürdürülebilir?

Onarıcı finans, ReFi, mevcut ekonomik modelimizin altında yatan hikayeyi değiştirerek sistemsel sorunları çözmek için parayı bir araç olarak kullanıyor. Sermayeyi sosyal ve çevresel sistemlerin sağlıklı ve adil olması için kullanmayı savunan ReFi, gezegensel iklim krizi, biyoçeşitlilik kaybı, ülkeler ve insanlar arasındaki eşitsizlikler gibi ekosistem krizlerimizi çözmek için onarımı odağına alan bir ekonomik sistemimin gerekliliğine inanıyor.

İklim krizini, ısınan gezegeni ve artan sera gazı salımını kontrol altına almak için hem toplu hem bireysel önlemler almamız gerekli. Değişimin ölçeklenmesi için devletler ve şirketler düzeyinde eylemler gerekse de, bireyler de bazı adımlar atabilirler. Fakat, iklim dostu alternatiflerin henüz yaygın olarak bulunmadığı örneğin havayolu seyahati gibi faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar hakkında ne yapabiliriz? Cevap karbon ofsetleri olabilir.

Karbon ofsetleme (carbon offset) yaparak sürdürülebilir çevre projelerini desteklemek, bireylerin ve iklim dostu alternatiflerin yaygın olmadığı sektörlerin iklim kriziyle mücadelede tercih edebileceği en kolay ve etkili yollardan biri.

Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon ayak izi, bir kişi veya kuruluşun faaliyetlerinin ürettiği doğrudan veya dolaylı salımların toplamıdır.

Çevre Koruma Ajansı (EPA) ve diğer pek çok web sitesi ücretsiz karbon ayak izi hesaplayıcılarına sahip. Sen de bu hesaplayıcıları karbon ayak izlerini hesaplamak için kullanabilirsin!

Karbon Ofset Nedir?

Sebep olunan karbon emisyonunun başka yerde oluşmasını engelleyerek telafi edilmesini sağlayan bir mekanizmadır. Karbon ofsetleme BM tarafından tanımlanan düşük enerji tüketimi, iyileştirilmiş hava ve su kalitesi gibi Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na katkı sağlanmasına da yardımcı oluyor.

Karbon ofset projeleri gezegeni ısıtan sera gazlarının salımlarını azaltmak için tasarlanmış projelerden satın alınan krediler. Bu kredileri satın alan kişi, karbondioksitin ağaçlar, topraklar ve sulak alanlar gibi uzun ömürlü karbon rezervuarlarında tutulmasını artıran veya çöplükler, çiftlikler ve kömür madenleri gibi kaynaklardan gelen sera gazı emisyonlarını azaltan eylemleri desteklemiş oluyor.

Kuruluşlar ve bireyler, gönüllü olarak veya düzenlemelere uymak için karbon ofset yapabilirler.

Fikir basit: karbon ofsetleri, belirli bir eylemin veya projenin bir metrik ton CO2 eşdeğerini ortadan kaldırdığını onaylayan bir ölçü birimi ve bir karbon kredisi bir ton karbondioksite eşit. İşin matematiği teorik olarak basit, ancak doğru hesaplama yapmak ve gerçek dünyaya uygulamak için hala gidecek yolumuz var.

Karbon Ofset İklim Kriziyle Savaşabilir Mi?

Karbon ofset, iklim değişikliğini durdurmada önemli bir role sahip, ancak iklimi kurtarmak için gerekli birçok iklim çözümünden yalnızca biri. Zararlı gazların salımının hala gerçekleştiği, ancak dengelendiği sistem yerine zararlı gazların salımını azaltmak, ortadan kaldırmak ve tersine çevirmek gibi büyük resimde daha etkili yaklaşımları önceliklendirmeliyiz.

Karbon Ofset Örnekleri:

• Ormancılık: ağaç dikme projeleri
• Tarım: yenilikçi tarım teknikleri
• Havacılık: uçuş yollarını AI ile optimize eden yaklaşımlar
• Yenilenebilir Enerji: fosil yakıt kullanımını örneğin bir rüzgar çiftliğinden üretilen gibi temiz ve yenilenebilir enerji ile değiştirmeyi hedefleyen projeler
• Su Yönetimi: kirlenmiş suyun fiziksel ve kimyasal olarak arıtılması süreçlerindeki yenilikler
• Enerji Verimi: altyapı verimliliğini artırmaya yönelik aksiyonlar
• Etki Tokenları: Blockchain teknolojisini pozitif çevresel ve sosyal etki için kullanan projeler
• Karbon NFT’leri: karbon ofsetin NFT haline getirilmesi

Karbon Ofset ve ReFi:

Blockchain (blok zinciri) teknolojisinin hızlı yükselişi ve kullanıcıların artan talebi ile artık yeşil yatırımlar blokchain’e uygun hale gelmeye başladı. Çeşitli protokoller ve etki tokenları (impact tokens) ile gezegeni düşünen eylemler artık mümkün.

Geçtiğimiz yıllarda, gönüllü karbon kredilerinin tokenize edilmesine dayalı yeni bir karbon piyasasının ortaya çıktığını gördük. Bu sistem, karbon piyasasını büyütmeye yönelik yeni, merkezi olmayan bir yaklaşım ve başlangıcından bu yana çok hızlı bir büyüme kaydetti. Bu büyümenin nedenleri açık: Kripto para dünyasına erişimi olan herkes, yeni bir hesap açmadan veya ek KYC kontrollerine gerek duymadan anında tokenize edilmiş karbon kredileri alıp satabiliyor. Bu yüzden, artan kripto kullanıcı sayısı da göz önüne alındığında karbon kredisi tüketici pazarının büyüme potansiyeli yüksek.

Blockchain (blok zinciri), teorik olarak, ofsetleri blockchain tabanlı kripto para birimleri veya tokenlara bağlayarak ofsetin ne kadar karbonu ortadan kaldıracağını hesaplamak ve sonrasında da karbonun kaldırıldığını doğrulamak için yardımcı olabilir. Tokenlar doğrulamayı teşvik etmeye yardımcı olurken, ofset projelerini tokenize etmek de doğru ölçümü sağlayabilir.

Blockchain Proje Örnekleri:

• Toucan Protocol: Toucan Protokolü’nün amacı, güvenilir kaynaklardan gönüllü karbon ofsetleri için CO2 sertifikalarını Polygon blockchaininde karşılık gelen tokenlara dönüştürmek. Blockchain ile karbon marketini daha ulaşılabilir ve çekici hale getirmeyi planlıyor.
• MOSS: Kökleri Güney Amerika’ya dayanan ve kendini Amazon yağmur ormanlarının korunmasına adayan MOSS, MCO2 token ve Amazon Ormanı NFT araçları ile dikkat çekiyor.
• Menthol Protocol: Dünyanın dört bir yanından kullanıcıların veya dApp işlemlerinin emisyonunu doğrulanmış yenilenebilir enerji ve karbon kredileri ile dengeleyen ilk çok zincirli merkezi olmayan sürdürülebilirlik protokolü.
• KlimaDAO: Kendisini “CO2 için kara delik” olarak ilan eden KlimaDAO, enerji açısından daha verimli olan Polygon network üzerine kurulu bir Decentralized Autonomous Organization(Merkeziyetsiz Otonom Kuruluş).

Doğru ofset programını bulmak neden önemli ve bunun için nelere dikkat edilmeli?

Gezegene fayda sağlamak için, bir karbon ofset projesinin atmosferdeki salımlara gerçekten etki etmesi şart. Bu yüzden projede:

• Hangi tür projelerin uygun olduğunu ve sera gazı salımı azaltımlarının nasıl ölçüleceğini belirleyen, genellikle “protokol” olarak adlandırılan, açıkça tanımlanmış standartlaştırılmış bir dizi koşula uygun,
• Bu gerekliliklere uygunluğu bağımsız bir üçüncü tarafça doğrulanabilir,
• Proje uygulama ve raporlama konusunda tamamen şeffaf olmalı.

Kaynaklar : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

ReFi Türkiye Podcast🎧️

🌱ReFi Türkiye programı kapsamında , Web3 üzerine düşünen ve inşa eden öncülerle gerçekleştirdiğimiz podcast serimizin 6. bölümü yayında!

Web teknolojileri ile etki ekosisteminin kesişim alanlarını konu alan bölümleri Spotify, Apple Podcasts, Soundcloud ve Spreaker üzerinden dinleyebilirsin. Ayrıca bölümler içinde duyacağın kodla, podcast bölümleri için özel olarak hazırladığımız NFT’leri alabilirsin! 👀

6. bölümde global Web3 ekosisteminin önemli oyuncularından, “Kaçınılamaz geleceği inşa ediyoruz” sloganıyla bu alanda geliştirmeler ve yatırımlar yapan Han Tüzün’ü ağırladık. Tüzün ile hem bu çalışmalarını hem de ReFi kavramını etraflıca ele aldığımız bölümü buradan dinleyebilir, bölüm notlarını buradan okuyabilirsin.

Film Önerisi

The Blockchain and Us, Manuel Stagars’ın yönetmenliğiyle Bitcoin’in altında yatan teknoloji olan Blockchain (blok zinciri) üzerine bir belgesel. Finans ve teknoloji sektörlerindeki uzmanlarla yapılan röportajlar ile gelecekte finansal teknolojinin nasıl olacağı konusuna odaklanıyor.