‘’Er is bijna nooit iets wat ik doe waarvan ik denk: hier sta ik honderd procent achter.’’

Je leert je klasgenoten toch minder goed kennen zo, als je maar eens per twee weken op school komt. Tijd om daar verandering in te brengen. In een oude, erg koude kerk. In het leeggelopen doopbad. Zittend op een comfortabele bank, sprak Jochem Wijma over zijn leven. Over geluk, ongeluk en autisme . Als 19 jaar oude jongeman heeft hij al een volwassen uitstraling en houding wat betreft het leven. Samen met zijn vader, moeder en broertje woont hij in Ede.

Foto: Emma Verbree

Hoe zou familie jou omschrijven?

Uhm, in ieder geval rustig. Ambitieus ook wel, ik leg de lat hoog. Bescheiden. Ze zouden misschien ook zeggen dat ik dingen voor mezelf veel te moeilijk maak. Ik ben het met al deze vier dingen wel eens. Zelf zou ik mezelf beschrijven als: introvert, ingewikkeld en vriendelijk. Introvert omdat ik niet op de voorgrond willen treden, ik vind het ook prima om op mezelf te zijn. Ik heb geen mensen om me heen nodig.

‘’Daarom is het leven van tijd tot tijd wat lastiger.’’

Al zou ik niet in m’n eentje in een hutje op de hei willen wonen. Ingewikkeld vanwege wat mijn ouders en broertje al zouden zeggen, dat ik dingen voor mezelf best lastig maak. Ik heb autisme, daarnaast zijn er ook andere dingen die in mijn hoofd soms niet werken zoals ze zouden moeten werken. Daarom is het leven van tijd tot tijd wat lastiger.

Je volgt nu wel een normale studie, ondanks je autisme. Hoe is dat?

Niet altijd makkelijk. Ik ben erg perfectionistisch en wil alles helemaal goed doen. En ja, een hbo-studie vraagt wel heel veel flexibiliteit. Het is daarnaast ook niet altijd even duidelijk wat er nou precies van je gevraagd wordt. Daar heb ik soms moeite mee. Buiten dat ben je ook veel met mensen bezig, maar dat is ook gewoon het leven natuurlijk. Achteraf gezien had ik het misschien beter voor mezelf moeten uitdenken. Ik denk wel eens: waar ben ik aan begonnen. Omdat het soms te lastig voor me is. Maar ik denk dat ik dat zou ervaren bij alles wat ik onderneem. Er is bijna nooit iets wat ik doe waarvan ik denk: hier sta ik honderd procent achter. Of, dit was nou de goede keuze. Ik ben een twijfelaar. Dingen uitdenken in voors en tegens, en die vervolgens tegen elkaar afwegen. Zo ben ik gewoon.

Als je iemand mocht kiezen om een gesprek mee te hebben, wie zou je dan kiezen?

Ik zou wel eens met mezelf in gesprek willen gaan. Want waarom doe ik de dingen zoals ik ze doe? Misschien dat als ik geconfronteerd word met mezelf, ik dan opeens toch andere inzichten krijg over hoe ik de dingen doe. Hoe ik ben. Dat heeft ook met mijn autisme te maken. Bij mij gaat het nou eenmaal wat anders dan bij anderen.

‘’Mijn hoofd staat eigenlijk gewoon altijd aan.’’

Daarnaast zou ik het ook reuze interessant vinden om te praten met een wereldleider. Want hoe gaan zij om met de verantwoordelijkheden die ze hebben? Ik heb daar heel veel bewondering voor. Voor sommige mensen is het al lastig om voor zichzelf te zorgen. Hoe kan je dan goed zorgen voor een hele bevolking? En zijn ze het nooit zat, al die verantwoordelijkheid? Worden ze gedreven door een verlangen naar macht, of omdat ze het voor de mensen willen doen? Ook zou ik het mooi vinden om juist te praten met leiders waarvan ik vind dat ze niet goed voor hun volk zorgen. Ik vind dat je iedereen een kans moet geven om uit te leggen waarom ze doen wat ze doen. Dat je niet zo snel moet oordelen over waarom mensen dingen doen.

Wanneer ben je het gelukkigst?

Mijn hoofd staat eigenlijk gewoon altijd aan. Ik ben altijd wel bezig met school, of met andere dingen. Op momenten waarop ik dat kan uitschakelen, ben ik het gelukkigst. Dat ervaar ik bijvoorbeeld als ik in de natuur ben, als ik mooie muziek luister, helemaal op ga in een film, of in een boek zit. Qua muziek is er geen specifiek genre waarvan ik denk: dit is het helemaal. Ik vind het daarentegen wel heel belangrijk dat de tekst van een liedje goed is. Ik ben immers meer een mens van de geschreven teksten. Bijvoorbeeld ‘’lopen tot de zon komt’’ van Acda de Munnik, vind ik heel mooi. En dan specifiek de live-uitvoering van Paul de Munnik met het Metropole Orkest, daar kan ik naar blijven luisteren.

Wat betekent geluk voor jou?

Ik zit soms best slecht in mijn vel. Ik denk dat als je weet wat echt ongelukkig zijn is, je geluk juist beter en sneller kan herkennen. Ik kan goed stil staan bij kleine geluksmomentjes. Geluk is misschien ook wel overgewaardeerd in onze samenleving. We zijn veel te veel bezig met gelukkig willen zijn, en al het ongeluk wegstoppen. Doen alsof het er niet is. Ik weet niet of dat heel slim is om te doen.

‘’Ik denk dat het geluk minder waarde heeft als je het ongeluk er niet naast hebt staan om het geluk waarde te geven.’’

Ik denk dat het geluk minder waarde heeft als je het ongeluk er niet naast hebt staan om het geluk waarde te geven. Ik zit, vaker dan ik zou willen, slecht in mijn vel. Dat hangt samen met de moeilijkheden in mijn hoofd. Het autisme, mijn dwangstoornis. Als ik het daarnaast ook nog eens druk heb met school denk ik wel eens: hoe moet ik dit allemaal gaan doen.

Kan je iets meer vertellen over die dwangstoornis?

Het is niet zoiets als smetvrees, of dwanghandelingen. Bij mij zit het meer in mijn hoofd. Ik weet niet zo goed hoe ik dat moet uitleggen. Ik denk dat het heel erg samenhangt met mijn perfectionisme. Dingen zo compleet en volledig mogelijk willen doen. Ik ben daarvoor in therapie, en slik ook medicijnen. Die medicatie is voor nu wel nodig. Ik mag dat pas gaan afbouwen als ik een jaar lang stabiel ben, zonder mindere periodes. Dat zit er op de korte termijn helaas niet in. Ik weet daarentegen niet of het heel erg zou zijn om heel mijn leven medicijnen te moeten slikken. Want er zijn heel veel mensen die dat moeten. Dit alles heeft te maken met het feit dat ik nog worstel met dat ik op psychische gebied ben wie ik ben. Ik heb de diagnose van autisme ook al lang, maar het is nog steeds iets wat ik probeer weg te stoppen. Misschien probeer ik het ook wel te compenseren.

Wat is jouw plaats in de samenleving?

Voor mijn gevoel aan de zijlijn van de samenleving. Maar ik denk dat als je het iemand anders zou vragen, die zou zeggen dat ik wel meer in de samenleving sta dan dat ik zelf denk.

‘’Geluk is misschien ook wel overgewaardeerd in onze samenleving.’’

Dat er verschil zit in hoe ik mezelf zie, en hoe anderen mij zien, komt eigenlijk terug in alles. Mensen kunnen tegen mij blijven zeggen dat ik het goed doe, maar dan denk ik zelf altijd dat het beter kan. Het is natuurlijk maar net of je het glas halfvol, of halfleeg ziet.

Is er iets waar je sterk in gelooft?

Ik heb moeite met afschilderen van mensen als monsters, of als onmenselijk. Want ik geloof er sterk in dat mensen niet puur kwaad kunnen zijn. Ik denk dat er altijd redenen zijn waarom mensen iets kwaads kunnen doen. Er zit altijd wat achter.

Dan de laatste vraag, een dramatische. Als je morgen zou komen te overlijden, wat zou dan het laatste zijn wat je zou doen?

Dat is een lastige. Ik denk dat ik die dag wel onder de mensen moet zijn. Met mijn familie, mijn gezin. Het is niet dat ik echt nog iets gedaan wil hebben. Parachutespringen ofzo. Ik heb geen adrenalinekick nodig of dat soort dingen. Ik denk dat het doodgaan an sich al spannend genoeg is. Dus om daarvoor nog spanning op te gaan zoeken hoeft van mij niet.

Door: Emma Verbree