Reaktif Enerji Nedir?

En genel anlamda Reaktif enerjiyi işe dönüşmeyen, kayıp enerji olarak tanımlayabiliriz. Her ne kadar reaktif enerjiye kayıp enerji desek de bobin ve kondansatör özellikli yüklerin çalışması için bir manyetik alana ihtiyaç vardır ve gerekli olan manyetik alanı oluşturmak için şebekeden enerji çekilir. İşte bu şebekeden çekilerek iletim hatlarında oluşturulan bu gereksiz yüklere reaktif enerji denir. Peki reaktif enerji bu kadar önemli ise neden gereksiz veya kayıp enerji olarak adlandırılıyor? Çünkü trafo, motor, güç kaynağı gibi yüklerin çalışması için ihtiyaç duydukları manyetik alanı reaktif güç kompanzasyonu ile sağlayabiliyor ve şebekede oluşturulabilecek gereksiz yüklerin önüne geçebiliyoruz.

Reaktif Ceza (Bedel) Nedir, Neden Reaktif Cezaya Girilir?

EPDK tarafından 2015 Aralık ayında yayınlanan 5966–24 karar numarası ile açıklanan kurul kararı gereği Türkiye’de kullanımda olan reaktif enerji tarifesi ve uygulanan cezalar, kurulu güce göre değişiklik göstermektedir.

*Reaktif enerji tarifesi uygulamasının kapsamına göre;

• Bağlantı gücü 9 KVA üzerinde olan tesislerde reaktif enerjisi ölçmek için kombi sayaç takılması zorunludur.
• Bağlantı gücü 50 KVA üzerinde olan tesisler için kompanzasyon zorunludur.
• Bağlantı gücü 50 KVA altında olan tesisler için endüktif reaktif ceza sınırı %33'tür.
• Bağlantı gücü 50 KVA altında olan tesisler için kapasitif reaktif ceza sınırı %20'dir.
• Bağlantı gücü 50 KVA üzerinde tesisler için endüktif reaktif ceza sınırı %20'dir.
• Bağlantı gücü 50 KVA altında olan tesisler için kapasitif reaktif ceza sınırı %15’tir.
• Endüktif reaktif enerjiye ilişkin oranların aşılmaması halinde reaktif enerji bedeli alınmaz. Bu sınır aşılırsa, çekilen reaktif enerjinin tamamına (endüktif sayaçta ölçülen değer) reaktif enerji tarifesi uygulanır.
• Kapasitif reaktif enerjiye ilişkin oranların aşılmaması halinde reaktif enerji bedeli alınmaz. Bu sınır aşılırsa, sisteme verilen reaktif (kapasitif sayaçta ölçülen değer) enerjinin tamamına reaktif enerji tarifesi uygulanır.
• Endüktif ve kapasitif reaktif sınırların ikisini birden aşan müşteriye, endüktif reaktif ve kapasitif reaktif sayaçlardan en yüksek değeri kaydeden sayaç değerinin tamamına reaktif enerji tarifesi uygulanır.

Kompanzasyon nedir, neden yapılır?

Kompanzasyon, şebekelerde oluşacak kayıpları minimize etmek için kurulan, ihtiyaç duyulan reaktif enerjiyi lokalde üreterek şebekelere gereksiz yüklenilmesini önleyen bir sistemdir. Kompanzasyonun sistemdeki görevi endüktif ve kapasitif yüklerin gerilim ile akım arasında oluşturmuş olduğu faz farkını (cosθ) sıfıra yakın tutmak ve bu sayede güç faktörünü düzeltmektir. (İdeal güç faktörü 0.95–1 arasındadır)

Reaktif güç kompanzasyonu için farklı yöntemler mevcuttur. Bu sebeple kompanzasyon panosu kurulumu yapılmadan önce ihtiyaçlar ve kapasite analiz edilip doğru ve yeterli bir kompanzasyon sistemi seçilmelidir.

Kompanzasyon sistemleri genel itibariyle 3 farklı şekilde sınıflandırılır;

• Tek tek kompanzasyon: Bu tür sistemler en etkili ve en güvenli yöntemdir. Kondansatör grupları doğrudan yük çıkışlarına bağlıdır ve yük ile aynı anda devreye girip çıkarlar. Çalışmakta olan motorların güç katsayısı ne olursa olsun katsayı sürekli istenilen değerde kalır. Dezavantajı ise işletme masraflarını artırmasıdır.
• Grup kompanzasyon: Bu tür sistemlerde aynı pano üzerinden çalışacak olan motor ve lamba gruplar eş zamanlı olarak kompanze edilir. Grup kompanzasyonda her grup bir alıcı gibi değerlendirilir. Grup kompanzasyon ile hatlardaki gerilim düşümü azalır, tesis masrafı ise orta seviyededir.
• Merkezi kompanzasyon: Bu tür sistemler en çok tercih edilen sistemlerdir. Elektrik panosuna bağlı birden fazla reaktif yük çeken alıcı varsa ve bunların devreye giriş çıkış zamanları belli değil ise çekilen yük durumuna göre bir ayarlı kompanzasyon yapılır. Merkezi kompanzasyon sistemleri otomatik veya elle kontrol edilebilir. Değişken koşullara uyum sağlayabilmesi adına bir ayar düzeneği bulunur. Bu sistemlerde kondansatör grupları kompanzasyon rölesi veya kontaktörler vasıtasıyla devreye alınır veya çıkartılırlar.

Her sene ortalama 200.000 firmanın reaktif cezaya düştüğü bir senaryoda reaktif enerjinin ve kompanzasyon panosunun kontrolünü ve bakımını önemli bir iş kalemi olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır. Piyasadaki bu ihtiyaca yönelik, reaktif oranlarının ISO 50001 kapsamında bir Enerji Yönetim Göstergesi (EnPI) olarak takip etme, cezai sınırlara ulaşamadan kullanıcılara alarm verme ve gerekirse kompanzasyon panosunun bakımını yapma hizmetlerini ve servislerini inavitas Enerji Zekası Platformunda topladık.

Reaktif cezaya neden olabilecek koşulları, insan kaynağı gerekmeksizin önlerken aynı zamanda faturanızdan tasarruf etmenizi sağlayacak dijital çözümlerimiz için inavitas Enerji Zekası Platformunu hemen deneyin!