KÜBİZM VE KULLANICI DENEYİMİNİN ORTAK NOKTALARI
Kübizm nedir?
Kübizm denildiğinde ilk akla gelen şeyler genelde geometrik şekiller üst üste konulmuş küpler ya da üçgen yüzler oluyor. Peki kübizm nedir ve nasıl ortaya çıkmıştır hiç merak ettiniz mi?
Kübizm, temsile dayalı sanat anlayışından saparak devrim yaratan bir Fransız akımıdır. Bu devrim de ilk olarak * Cezanne’nin doğayı geometrik şekillere ayırma, cisimleri akla ve mantığa dayandırma düşüncesiyle ortaya atılmıştır. Cezanne’ye göre cisimler parçalanır, dışa katlanıp açılır ve cisimlerin farklı yönleri gösterilirdi.
Kübizm 1900’lerin başına geldiğimizde Paris’te yerleşik kalıpları yıkmak isteyen iki nüfuzlu genç sanatçı olan ** Pablo Picasso ve ***Georges Braque tarafından Cezanne’nin Provence manzaralarından ve natürmortlarından esinlenerek resmen başlatıldı. Picasso’nun en önemli eserlerinden biri olan Avignon’lu Kızlar resmiyle de kübizm ilk eserini vermiş oldu.
Bu ressamların resmettikleri, herhangi bir görünümün geometrik unsurlarını analiz etmeye ve bu unsurları tuvalde göstermeye yönelik ilgileri, sanata yepyeni bir yön kazandırdı. Her ne kadar kübizm başlangıçta eleştirmenlerin eleştiri oklarına hedef olduysa da çok geçmeden kendini 20.yüzyılın geçerli bir akımı ve sanatın evrimi içinde anahtar bir güç olarak kabul ettirdi.
Peki Picasso ya da Braque kübizm akımıyla hangi isyanı dışa vurmak istemişlerdi, tabloya bakan insanlara ne hissettirmek istemişlerdi ve amaçları neydi hiç merak ettiniz mi?
Kübist sanatçıların amacı salt nesneleri izleyicinin bulunduğu yerden görebileceği biçimde değil, değişik şartlarda ve başka açılardan görülebilecek özellikleriyle de resmetmekti. İzleyicinin dördüncü boyut olarak zamanı katmasını ve algılamasını istemekteydiler.
Daha da önemlisi perspektif her zaman bir mekân yanıltması ortaya çıkarttığı için resimlerde de bu durumu işlemenin doğru olduğunu düşünmekteydiler. Bu sebeple de resimler, parçalanır dışa katlanıp açılır önden ve arkadan gösterilirdi. Biçim ise tamamen ressamın egemenliğindeydi; sanatçılar artık yalnızca görüldüğü ve algılandığı gibi değil, düşünüldüğü gibi de resme geçirmek istiyorlardı.
Kübizm akımıyla ilgili araştırmalarıma devam ederken kullanıcı deneyimi tasarımıyla ilgili çok fazla ortak nokta olduğunu fark ettim. Peki kullanıcı deneyimi tasarımı nedir? Diye soracak olursanız kısaca bilgi vereyim.
Kullanıcı Deneyimi (User Experience) Nedir?
Kullanıcı deneyimi kavramı ilk olarak 1993 yılında ****Donald Norman tarafından, (Gündelik Şeylerin Tasarımı kitabıyla) literatüre girmiş oldu. Donald Norman kullanıcı deneyimi terimini kitabında şu şekilde açıklıyor: “Bir ürün sadece üründen çok daha fazlasıdır. Bütünlüklü ve entegre bir deneyim kümesidir. Bir ürün veya hizmetin tasarı aşamasından son yorumlarına kadar, ilk kullanımından destek, servis ve bakıma kadar tüm aşamalarını düşünün. UX tasarımcıları tüm bunların bir arada sorunsuz şekilde çalışmasını sağlamalıdır.’’
UX’ in amacı “Her şeyden önce insan’’ yaklaşımıyla bir ürünü geliştirmek ve iyileştirmek için stratejik tasarımlar yaparak baştan sona kadar hedef kitleye mümkün olan deneyimi sunmaktır.
Kübist sanatçılar da her şeyden önce insan ve insanların deneyimleri üzerine eserlerini yapmışlardır. Kübizmin ve kullanıcı deneyimin tek ortak noktası bu değildir. Birçok ortak noktası vardır.
Bunlar kübist sanatçıların da kullanıcı deneyimi tasarımcılarının da eserlerinde ve tasarımlarında kullanıcıya estetik bir değer yaratıp sadece göze hoş gelmesini amaçlamamış olmalarıydı. Kübist sanatçıların amacı izleyiciyi düşündürmekti. Resmi izleyen kişinin kendi düşünceleriyle resmi tamamlamasını bekliyorlardı. Kübist eserleri incelerseniz her tabloda düşünce gücünüzle farklı bir tablo oluşturursunuz. Kullanıcı deneyimi tasarımcıları da oluşturdukları mockuplarda kullanıcıyı estetik olarak etkilemek yerine kullanıcıyı düşünmeye ve kendilerine en uygun tasarımı deneyimlemesini sağlamaktı çünkü kullanıcı deneyimi kullanıcının fikirlerine önem verir, tıpkı kübist sanatçıların izleyicinin düşüncelerine önem vermesi gibi.
Kübizm ve kullanıcı deneyiminin en önemli ortak noktalardan biri de kübist sanatçıların oluşturduğu tablolarda resmin bir bütün halinde işlenmesi ve kompozisyondan kopmamasıdır. Nasıl ki resmin içinde bir bütünlük ve birbirini destekleyen ögeler varsa mockuplarda bulunan tasarımlarda da bir bütünlük ve birbirini destekleyen ögeler vardır. Kişi bir sonraki adımı kendi düşünceleri ve deneyimleriyle algılamaya çalışmaktadır.
Son olarak da kübizmin ve kullanıcı deneyiminin ortak noktasından bir diğeri ise resimlerde ve mockuplarda bulunan her bir ögenin belli bir amacının ve işlevinin var olmasıdır. Hiçbir öge tesadüfen yer almamıştır. Yer alan her bir ögenin belli bir amacı vardır.
Kübizm akımının ve kullanıcı deneyimi tasarımının en büyük amacı ise insanların düşünmesini ve onların hayatı deneyimlemesini sağlamaktır. Böylece insanlar kendilerine en uygun hayatı seçmiş olacaktır.
Kendi deneyimleriyle seçtikleri hayat da insanlara daha konforlu ve huzurlu bir yaşam getirir.
Kullanıcı deneyimi tasarımı ve kübizmin ortak noktaları olduğunu keşfettiğimde hayatımızda sanatın yerini ve önemini daha iyi anlamış oldum. Sanat aslında hayatımızın her yerinde ve her zaman hayatımızın bir parçası olacaktır. Tıpkı kullanıcı deneyiminin hayatımızın her yerinde bize rehberlik yaparak yanımızda olması gibi…
* Paul Cezanne (19 Ocak 1839- 22 Ekim 1906), Fransız post empresyonist ressam ve gezgin. Modern sanatın gelişmesine yaptığı katkılar ve etkisi nedeniyle çoğu zaman modern sanatın babası olarak anılmıştır. Empresyonizm ve kübizm arasında bir köprü olmuştur.
** Pablo Picasso (25 Ekim 1881- 8 Nisan 1973) Fransa’da yaşamış İspanyol ressam, heykeltıraş, sahne tasarımcısı, şair ve oyun yazarıdır. 20. Yüzyıl sanatının en iyi bilinen isimlerindendir. Georges Braque ile kübizm akımının temelini atmışlardır.
*** Gerorges Braque (13 Mayıs 1882- 31 Ağustos 1963) Fransız ressam ve heykeltıraş. Cezanne’nin eserlerinin etkisiyle geometrik çizimlere yönelmiştir. 1907’ de tanıştığı ressam Picasso ile Kübizm akımının temellerini oluşturmuştur.
**** Donald Norman (25 Aralık 1935) kullanıcı deneyimini kavramlaştıran kişi araştırmacı, profesör ve yazardır. Donald Norman insan merkezli tasarım yapabilmeyi yaygınlaştırmak için hizmet veren Nielsen Norman Group’un kurucu ortağıdır. UX açısından en önemli eserlerinden biri Gündelik şeylerin tasarımı adlı eseridir.
Kaynakça:
Gerçekten Bilmeniz Gereken 50 Sanat Fikri- Susie Hodge
Herkes İçin Sanat Sanat 101- Eric Grzymkowski
