Broodnodig
Hoe val je het snelst af? Tips worden uitgewisseld zoals in een ijsbad liggen, je inpakken in plastic voor het slapen gaan. Je calorieën tellen en jezelf straffen als je teveel hebt gegeten. Eten uitkotsen, het verbergen en dat de hele tijd door je hoofd heen laten gaan. Eten is als een verboden paradijs. Aan de ene kant is het alles voor hen en aan de andere kant mag je er niks mee doen.
Dit is waar mensen met een eetstoornis mee strijden. Niet eten, alleen gezond eten of juist zoveel mogelijk eten. De weegschaal als vriend of vijand. Dat is hoe het voelt om een eetstoornis te hebben.
Wat is een eetstoornis?
Iedereen heeft wel eens een moment in het leven wanneer je wel wat gewicht zou willen verliezen of gaat letten op je voeding. Mensen die kampen met een eetstoornis letten hier in extreme mate op en het lukt hen niet om daarmee te stoppen.
Organisatie PsyQ biedt specialistische en toegankelijke hulp voor mensen met psychische problemen. Volgens hen is een eetstoornis te definiëren als: ‘Een psychische aandoening die wordt gekenmerkt door verstoord eetgedrag. Sommige mensen met een eetstoorniseten te weinig, anderen juist teveel en weer anderen wisselen perioden van eetbuien af met perioden van (streng) lijnen’
Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen die een eetstoornis kunnen veroorzaken. Met name is deze psychisch, maar erfelijke aanleg en omgevingsfactoren spelen ook een rol. Er is sprake van een eetstoornis wanneer het je hele leven en functioneren negatief beïnvloedt en in de weg staat, volgens online hulpsite Proud2bme.
Eetstoornissen brengen daarnaast ook verschillende gevolgen met zich mee. Het kan leiden tot ernstige lichamelijke, psychische en sociale problemen. En ook kunnen eetstoornissen leiden tot een afwijkend eetpatroon gedurende het leven.
Bij het begrip eetstoornissen wordt vaak snel gedacht aan anorexia nervosa. Er zijn echter nog meer verschillende vormen en sommige hebben nog geen duidelijke benaming. In de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) worden vijf verschillende eetstoornissen onderscheiden: anorexia nervosa, boulimia nervosa, Eetstoornis andere gespecificeerde en Binge Eating Disorder (eetbuistoornis).
Vooroordelen en stereotypering
Eetstoornissen zijn er in allerlei verschillende vormen en maten. Wij gaan ons focussen op anorexia nervosa omdat dit de vorm is waar mensen eigenlijk als eerste aan denken wanneer je de term ‘eetstoornis’ laat vallen.
Dit kwam terug in de straatinterviews. Ik vroeg aan de mensen op straat waar ze aan dachten bij het woord ‘eetstoornis’. Woorden die gelijk vielen bij de meeste mensen waren:
Anorexia, dun en slank. Maar ook: dik en emotie eters. Er kwamen verhalen omhoog: ‘Ik heb een tijdje bij een meisje in de klas gezeten met anorexia. Pas achteraf heeft zij mij verteld dat ze die ziekte had. Al die jaren had ik helemaal niks door!’
Er zijn veel vooroordelen over anorexia nervosa en de gevolgen hiervan, ook is er veel stereotypering rond dit onderwerp. Dit viel het meeste op:
-vooroordeel 1: Elk geval van anorexia is hetzelfde.
Elk geval is juist uniek, persoonlijk en anders. Elk geval heeft een andere oorzaak. De ene persoon leert er sneller mee omgaan dan de ander. En weer een ander persoon zal er altijd mee geconfronteerd blijven worden, dit wordt ook wel chronisch ziek genoemd. De één heeft anorexia en de ander heeft een combinatie van anorexia nervosa en orthorexia.
-vooroordeel 2: Iedereen die anorexia heeft, is dun.
Veel personen die anorexia hebben, zijn inderdaad dun en kampen vaak met hevig ondergewicht. Echter zijn er ook gevallen die niet dun zijn. Dit zijn bijvoorbeeld personen die in behandeling bij een kliniek zijn en ondertussen zijn aangekomen maar nog wel psychisch met anorexia strijden. Verder zijn er ook de gevallen die uit behandeling zijn en zoveel mogelijk een normaal eetpatroon volgen maar ook nog met anorexia-gedachten rondlopen.
-vooroordeel 3: Iemand die dun is, heeft anorexia.
Dit is weer andersom. Niet iedereen die dun is, heeft anorexia. Er kunnen ook problemen zijn met het verteringsstelsel of het ondergewicht kan een gevolg zijn van een andere ziekte of het gebruiken van medicijnen. Verder zijn er natuurlijk ook mensen die een dunne bouw hebben van nature en van nature al tegen of over de grens van ondergewicht aan zitten.
-vooroordeel 4: Alleen meisjes en jonge vrouwen lijden aan anorexia.
Ook jongens en mannen lijden aan anorexia. Dan wel in minder mate want 90% van de anorexia gevallen is meisje of jonge vrouw maar die 10% moet niet vergeten worden. Zeker omdat het taboe op deze gevallen groot is, is er kans dat dit percentage groter is dan onderzoeken vermelden. Verder zijn er ook personen die ouder zijn dan 25, die met anorexia dealen.
-vooroordeel 5: Eetstoornissen zijn lichamelijke ziektes.
Eetstoornissen zijn absoluut niet lichamelijke ziektes. De oorzaak is geestelijk maar de gevolgen zijn zowel geestelijk als lichamelijk erg groot. De gevolgen van anorexia zijn in het uiterlijk vaak goed te zien maar de geestelijke impact wordt vaak deels over het hoofd gezien terwijl daar zich de strijd bevindt waar de persoon mee dealt. Een goed voorbeeld hiervan is het stemmetje die anorexiapatiënten van blijken te ervaren. Dit stemmetje wordt ook wel An(n)a genoemd.
-vooroordeel 6: Eetstoornissen hebben alleen impact op degene die de eetstoornis heeft.
Dit is nog een behoorlijke veronderstelling. Onder ander hiermee gaan we aan de slag met de redactie. De omgeving van de persoon met de eetstoornis, in dit geval anorexia, ervaart er namelijk ook de gevolgen van. Iemand met een eetstoornis geeft veel spanning rond de eetmomenten maar ook ander dagelijkse bezigheden zijn beïnvloed door de eetstoornis. De sfeer kan erg veranderen en ook de relatie met de persoon staat onder druk.
-vooroordeel 7: Anorexia beïnvloedt alleen de eetmomenten voor de persoon met anorexia.
Anorexia gaat niet alleen om het niet willen eten. Het gaat ook om psychische klachten als depressiviteit, het willen verbranden van calorieën en het hiervoor constant moeten bewegen. Als de anorexia zich verder vordert kan het zijn dat de persoon niet meer aan studie kan deelnemen of kan werken doordat dat teveel energie kost. Meestal wil de persoon dit wel maar mag dat niet meer van behandelaars of persoonlijke relaties. Anorexia beïnvloed elke keuze en elk moment.
Wat is anorexia nervosa?
Nu we naar de vooroordelen en de beeldvorming van de media hebben gekeken, kan er worden ingegaan op wat anorexia nervosa nou eigenlijk is. Anorexia nervosa betekent in het Latijn ‘gebrek aan eetlust door nerveuze omstandigheden’. Dit is niet helemaal de goede definitie van anorexia wat anorexiapatiënten hebben wel degelijk eetlust. Wanneer je anorexia hebt ben je geobsedeerd door alles wat met je gewicht of eten te maken heeft. Bij deze eetstoornis eet je zo min mogelijk, om veel gewicht te verliezen. Maar hoeveel je ook afvalt, je zal jezelf altijd als ‘dik’ blijven zien. Dit bewijst ook gelijk dat anorexia een ziekte is die zich in het hoofd plaatsvindt. Het is een psychische stoornis. Angst om aan te komen overheerst je leven en alles draait om het tellen van calorieën, voedsel en de weegschaal.
De effecten van anorexia zijn enorm. Niet alleen je lichaam lijdt eronder, maar ook je mentale welzijn en je sociale omgeving. Gevolgen van anorexia zijn bijvoorbeeld: depressiviteit, ondergewicht, niet helder kunnen nadenken en eenzaamheid.
Behalve ondergewicht ontstaat ook ondervoeding door een tekort aan essentiële voedingsstoffen, zoals vitamines, mineralen, eiwitten en essentiële vetzuren.
In 90% van de gevallen zijn anorexia patiënten meisjes en jonge vrouwen. Naar schatting lijden in Nederland jaarlijks ongeveer 5.500 meisjes en jonge vrouwen aan anorexia nervosa. Wat de ziekte zo gevaarlijk maakt bij pubers is dat anorexia bij hen onder andere groeivertraging, verlate puberteitsontwikkeling en botontkalking tot gevolg heeft.
Ongeveer 6% van de anorexia patiënten sterft tenslotte aan ondervoeding of zelfmoord. Daarmee heeft anorexia het hoogste sterftecijfer van alle psychische aandoeningen.
Anorexia nervosa kan ook een chronisch verloop hebben en leiden tot een afwijkend eetpatroon gedurende het leven. En dit is waar onze redactie om de hoek komt kijken. Ben je eigenlijk ooit wel echt ‘genezen’ van anorexia? Volgens de officiële DSM-5 richtlijnen ben je hersteld als: je energie-inname en je gewicht normaal zijn voor je leeftijd, lengte en sekse en je angst om aan te komen is verminderd.
Wat vaak niet aan het licht komt is dat anorexia-patiënten soms hun hele leven lang nog last hebben van de eetstoornis. Wanneer je als jong meisje bijvoorbeeld anorexia hebt treden er veranderingen op in de nog ontwikkelende hersenen die nooit meer helemaal verdwijnen. Ook niet als de patiënt weer een normaal eetpatroon krijgt. Verder is de kans op terugval aanzienlijk. De ziekte wordt chronisch bij ongeveer 1 op de 4 mensen. Om te kijken hoe anorexia door media in beeld wordt gebracht type ik als zoekterm bij youtube ‘anorexia’ in.
Bronnen:
https://www.novarum.nl/eetproblemen/anorexia/
https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/anorexia.aspx
https://www.novarum.nl/eetproblemen/anorexia/feiten-cijfers-anorexia/
https://www.vrijvaneetstoornis.nl/eetstoornissen/anorexia-nervosa/
Cijfers en grafieken
Onderstaand hebben we de cijfers die bekend zijn over eetstoornissen voor u op een rijtje gezet zodat u een completer beeld krijgt van de ernst van deze ziekte.
Onderzoek uit 1997 laat zien dat ongeveer 0,3 procent van de 13- tot 18-jarigen lijdt aan anorexia nervosa (Verhulst e.a 1997). Eenzelfde percentage leidt volgens dit onderzoek aan boulimia nervosa. In 2010 verschenen de resultaten van het NEMESIS onderzoek naar de psychische gezondheid van volwassenen. Bij de jongste groep die meedeed aan het onderzoek, 18 tot en met 24 jaar, heeft 1,4 procent ooit in het leven te maken gehad met een eetstoornis.
Op basis van huisartsenregistratie (CMR-peilstations) en internationaal onderzoek wordt geschat dat ongeveer 0,3 procent van alle jonge vrouwen in Nederland van 15 tot en met 29 jaar anorexia nervosa heeft. Het geschatte percentage boulimia patiënten ligt op 1 procent. Jaarlijks hebben naar schatting van de 100.000 jonge vrouwen 370 anorexia nervosa en 1500 boulimia nervosa (Hoek & Vandereycken, 2008).
Anorexia Nervosa ontstaat meestal in de puberteit en bij jong volwassenen. Uit onderzoek blijkt dat de jongeren steeds meer druk en stress ervaren doordat ze moeten presteren. Veel jongeren zijn onzeker en reageren deze onzekerheid, stress en spanning af op eten. Het kan zijn dat de jongere ervaart hier ‘goed’ in te zijn, of omdat de jongere ervaart hier ‘controle’ over te hebben in een periode waarin de rest in hun leven onzeker of uit balans is. Jongeren vergelijken zich veel met elkaar, wat mee kan spelen in het ontwikkelen van een eetstoornis. Eten (snaaien) of juist niet eten is een manier die wordt ingezet om met moeilijke emoties om te kunnen gaan. (Hoe kan het dat steeds meer jongeren een eetstoornis ontwikkelen?, 2017)
Onderzoek wijst uit dat anorexia nervosa het meeste voorkomt in de leeftijdscategorie tussen de 15 en 19 jaar, maar totaal zie je vooral Anorexia in de leeftijd van 15 tot 44 jaar (Trimbos). Helaas blijkt uit recente cijfers en wereldwijde trends dat anorexia nervosa steeds jonger begint. In Nederland is de afgelopen 20 jaar het aantal nieuwe patiënten onder de 15 verdubbeld (Fonds Psychische Gezondheid 2007, Van Son e.a. 2006). In 2013 is zelfs een forse toename gezien van zeer jonge eetstoornis patiënten van jonger dan 13 die abrupt stoppen met eten (Van Elburg 2014).
Beeldvorming in de media
De vooroordelen die we eerder besproken, komen sterk overeen met wat de media voor beeld geeft van eetstoornissen en anorexia nervosa. Uit onze media-analyse komt het volgende: als het over eetstoornissen gaat, gaat het vaak over anorexia en anders over boulimia. Verder zijn het vaak gevallen van jonge meiden en vrouwen. De documentaires of programma’s worden opgenomen wanneer ze op het dieptepunt van hun eetstoornis zitten. De vrouwen en meiden zijn vaak in behandeling bij een kliniek en moeten eten aan de hand van een eetlijst. De programma’s gaan altijd over degene die de eetstoornis heeft. Soms worden wel de partner, ouder, zus of broer geïnterviewd maar de daadwerkelijke impact op hen wordt vaak over het hoofd gezien. Het gaat vooral over de impact van de eetstoornis op degene die de eetstoornis zelf heeft. We hebben deze media-analyse onder andere gebaseerd op de volgende programma’s en documentaires: Emma wil leven, Eetstoornissen: Maskers af, Anorexia Eetclub, Het Voedselgevecht en Tot op het Bot.
Pro ana
Pro-ana is de term die wordt gebruikt door mensen die zichzelf zien als een voorstander van anorexia nervosa. Sommige definiëren pro-ana ook wel als ‘Professional anorexia’. Het stemmetje wat anorexiapatiënten vaak ervaren noemen ze ook wel An(n)a. Vooral jonge meiden zijn erg actief op websites die in het teken staan van Pro-ana. Naast sites zijn er ook accounts op social media. De meiden proberen elkaar te motiveren en inspireren om af te vallen. Er worden onder andere tips uitgedeeld om eetmomenten te vermijden maar ook om hetgeen wat gegeten wordt, zo snel en veel mogelijk te verbranden. In sommige landen zijn de sites verboden en zijn ze moeilijk te vinden. Ook op social media worden de accounts vaak verwijderd als ze ontdekt worden. Maar dit voorkomt vaak niet dat er nieuwe sites en accounts worden aangemaakt.
Thinspiration
Ook staan er op veel pro-ana sites foto’s en filmpjes van (extreem) dunne modellen. Thinspiration, wordt dit ook wel genoemd. Ofwel: inspiratie om dun te blijven of te worden. De foto’s die worden gepost zijn meestal van mensen die ongezond dun zijn en het is erg gevaarlijk deze doelen na te streven. Veel mensen die deze foto’s delen gebruiken de hashtag #notproana of #notproud. Dit betekent dat ze anorexia en andere eetstoornissen niet stimuleren en motiveren. Echter is het de vraag of deze meiden ook daadwerkelijk niet aan een eetstoornis lijden. Zeker is in ieder geval dat veel anorexiapatiënten hier veel inspiratie vandaan halen.
Anorexia
Lang niet iedereen die actief is op een pro-ana site heeft de eetstoornis anorexia. Wel kan anorexia erg gemakkelijk worden ontwikkeld door de berichten op de sites. Iemand die zich aanmeldt zal al snel merken hoeveel steun hij/zij krijgt van de andere leden. Juist door de steun die ze krijgen, zijn ze vaak nog meer gedreven om flink af te vallen. Vooral als iemand zich thuis niet begrepen voelt, kan het extra motiverend zijn om een website te zoeken waar mensen je toejuichen als je weer een kilo bent afgevallen. Soms creëert zich een bepaalde wedstrijd. Hoe dunner, hoe beter, hoe meer respect je krijgt op de site.
Verslavend
Veel jonge meiden ervaren dat de tips en adviezen die ze op een pro-ana site krijgen, verslavend kunnen werken. Dit kan bijvoorbeeld komen omdat ze het gevoel hebben dat ze gewaardeerd en begrepen worden. Er ontstaan hele netwerken en vriendengroepen die elkaar supporten en helpen aan tips, thinspiration en motivatie.
bron: https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/120248-wat-is-pro-ana.html
Deskundigen en meningen
Deskundigen en organisaties
GGZ Rivierduinen Ursula kliniek
GGZ Rivierduinen Eetstoornissen Ursula onderscheidt zich van andere centra voor eetstoornissen omdat ze de problematiek van eetstoornissen en andere psychiatrische stoornissen behandelen in één programma. Er worden nieuwe therapieën geboden als iemand met een (langdurige) ernstige eetstoornis kampt en vaak al meerdere behandelingen achter de rug heeft.
Om te zorgen dat iedereen de zorg krijgt die bij ze past, wordt er een behandelplan
maat gemaakt en kan men bij gewijzigde omstandigheden op een ander type zorg
overstappen. De behandelingen vinden meestal in groepsverband plaats, vaak met
mensen met eenzelfde eetstoornis. Herkenning en erkenning van deelgenoten en het
samen met deelgenoten zoeken naar oplossingen is een belangrijk onderdeel van het
herstelproces voor veel cliënten.
Daarnaast wordt er gehecht aan het betrekken van persoonlijke relaties bij de behandeling. De visie op verandering is dat deze met name thuis plaatsvindt en niet in een behandelcentrum.
Proud2Bme
Proud2Bme is sinds 2009 de grootste online hulpsite van Nederland en België met meer dan 200.000 unieke bezoekers per maand. De site is er voor iedereen die problemen heeft met zelfbeeld, eten en aangrenzende problematiek. Op Proud2Bme worden dagelijks meerdere nieuwe artikelen en blogs geplaatst over gezondheid, lifestyle, fashion, beauty, eetproblemen, gezond eten en over jezelf accepteren zoals je bent. Via het forum en de chat kan er worden gepraat met lotgenoten, ervaringsdeskundigen en professionals.
Nederlandse Academie voor Eetstoornissen
De NAE is een vereniging voor professionals die werken met cliënten met eetstoornissen. Zij heeft tot doel de structuur en kwaliteit van zorg voor patiënten met een eetstoornis te verbeteren en onderzoek en preventie te bevorderen. NAE heeft onder andere de volgende doelen: het bevorderen van effectieve behandeling en zorg; het ontwikkelen en bevorderen van preventie; het verspreiden van kennis aan leden, hulpverleners en publiek en het bevorderen van de ontwikkeling en het gebruik van richtlijnen in de praktijk. De NAE is o.a. bedoeld voor psychologen, psychiaters, psychotherapeuten, creatief therapeuten, diëtisten, sociotherapeuten, internisten, verpleegkundigen en psychomotorisch therapeuten.
Roos van Bree (@Roosjeslijf)
Roos van Bree heeft een boek geschreven over haar strijd met anorexia nervosa. Het boek heet ‘met volle angst vooruit’. Ook via haar instagramaccount @Roosjeslijf deelt ze momenten als haar ontslag uit de kliniek en motivatie tips.
@positive_recovery_eva
Eerder schreven we over pro-ana sites en accounts. Gelukkig is er ook een tegengeluid. Op social media en andere platforms worden namelijk ook verhalen gedeeld van mensen die hun verhalen delen over hoe ze met anorexia proberen om te gaan. Dit wordt vaak gedaan met de #anarecovery en #anawarrior. Een voorbeeld van zo’n recovery account is het account van Eva. Door middel van quotes en persoonlijke verhalen op Instagram en YouTube geeft ze een inkijk in het hoofd van iemand met anorexia en deelt ze haar positieve momenten maar ook haar terugvallen.
Tot slot
Dus zo ziet een eetstoornis er echt uit en dit doet het met je. Als je door zou hebben dat iemand in je omgeving een eetstoornis, zou je dat tegen diegene zeggen?
Redactie J2C.1
- Alieke Hilhorst, Elsemarie de Boer, Danielle van den Brun, Hanneleen Ree Doolaard
