The Truman Show: Bir Kullanıcı Deneyimi Senaryosu
Film izlemek çekirdek ailemizde gerçek bir hobi. Son zamanlarda dijital platformların da hayatımıza girmesiyle birlikte film izlemek gerçekten çok kolaylaştı. Öyle ki artık bir platformda ilgi çekici bir film bulamayınca nasıl olur da burada olmaz demeye başlıyoruz.
Tabi film izlediğiniz anlarda kendinizi sadece senaryoya kaptırmıyorsunuz. Beyninizin bir köşesinde hayatınızdaki gerçekler ile senaryoyu örtüştürmeye çalışıyor olabilirsiniz.
Ben bu anlardan birini “The Truman Show” filmini son izlediğim zaman yaşadım.
Öncelikle “The Truman Show” en sevdiğim filmlerden biridir. Jim Carrey’e olan sevgim bir tarafa konu olarak da kendini diğer tüm filmlerden ayıran benzersiz bir senaryoya sahiptir. Filmde Truman’ın, yaşadığı dünyanın yapay olduğunu keşfetmeye başlaması ve gerçeklik kontrolünün kendisinden uzak olduğunu anlaması bana uzun zamandır içinde olduğum işim ile ilgili bazı noktaları hatırlattı.
Herhangi bir web sitesine ilk kez girdiğimiz zaman aslında hepimiz Truman Burbank gibi bulunduğumuz yere ait olmama hissini yaşayabiliyoruz. Bir UI/UX tasarımcısı web sitesini tasarlarken kullanıcının yani Truman’ın deneyimini belirlemeye çalışır. Tasarımı, Truman’ı belli bir yönde hareket etmesi için düşünmüştür. Bu bazen rahatsız edici tecrübeler ile sonuçlanabilir.
Tasarım işinin içinde olmayan kişiler tasarımı ve bu süreci hafife alabilir. Tasarımda süreç sadece tasarımcının serbest aklı, düşünceleri, tasarım trendlerini yakalaması ve üretimi üzerine değildir.
Öncelikle ortada bir hedef ve o hedefi belirleyen kişi ve kurumlar vardır. Burada tasarımcı sıfatı insanların uzaktan gördüğü, hayranlık uyandıran ve “sanatçı” diye nitelendirilen olgunun oldukça gerisindedir. Çünkü verilen hedeflerin tasarım ile uyuşması ve kullanıcının yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu hedefler genellikle;
- Kullanıcının üye olması
- Kullanıcının ürün satın alması
- Kullanıcının zaman geçirmesi
- Kullanıcının reklamlara tıklaması veya reklam izlemesi
üzerine kuruludur.
İş böyle olunca tasarımcılar verilen hedeflere uygun tasarımlar yapmaya başlar. Bazen çok özgür bazen de sadece ürün odaklı işler çıkar.
Peki bunun Truman ile ne ilgisi var?
Truman’ın doğduğu ve yaşadığı yeri, evini, çalıştığı sigorta şirketini ve hatta arkadaşlarını da birer web sitesi ve proje olarak hayal edelim. Zaten filmdeki senaryoda tüm bu bahsettiğim yer ve kişiler tek bir amaca hizmet ediyor; Truman’ı televizyonda satan bir ürün haline getirmek, bununla birlikte reklamlar göstermek ve para kazanmak.
Bu web siteleri ilk başlarda pek zorluk çekmiyordu. Çünkü kullanıcının yani Truman’ın çevresel bilinci pek gelişmemişti ve yaşadığı deneyimin doğruluğunu hiç sorgulamamıştı. Yani teknik olarak tüm bu web siteleri karlı ve hedefi tutturan işler olarak düşünülüyordu. Kullanıcıyı tanıdıklarını zannediyor ve sistemi kullanıcıya göre değil de hedeflere göre tasarlıyorlardı.
Peki sonra ne oldu? Truman, Lauren Garland ile bambaşka bir deneyim yaşadı. Bildiği tüm diğer deneyimleri sorgulatan ve onun ufkunu açan bir deneyim.
Bu ilgi çekici deneyimden sonra Truman yaşadığı alanı sorgulamaya ve kendi davranış biçiminden dışarı çıkmaya başladı. Örneğin, web sitelerindeki gereksiz ve fazla reklamlar artık onu hem şaşırtıyor hem de rahatsız ediyordu.
Buna müdahale etmeye çalışan proje sahipleri, Truman’ı dinlemek ve onu anlamak yerine onu yönlendirmeyi tercih ederek durumu içinden çıkılmaz bir hale getirdiler. Kullanıcımız, yani Truman artık bu web sitesinde kalmak istemiyordu.
Kullanıcının deneyimi kontrol edilirken, kullanıcının rızası ve konforu göz önünde bulundurulmalıdır. Kullanıcının ihtiyaçlarına ve taleplerine öncelik vermek, kullanıcının kendini kontrol etmesine izin vermek, kullanıcı deneyimini insancıl hale getirir.
Uzun lafın kısası;
“The Truman Show” filmi, kullanıcılarla etkileşimde bulunan tasarımcıların ve geliştiricilerin, etik bir şekilde tasarım yapmaları gerektiğini hatırlatan bir örnek olarak ele alınabilir.
UX tasarımcıları ve geliştiricileri, kullanıcıların rızası, kişisel veri ve mahremiyet, kontrol ve manipülasyon, kullanıcı odaklı tasarım, insan duyguları ve iletişim gibi konuları daha derin düşünerek ve bu konuda profesyonelleşmiş ekiplerden yardım alarak, kullanıcılarının tatmin edici ve anlamlı bir deneyim yaşamasına yardımcı olabilirler.
