Dyscalculie dwingt soms tot lastige keuzes: “Ik vond het heel moeilijk om het los te laten”
Door: Jonathan Post en Joep Wijers
Het is onzichtbaar en vaak onbegrepen, terwijl deze — op het eerste oog onschuldig lijkende stoornis — grote impact kan hebben op het leven: dyscalculie. Misschien laat het zich het beste uitleggen als getalsblindheid, maar dat dekt de lading niet helemaal. Daar kan Noah Reineman over meepraten: “het gaat veel verder dan alleen het rekengedeelte”. Maar ook dat rekengedeelte kan al tot een hoop problemen leiden in een systeem dat met mensen als Noah geen rekening lijkt te houden. Gevolg: een droom die uiteen is gespat — maar Noah blijft strijdbaar.
We spreken Noah in zijn kamer. Naast hem staat een grote kast: “ik heb hier naast me een verzameling botten liggen van onder andere dinosauriërs.” Die verzameling komt voort uit een passie van Noah: onderzoek doen naar fossiele resten, ook wel paleontologie genoemd. “Dan ga je botten opgraven van dinosauriërs bijvoorbeeld. Ik heb het een tijdje gespaard en vind het heel erg leuk om te doen.” Maar ook bij deze hobby — zo zal later blijken — speelt dyscalculie hem parten.
Afwijkend leerpatroon
Al snel blijkt dat het niet de eerste keer is dat hij over zijn aandoening praat, want hij heeft zijn verhaal helder. In groep drie werd voor het eerst duidelijk dat rekenen hem op zijn zachtst gezegd niet zo makkelijk afging als klasgenoten: “ik was bijvoorbeeld zo lang bezig met het leren van tafels dat leraren zeiden: ‘we zien bij jou iets wat we bij andere leerlingen niet zien.’” Maar ook met andere rekenachtige taken heeft Noah grote moeite.
‘we zien bij jou iets wat we bij andere leerlingen niet zien’
Gelukkig begon er in die tijd meer bekend te worden over dyscalculie. “Mijn leraar zei: we horen in de wandelgangen dingen over dyscalculie, misschien is het handig om je een keer te laten testen.” Uit die test kwam wat al vermoed werd: Noah heeft dyscalculie. Saillant detail: volgens de gemeente heeft die test een geldigheid van vijf jaar. Wil Noah opnieuw een test doen, dan moet hij daarvoor zelf betalen (iets dat overigens flink in de papieren gaat lopen). En dat terwijl een dyslexietest, een aanverwante stoornis, altijd vergoed wordt en een levenslange geldigheid heeft.
Geldigheid verklaring
Naast Noah spraken we ook met Hans van Luit — hoogleraar met een specialisatie op het gebied van dyscalculie. Hij is verbaasd over beperkte geldigheid van dyscalulieverklaring voor Noah. Van Luit: ”Dat is vreemd. Als een verklaring geschreven is door iemand die bevoegd is (en dat zijn er maar weinig moet ik eerlijk zeggen) [..] en die diagnosticus geregistreerd is bij het kwaliteitsinstituut dyscalculie zal onder het rapport van die diagnosticus staan: onbeperkte geldigheid.”
“Als een verklaring geschreven is door iemand die bevoegd is [..] zal onder het rapport van die diagnosticus staan: onbeperkte geldigheid.” — Hans van Luit, Hoogleraar Dyscalculie
Gelukkig probeerden de leerkrachten hem wel te helpen: “Ik kreeg lesstof van een jaar eerder. Dus als iedereen rekenles kreeg in groep zeven, zat ik aan een klein tafeltje stof van groep zes te maken.
Frustraties en vooroordelen
Noah kreeg bijles en hulp bij het maken van huiswerk, maar veel leverde dat niet op: “Het was heel frustrerend, ja. Dan zat ik met mijn vader beneden en dan duurde het twee, drie uur voor ik eindelijk dacht: ik snap het. Maar dan kijk je er de volgende ochtend naar en dan denk je: wat is dit eigenlijk, ik snap het niet meer? Dan moet je alles weer opnieuw doen.”
Dat was echter niet het enige dat in de basisschoolperiode frustraties opleverde. Toen in groep 8 de Cito-toets eraan kwam, bleek dat het toetsinstituut ook niet bekend was met de stoornis. Noah: “Ook Cito had nog nooit gehoord van dyscalculie, dus toen de school aangaf dat ik daarom moeite had met rekenen, vroegen ze wat dat inhield.” Na overleg werd besloten dat Noah een rekenmachine en extra blaadjes mocht gebruiken, maar van harte ging dat niet: “Ze zien het heel snel alsof je aan het spieken bent.” Ondanks de hulpmiddelen ging het rekenen niet al te goed, maar omdat alle andere onderdelen goed genoeg waren mocht hij toch over naar de middelbare school.
“Ze zien het heel snel alsof je aan het spieken bent.”
Maar ook die overgang leverde hoofdbrekens op: “Op het gebied van rekenen had ik kader-niveau, terwijl mijn taalniveau op HAVO/VWO zat.” Omdat wiskunde als enige onderdeel niet in lijn lag met de overige resultaten, mocht Noah toch VWO volgen. “Maar ze raadden me vanwege de wiskunde wel aan om TL/HAVO te volgen en niet VWO te doen.” Dat advies heeft Noah gevolgd.
‘De beste keuze in mijn leven’
Maar op de middelbare school begon het eigenlijk opnieuw. “Ik was daar ook weer de eerste. Toen ik aangaf dyscalculie te hebben zeiden ze ook weer: ‘wàt heb jij?’” Gelukkig kreeg Noah hulp van Guido — een bekende die wist welke regelingen er waren. Toch zat ook die weg vol met hobbels, bijvoorbeeld omdat de bijlesdocent wiskunde ook niet wist wat dyscalculie inhield. “Hij had zoiets van: ‘hoe snap je het niet?’. Met dyscalculie kan je het er zo lang mogelijk in proberen te stampen, maar de kans is heel klein dat het ooit een keer lukt.”
“Toen ik aangaf dyscalculie te hebben zeiden ze ook weer: ‘wàt heb jij?’”
Nadat Noah opnieuw een Cito-toets moest maken, werd wiskunde opnieuw een knelpunt. “Ze zeiden: ‘Je moet nu jaar drie én jaar vier in het vijfde jaar op de HAVO doen en het wordt alleen maar moeilijker.’” Omdat hij wel goed scoorde op alle andere gebieden, mocht Noah toch over terwijl dat eigenlijk niet kon. Uiteindelijk kon Noah voor het Cultuur en Maatschappij-profiel kiezen waar geen wiskunde in voorkwam, maar die optie is er nu niet meer. “Echt de beste keuze in mijn leven. Ik struggelde zo met erg wiskunde, toen ik het eenmaal los kon laten had ik zoveel meer tijd voor andere vakken dat mijn cijfers omhoogvlogen.”
Niet beperkt tot cijfers
Ook buiten school brengt de stoornis uitdagingen met zich mee. Bijvoorbeeld bij de rijles. “Ik heb moeite met anticiperen, vooruitkijken en dingen tegelijkertijd doen. Het gaat veel verder dan alleen het rekengedeelte.” Noah heeft bij meerdere rijscholen les gehad. “De eerste rijschool snapte er niets van.” Gelukkig heeft een gespecialiseerde rijschool hem enorm geholpen, maar ook die kon het niet afkrijgen: “Ik zit nu bij een andere rijschool en die zei: ‘na tien lessen mag je afrijden’.”
Daarnaast vindt Noah plannen lastig. ‘’Verder merk ik er in het dagelijks leven niet zo veel van, zolang ik maar niets hoef uit te rekenen. Maar zodra ik nieuwe dingen moet doen, dan merk ik dat ik tegen een blokkade aanloop. Ik weet: oh, nu wordt het lastig. Uiteindelijk kun je het wel, maar het duurt gewoon langer.’’ Twee voorbeelden zijn het analoge klokkijken en het schakelen bij autorijlessen. “Op een dag kon ik het opeens’’, zegt Noah terwijl hij in zijn vingers knipt. Eigenlijk is dyscalculie dus een leerbeperking.
“Op een dag kon ik het opeens’’
Mentale gevolgen
Die leerbeperking kan leiden tot vervelende mentale problemen. Noah weet er alles van. ‘’Om je heen zie je mensen die een vraag krijgen en uit hun hoofd weten wat het antwoord is. En dan krijg jij de beurt en zeg je: ‘mag ik dit even opzoeken?’ of ‘mag ik er een blaadje bij gebruiken?’ ‘Nee we gaan naar de volgende, je doet er te lang over’, zeggen ze dan. Dat knaagt heel erg aan je zelfverzekerdheid. Op een gegeven moment heeft het me faalangst gegeven. Ik ga nu een toets maken en ik weet sowieso dat ik hem fout maak.’’
“En dan krijg jij de beurt en zeg je: ‘mag ik dit even opzoeken?’ [..] ‘Nee we gaan naar de volgende, je doet er te lang over’, zeggen ze dan.”
‘’Ik heb daar hulp voor gezocht bij de psycholoog en ik ben er nu grotendeels overheen. Maar op de middelbare heb ik er jaren mee gestruggeld. Dat ik bang werd voor toetsen in het algemeen. Ik had nooit iemand die het echt snapte, die me echt begreep.’’ Wat Noah in die tijd erg geholpen heeft, zijn de verhalen van lotgenoten. ‘’Ik heb op Reddit steun gezocht. Ik zie mezelf heel erg terug in mensen die online hun verhaal doen over dyscalculie. Dan ga ik hun verhalen lezen en weet ik: ik ben niet de enige. Dat helpt heel erg.’’
Ten slotte ervaart Noah veel steun van zijn ouders. ‘’Ik heb heel lang moeite gehad met dyscalculie. Ik zat echt met mezelf: waarom kan ik dit gewoon niet? Ik ben echt dom. De rest van de wereld kan gewoon wiskunde, waarom ik niet? Vooral mijn ouders hebben mij er heel erg bij geholpen om dat gevoel een plekje te geven. Sinds een jaar of twee ben ik er echt wel bovenop. Ik kan nu zeggen dat ik er niet zo veel moeite meer mee heb.’’
“Waarom kan ik dit gewoon niet? Ik ben echt dom. De rest van de wereld kan gewoon wiskunde, waarom ik niet?”
Voor zijn lotgenoten met dyscalculie heeft Noah een duidelijke boodschap: ‘’je moet niet opgeven. Wat je altijd moet onthouden is dat je er op een gegeven moment klaar mee bent. Ik hoef het zo meteen niet meer te doen. Hierna hoef ik niks meer te doen met wiskunde. Dat heeft mij geholpen. En een doel hebben. Ik wilde per se de havo halen. Daar deed ik het voor en achteraf kon ik trots op mezelf zijn dat ik het heb gehaald.’’
“Je moet niet opgeven. Wat je altijd moet onthouden is dat je er op een gegeven moment klaar mee bent.”
Dyscalculie is een rekenstoornis waar nog weinig bekendheid over is in Nederland. Ben of ken jij zelf iemand met deze rekenstoornis? Dan horen wij dat graag van u!
Op het deze manier proberen we zoveel mogelijk verhalen met dyscalculie in het licht te zetten, zodat er meer aandacht en bekendheid over gecreëerd kan worden.
U kunt ons contacteren via info@rekenopons.nl
