De Boerenprotesten
Explainer gemaakt door Luuke Raaijmakers en Manon Botterblom
Inleiding
Het is er al een tijdje stil, maar de boerenprotesten zijn nog zeker niet tot een einde gekomen. Om hun benarde positie in Nederland bekend te maken strijden ze al vanaf oktober 2019 voor meer help en begrip van de Tweede Kamer, en van Nederland zelf.
De boeren vinden namelijk dat er al tijden niet goed naar ze wordt geluisterd en dat de politiek geen rekening met ze houdt.
Hierna volgt er een reeks aan protesten, waarin de boeren massaal naar Den Haag rijden met hun trekkers. De meeste protesten verlopen vreedzaam, ook al gaan er ook filmpjes rond van bijvoorbeeld een tractor die over een hek rijdt.
De boeren zijn duidelijk kwaad en met reden ook. Door de constant veranderende voorstellen in de Tweede Kamer zitten ze met veel onzekerheid. Hiernaast kampen veel boeren ook met verliezen en gaan ze steeds vaker failliet.
Zorgt die onzekerheid en woede ook voor depressies bij boeren? Het stereotype boer is altijd nuchter, hardwerkend en gul. Zo’n stereotype kan niet depressief worden, toch? Toch blijkt dat veel boeren met depressies lopen, zonder erover te kunnen of durven praten. (Schutte, 2020)
De boerenprotesten zijn dus al een goed begin om die onzekerheden aan te kaarten.
Maar hoe ging dat vroeger in zijn werk? Onze vorige generatie boeren hadden geen protesten. Wat vinden zij hiervan? In een kort interview met een ex-boerin leest u hierover.
Daarnaast volgt er een gesprek met een politieagent die aanwezig is geweest bij de protesten zelf. Hoe heeft hij dit ervaren? Wat is zijn mening en hoe kijkt hij naar de boeren?
In deze explainer geven we een tipje van de sluier weg.
Veel leesplezier!
Uit het oog van een ex-boerin
Als je aan een boer denkt, dan denken we vaak aan vroege ochtenden en late avonden, klompen, stro en natuurlijk het onmiskenbare boerenpetje.
We denken dan over het algemeen niet aan onzekerheid, geldzorgen en woede. Maar in oktober 2019 is de figuurlijke hooivork geheven richting Den Haag namens veel boze boeren, waar de maat vol voor was. Er wordt voor meer respect gepleit onder het veel genoemde motto: “No Farmers, No Food”. Een grote leidende groep hierin is de Farmers Defence Force. (Dagblad van het Noorden, 2019)
In gesprek met een boerin van de vorige generatie hebben we het over die onzekerheden. Waren die er toen ook al? En hoe zat het met de geldzorgen?
In gesprek met een ex-boerin
Iets meer dan een jaar houdt het Nederland en dan vooral agrarisch Nederland in zijn greep. De boerenprotesten. Sinds 1 oktober 2019 hebben er meerdere acties plaats gevonden, waarvan veel gefilmd en gedeeld is door nieuwsgierig Nederland. Dit zorgde voor veel hilariteit, meeleven maar ook woede onder de burgers hier in ons kikkerlandje.
De boeren voelen zich onbegrepen door de Tweede Kamer en na vele jaren die frustraties inslikken kwam dat er na het voorstel om de veestapel om te halveren uit. Het was de druppel die de emmer liet overlopen.
Met hun protesten wil de agrarische sector van Nederland proberen om meer begrip en respect af te dwingen voor hun positie.
Maar hoe zit het met de vorige generatie boeren die na een leven lang hard werken hun resterende jaren op de bank spenderen? Voor hun waren er geen boerenprotesten en er was ook geen tijd om te klagen.
Ik sprak met een oud-boerin over hoe zij haar werkjaren heeft ervaren en wat ze van de boerenprotesten vindt.
Ze vertelt me dat ze altijd met veel plezier op de boerderij heeft gewerkt met haar man.
‘Het was wel zwaar werk,’ verzucht ze. ‘Dat merk ik nu aan mijn rug. Ik heb al jaren rugklachten, die ik natuurlijk pas kreeg nadat ik met pensioen ging. Die rugklachten belemmeren me in mijn dagelijks leven. Ook was er bijna geen tijd voor ontspanning. De koeien en varkens verdwenen natuurlijk niet zomaar in het weekend, er was altijd werk aan de winkel.’
Onder het motto ‘vroeger was alles beter’ vraag ik haar wat ze van de boerenprotesten vindt. Er volgt een bedachtzame stilte.
‘Toen wij ons bedrijf hadden was daar nog niet zo’n aandacht voor. En al helemaal niet in een klein dorp, waar wij woonden. Ik vind het wel goed dat er nu gevochten wordt voor een betere positie voor de boeren, er mag best vaker gezegd worden dat ze onmisbaar zijn in onze samenleving. Dat had ook al wel in onze tijd mogen gebeuren.’
En of ze honger hebben geleden?
‘Wij waren nog niet zo’n groot bedrijf,’ zegt ze met een voorzichtige glimlach. ‘Ik kon vaak iets van onszelf gebruiken tijdens het koken. Zorgen waren er dus niet veel.’
Hiernaast vertelt ze wat er nog meer mag veranderen aan de situatie. ‘Wij hebben altijd zuinig geleefd en al het geld dat overbleef gespaard voor later. En nu ik dat spaargeld eindelijk goed kan gebruiken voor bijvoorbeeld mijn rug, wordt er veel hiervan afgepakt door de belasting terwijl mensen die géén spaargeld hebben zoiets vergoed krijgen. Dat is oneerlijk, ook al heeft dat niet veel met de positie van boeren te maken.’
Het heeft inderdaad niet veel met boeren te maken maar het laat wel zien dat sommige dingen in Nederland nog erg oneerlijk verdeeld zijn.
Ook dat verdient aandacht, maar zou dat nóg een protest waard zijn?
Een gesprek met één ex-boerin spreekt natuurlijk niet voor de gehele gemeenschap, maar we kunnen hier dus wel uithalen dat er vroeger minder kopzorgen waren. Dat is dus vooral de laatste jaren gegroeid.
Uit het oog van een politieman
In de media zien we sinds het begin van de boerenprotesten al beelden voorbijkomen van de confrontaties tussen de politie en de protesterende boeren. De politie was niet blij met deze opstanden en traden redelijk hard op tegen de tractorbestuurders.
Het beeld dat je vaak hebt van die politiemannen is onbegripvol naar de boeren toe en een norse uitdrukking op hun gezicht, maar toch zijn niet alle politiemannen zo. Dat bleek uit een gesprek met de 60-jarige Toon Ruiken, een agent die geliefd is onder de protesterende boeren. Maar wat doet hij anders dan andere politie agenten? En hoe kijkt hij aan tegen de situatie van de boeren en de protesten?
In gesprek met een politieman:
‘Ik ben ervan overtuigd dat wij als politie niet onze rug naar het volk moeten keren.’ Steekt Toon zijn verhaal af. ‘Overal om me heen zie ik gebeuren dat politiemannen met een dreigende houding mensen benaderen en niet proberen te begrijpen waarom de burgers doen wat ze doen. Dat vind ik juist de essentie van ons vak.’
Toon Ruiken zit al een tijd in het politievak en is aanwezig geweest bij vrijwel alle boerenprotesten. Vaak zijn de boeren niet blij met de politiemannen die protesten onderbreken of anders laten lopen dan gehoopt, maar Toon wordt tijdens de protesten standaard vriendelijk begroet door de mannen en kan makkelijk met ze in gesprek gaan. ‘In alle jaren als politieagent bouw je langzaam een netwerkje op en, als je het goed doet, ook vertrouwen. Zo is dat bij mij dus ook gegaan. Ik heb contact met de leiders van zo’n tien boerenprotest groepen door heel Nederland waar ik een sterke vertrouwensband mee heb opgebouwd, wat zowel de boeren als de politie heel erg helpt.’
“Waar andere agenten verrast worden door protesten, krijg ik van te voren een appje”
Dat de boeren hem zo vertrouwen komt doordat Toon met hen meedenkt in plaats van tegenwerkt. ‘Samen met de boeren probeer ik te bedenken hoe ze het beste kunnen overbrengen wat ze willen bereiken op een veilige manier.’ Legt hij uit. ‘Het heeft geen zin om tegen zo’n groep te zeggen dat ze niet de weg op moeten gaan want de frustratie zit enorm hoog en de boeren gaan eraan onderdoor. Wat ik eerlijk gezegd ook goed kan begrijpen want de boerengemeenschap kan met bepaalde maatregelingen die zijn genomen ook geen kant meer op. De protesten zijn een uitweg om gehoord te worden nadat andere manieren niet werkten.’
Ruiken is het niet eens met de manier waarop politieagenten zijn omgegaan met de boerenprotesten, en heeft daarom op basis van zijn ervaringen met de boerenprotesten een werkdocument samengesteld met de politie van Achterhoek-Oost voor agenten in de rest van Nederland.
‘Het is niet zo dat agenten minder streng moeten zijn, dat is onverstandig. Als de boeren niet luisteren naar de politie kunnen we ter plekke of achteraf handhaven, wat zeker ook nodig is als het uit de hand loopt. Wat ik wel verkeerd vind aan de algemene aanpak van veel agenten is dat ze te weinig meedenken met de boeren. Probeer hun frustratie en woede te begrijpen en handel vanuit dat begrip door te overleggen met de boeren.’ Verteld hij.
‘ Dat helpt ons als politiemannen ook verder. Waar andere politiekorpsen vaak overvallen worden door een protest, krijg ik van te voren een berichtje van de demonstranten dat er een nieuw protest gaat plaatsvinden en waar ik moet zijn.’
Als afsluiting wilt Toon nog meegeven dat het wel de betere kant opgaat. ‘Ik heb het idee dat de boeren zich meer gehoord voelen door de politie, de Tweede Kamer en de Nederlandse burgers. Dat vind ik heel belangrijk.’
En nu?
In deze explainer heeft u in vogelvlucht kunnen lezen waar de boeren tegenwoordig mee kampen en wat de, vooral emotionele, gevolgen hiervoor zijn.
Maar dit is natuurlijk nog niet tot het bot uitgelicht. Wij hebben het gevoel dat er nog veel meer gevoelens schuilen bij boeren en dit willen we nog verder onderzoeken.
We weten inmiddels in grote lijnen waar die boerenprotesten vandaan komen, maar hoelang speelt dit gevoel van onbegrip eigenlijk al bij de Nederlandse boer? En zijn de voorstellen van de Tweede Kamer de enige redenen voor deze uitbarsting?
Al jaren nemen de suïcide cijfers in de agrarische sector toe, bleek uit een inventarisatie van 113 Zelfmoordpreventie. De agrarische sector staat zelfs in de top 10 sectoren met de meeste suïcides in Nederland. Uit onderzoek van de Overijsselse GGD Ijsselland en het UMC blijkt dat boeren veel stress ervaren en dat psychische nood soms hoog is, maar dat ze niet snel professionele hulp zoeken omdat hier een taboe op heerst (RTV Drenthe, 2020).
Dat zorgt voor een sociaal isolement. Een andere reden voor de stijgende suïcide cijfers op het platteland werd gegeven door LTO (land en tuinbouw organisatie Nederland). Zij verwezen naar de maatschappelijke druk die boeren ervaren door toenemende kritiek op het beroep van de boer. De sector staat vaak slecht in de media. Dit is voelbaar in het beroep wat ook kan zorgen voor veel stress.
Wij vroegen ons af of de boerenprotesten iets te maken hebben met deze factoren die zorgen voor de benarde positie waar de boer zich in bevind.
Dit willen we vanuit meerdere kanten onderzoeken, zoals we in de afgelopen weken ook hebben gedaan. Zo willen we verschillende doelgroepen interviewen over hun kijk op de boerenkwestie en uit gaan zoeken of de boerenprotesten een verschil hebben gemaakt.
We vinden het belangrijk om uiteenlopende mensen hun verhaal te laten doen om een compleet en eerlijk beeld te geven van deze kwestie. Hoewel onze hoofdzaak is om boeren een stem te geven, willen we ook mensen aan het woord laten die uitleggen waarom de stikstofmaatregelingen zo belangrijk zijn zodat de lezer zijn eigen mening op kan maken.
Ook willen we kijken waar dit gevoel van onbegrip vanuit de maatschappij vandaan komt, en of dat er altijd al is geweest.
Hiermee willen we ook de onzekerheden bij boeren aankaarten zodat dit kenbaarder gemaakt wordt in Nederland.
Hierbij stellen we een prangende vraag: tot hoever is Nederland op de hoogte van depressies bij boeren?
Bronnenlijst:
1. Omroep Fryslan. (2019, 6 december). Twee derde van de boeren heeft te maken met financiële zorgen. Geraadpleegd op 16 september 2020, van https://www.omropfryslan.nl/nieuws/924884-twee-derde-van-de-boeren-heeft-te-maken-met-financiele-zorgen
2. RTV Drenthe. (2020, 19 juli). Psychische nood onder boeren: “Langdurige onzekerheid is voor niemand goed”. Geraadpleegd op 16 september 2020, van https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/161604/Psychische-nood-onder-boeren-Langdurige-onzekerheid-is-voor-niemand-goed
3. Koekkoek, E. (2020, October 28) Stikstofuitstoot Nederland: hoe zit het? Kvk . Geraadpleegd op 29 oktober 2020, van https://www.kvk.nl/advies-en-informatie/innovatie/duurzaam-ondernemen/stikstofuitstoot-nederland-hoe-zit-het/
4. Dagblad van het Noorden. (2019, September 30). Waarom protesteren de boeren en wat willen ze bereiken? Geraadpleegd op 29 oktober 2020, van https://www.dvhn.nl/groningen/Vijf-vragen-over-het-boerenprotest-waarbij-trekkers-naar-Den-Haag-gaan-24875092.html?harvest_referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.nl%2F
5. Majoor, J. (2019, September 11). Houd moed boeren, over 30 jaar komt de waardering. BoerenBusiness. Geraadpleegd op 29 oktober 2020, van https://www.boerenbusiness.nl/opinies/boerenbusiness/opinie/10883959/houd-moed
6. Heesakkers, A. (2017, June 10). Boeren stappen naar de rechter. De Ondernemer. Geraadpleegd 0p 29 oktober 2020, van https://www.deondernemer.nl/actueel/agro/boeren-stappen-naar-de-rechter~363357
7. Voordewind, M. (2020, July 20). Boerenprotesten? Kleine Afrikaanse boeren worden het hardst getroffen. Het Parool. Geraadpleegd op 29 oktober 2020, van https://www.parool.nl/columns-opinie/boerenprotesten-kleine-afrikaanse-boeren-worden-het-hardst-getroffen~b9328775/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.nl%2F
8. RIVM. (n.d.). Stikstof. Rijksinstituut Voor Volksgezondheid En Milieu. geraadpleegd op 29 oktober 2020, van https://www.rivm.nl/stikstof
9. Farmers Defence Force. (2020, October 25). De anti-landbouwwet van minister Schouten. Geraadpleegd op 29 oktober 2020, vanhttps://farmersdefenceforce.nl/de-anti-landbouwwet-van-minister-schouten/
10. Winterman, P. (2019, November 13). Dit zijn de maatregelen van het kabinet tegen de stikstofcrisis. Het Parool. Geraadpleegd op 29 oktober 2020, van https://www.parool.nl/nieuws/dit-zijn-de-maatregelen-van-het-kabinet-tegen-de-stikstofcrisis~bba1a6ad/
11. Verschuuren, J. (2019, July 3). Landbouw en milieuwetgeving: hoe verder? Vereniging Voor Milieurecht. Geraadpleegd op 29 oktober 2020, van https://www.milieurecht.nl/nieuws/landbouw-en-milieuwetgeving
12. Schelfaut, S. (2020, January 17). Nederland is de op een na grootste landbouwexporteur ter wereld. AD. https://www.ad.nl/koken-en-eten/nederland-is-de-op-een-na-grootste-landbouwexporteur-ter-wereld~a555352f/
