De gevangenis uit en en nu?
Research Explainer: Ex-gedetineerden
Gevangen die weer de straat op mogen, die hun straf hebben uitgezeten en die met nieuwe hoop op een beter leven de maatschappij weer in gaan. Die hebben het nog niet zo makkelijk. Volgens de cijfers, volgens de meningen en volgens de mensen, blijkt de aansluiting in de maatschappij nog altijd een probleem voor deze mensen. Lees snel verder om meer te ontdekken!
Stel je voor dat: jij gaat de gevangenis in nadat je een misdrijf pleegt. Na een jaar in de gevangenis gezeten te hebben, mag je er weer uit. Je moet nu re-integreren in de samenleving, maar wat wordt er door Nederland geregeld om je hierbij te helpen? Wij vertellen het je.
STAP 1: Tijdens het jaar van detentie heb je al moeten werken aan je vijf basisbehoeften:
- Huisvesting, dit is voor jouw lastig vanwege schaarste aan woonruimte.
- Werk en inkomen, dit helpt je om weer een leven op te pakken en voorkomt recidive. Werk zoeken zal lastig zijn. Als je iets vindt, is dit vaak tijdelijk werk.
- Zorg, continuering van zorg na detentie is zorgelijk. Zorginstellingen staan niet altijd open voor cliënten met een mogelijk veiligheidsrisico.
- Identiteitsbewijs, vaak na detentie is het pas mogelijk om je te begeven naar een loket voor een ID.
- Financiën en schulden, wanneer je in detentie zit, lopen de schulden op. Schuldhulpverleningsprogramma’s opstarten is lastig gezien; de plaatsing van de gedetineerden.
STAP 2: In de gevangenis maak je gemotiveerd met je casemanager (=coördinator) een re-integratieplan. Hierin worden trainingen en opleidingen vastgesteld. Deze activiteiten in de inrichting zullen je dan helpen bij je terugkeer in de samenleving. Dit heb je nodig, want je supermarktbaantje wil je niet meer. Ook je appartement staat niet langer op jouw naam en ondertussen heb je al veel schulden opgebouwd.
Waarom helpt Nederland deze mensen, vraag je je misschien af, maar de Nederlandse gemeenten en rijksoverheid hebben zeker belang hierbij. Een aanzienlijk groot deel van de ex-gedetineerden valt namelijk weer terug in zijn oude patroon en krijgt binnen twee jaar weer te maken met justitie. Hiermee is het duidelijk dat zij overlast veroorzaken en ook nog eens kosten. Dit willen de Nederlandse gemeenten natuurlijk zoveel mogelijk inperken.
STAP 3: We gaan weer door met jouw casus. Zodra je uit het detentiecentrum komt zal je worden gekoppeld aan een gemeente binnen Nederland. Deze controleert je en bied nazorg. Ook zijn er meerdere organisaties binnen Nederland die je kunnen helpen.
- Stichting Humanitas: Is een stichting die voor meer maatschappelijke problemen je te woord staat. Ook bieden zij hulp aan ex-gedetineerden voor bijvoorbeeld het behouden van je contacten.
- Exodus: Exodus is de grootste landelijke organisatie die begeleiding biedt aan ex-gedetineerden, gedetineerden en hun familieleden met professionals en vrijwilligers.
- VNG: De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is de organisatie die alle gemeenten in Nederland en de overzeese gebieden verbindt. De vereniging heeft als doel om de lokale overheid te versterken, zodat gemeenten hun inwoners optimaal kunnen bedienen.
Praktijkuitkomsten
In de praktijk blijkt alleen dat deze, vanuit de overheid georganiseerde hulp, nauwelijks werkt. Zo staat niet elke ex-gedetineerde te springen om hulp en/of trainingen.
Feiten op een rijtje
Als we het nieuws mogen geloven gaat het goed met Nederland. In vergelijking tot andere landen in Europa, zitten er in Nederland relatief gezien niet zoveel mensen in de gevangenis. Per 100.000 inwoners telt Nederland 53 gevangenen. Even ter vergelijking: in Rusland zijn dat 439 gevangenen per 100.000 inwoners (NOS). Desalniettemin telde Nederland in 2017 nog zo’n 33.540 gevangenen (CBS). Het aantal neemt al jaren flink af, maar het blijft een behoorlijke groep mensen. Je kunt er Ahoy in Rotterdam zo’n 2,5 keer mee vullen.
Deze daling betekent echter niet dat er ook daadwerkelijk minder criminaliteit is in Nederland. Dat zegt de voorzitter van de politievakbond ACP, Gerrit van de Kamp in het AD. Hij legt uit dat het vooral te maken heeft met het feit dat er minder mensen worden veroordeeld. “Het oplossingspercentage is te laag. En van cybercrime wordt amper aangifte gedaan omdat het te ingewikkeld is.” Aldus Van de Kamp.
Opmerkelijk is dat er veel meer mannen dan vrouwen in de gevangenis zitten. Voor deze vrouwen zijn er speciale Penitentiaire Inrichtingen, ofwel gevangenissen. Ongeveer 40 procent van de gevangenen is veroordeeld voor een zogenoemd vermogensmisdrijf, zoals diefstal en inbraak. Ruim 30 procent zit zijn straf uit voor een seksueel of geweldsmisdrijf.
Dienst Justitiële Inrichtingen
Alles wat er bij deze groep mensen komt kijken wordt geregeld door de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Simpel gezegd zijn zij de baas van alle gevangenen in Nederland. Maar niet alleen mensen die daadwerkelijk in een gevangenis zitten worden door de DJI in de gaten gehouden. Zij houden alle justitiabele in de gaten. Justitiabele is de verzamelnaam voor alle mensen die zijn opgenomen in een van de inrichtingen van de Dienst Justitiële Inrichtingen op basis van een uitspraak van de rechter. Het gaat dan om de volgende mensen:
- Volwassenen die wachten op een vonnis;
- Veroordeelde volwassenen;
- Jongeren die wachten op een vonnis;
- Veroordeelde jongeren;
- Volwassenen die psychiatrische behandeling of zorg nodig hebben én een misdaad hebben begaan en hiervoor al hun straf hebben uitgezeten;
- Illegale of aan de grens geweigerde vreemdelingen.
Stereotypes en vooroordelen
‘Ex-gedetineerden kunnen nooit meer een baan vinden’, ‘ex-gedetineerden krijgen minder snel een huurwoning’ en ‘ex-gedetineerden hebben een grote kans om terug te vallen en zijn dus nog steeds gevaarlijk!’. Zomaar een aantal voorbeelden van vooroordelen die in de Nederlandse samenleving heersen als het gaat over het thema ex-gedetineerden. Maar zijn die vooroordelen terecht, of slaan ze eigenlijk nergens op? Wat zeggen onderzoeken?
In een artikel op Kennislink staat dat ex-gedetineerden doorgaans evenveel kans maken op een woning als mensen zonder detentieverleden, maar dat een huurwoning bemachtigen wel moeilijker is voor mensen met een detentieverleden. Uit de statistieken die door Kennislink gepubliceerd zijn blijkt dat ex-gedetineerden minder kans maken op een woning en een baan, maar het is minder ‘erg’ dan van tevoren het algemeen heersende beeld zou zijn.
Uit cijfers die het KRO-NCRV-programma De Monitor in handen heeft, blijkt dat 47% van de ex-gedetineerden binnen twee jaar opnieuw een strafbaar feit begaat. Het vooroordeel dat er bij ex-gedetineerden een grote kans op terugval bestaat lijkt dus terecht, aangezien het in bijna de helft van de gevallen binnen twee jaar gebeurt. Uit onderzoek van De Monitor blijkt wel dat er op verschillende factoren verbetering mogelijk is om het percentage terug te dringen. Zo is er bijvoorbeeld een gebrek aan nazorg, zorgt het niet-hebben van een ID-kaart voor een snellere terugval, heeft 78% van de gevangen een schuld die kan leiden tot criminaliteit en zijn er mensen die een crimineel bestaan leiden.
Mensen en meningen
Om een goed beeld te kunnen schetsen van heersende vooroordelen is belangrijk om te vragen aan mensen wat ze denken van ex-gedetineerden, en hoe ze de plaats zien van die mensen in de samenleving. We hebben een kort interview gehouden met student Joris, om hem te vragen hoe hij tegen ex-gedetineerden aankijkt. Luister onze mini-podcast hieronder!
Naast Joris spraken we ook nog met Hanneke en Evie. We legden hen onder meer de stelling voor wie ze eerder zouden aannemen: een ex-gedetineerde, of een kandidaat zonder detentieverleden. Volgens het heersende beeld (en volgens onze eigen verwachting) reageerden ze beide dat ze de kandidaat zonder detentieverleden eerder zouden aannemen. Net zoals Joris met het argument: “er hangt toch een soort van spanning omheen.”
Concluderend
Er zijn dus een aantal grote vooroordelen over gevangenen en deze blijken allemaal niet geheel onterecht. Ja, ex-gedetineerden krijgen minder makkelijk een woning. Ja, ex-gedetineerden hebben een grote kans om opnieuw de fout in te gaan en ja, ex-gedetineerden kunnen iets minder makkelijk aan een baan komen dan mensen zonder detentieverleden. Er bestaat dus zeker een kloof tussen de maatschappij van alledag en het leven van een ex-gedetineerde. Wij als redactie zijn wel benieuwd: hoe gaan ex-gedetineerden hier eigenlijk mee om?
Hoe is het nu persoonlijk voor deze mensen? Wat kun jij er aan doen om te helpen? Wordt het beter in de toekomst?
Sfeerimpressie Humanitas
Een regenachtige dag, zoals we die in Nederland veel kennen, houdt ons niet tegen om de al te mooie stad Rotterdam te bezoeken. Vandaag ons eerste gesprek met Humanitas Rotterdam, afdeling ex-gedetineerden.
Na een stukje lopen door het oude gedeelte van Rotterdam, de brug over en langs de Euromast, komen we aan bij een prachtig gebouw. Een oud gebouw, met een fel groen logo van Humanitas. Even een foto schieten voor de insta story en de trap op naar binnen. Bij het openen van de deur, komt een stroom van warme lucht ons tegemoet. Eerst door een oude draaideur, 1 persoon tegelijk en een krakend geluid bij elk rondje dat je maakt. En dan de ontvangsthal in, recht voor ons is een kasteel-achtige trap en rechts naast de deur een Kerstboom van minstens 2 meter. Een gezellige sfeer. We worden vriendelijk ontvangen door de receptioniste. En dan is het wachten. Ondertussen komen mensen voorbij met grote dozen: ¨Zo, deze is echt zwaar, waar kan ik het neer zetten?¨ klinkt in een meesterlijk Rotterdams accent. Allemaal vrijwilligers, horen we later van Henk Kamphuis, coordinator van de afdeling.
“We zijn een van de kleinere organisaties, maar dat biedt veel meer persoonlijke hulp. Je hoort vanuit de politiek alleen maar strenge straffen, maar in de praktijk blijkt nazorg al in de detentie tijd te beginnen.” zegt Henk Kamphuis. We komen in ons gesprek tot de conclusie dat het best oneerlijk is als mensen met een detentie verleden moeilijk aan een baan komen. “Ze zijn ook normale mensen, waar komt dat toch vandaan?” Henk legt uit hoe hij met de organisatie en veel vrijwilligers, evenementen organiseert voor mensen die hulp krijgen bij Humanitas. Als hij vertelt hoeveel vrijwilliger er helpen, verschijnt er een glunderend lachje in zijn ogen. “Door al die vrijwilligers brengen we de maatschappij bij de hulpzoekende, in plaats van andersom. Dat werkt wat mij betreft heel goed.”
Na een goed gesprek en koffie, schudden we de hand. We zijn weer rijker in kennis over ons onderwerp en met goede hoop lopen we het oude gebouw weer uit. Dag, dag Rotterdam!
Vond je dit leuk? Neem ook een kijkje op de instapagina! In de highlights vind je ons terug!
