“Het kind mag niet veroordeeld worden voor wat de ouder heeft gedaan!”

Terry Akins is 9 jaar als zijn vader naar de gevangenis moet. Lang durfde hij er niet over te praten. Nu vertelt hij al ruim 10 jaar zijn verhaal over de impact die de detentie van zijn vader op hem had. Welke impact heeft het op een kind als een ouder wegvalt en naar de gevangenis moet?

“U heeft lang niet willen praten over de detentie van je vader. Wat zorgde ervoor dat u dat wel ging doen?”
“Mijn vader ging, toen ik 9 jaar was, naar de gevangenis. Ik heb er de eerste 8 jaar niet over gepraat, omdat ik bang was voor de stigmatisering. Niemand om mij heen wist het, zelfs mijn vrienden en vriendinnen niet. Ik was bang dat mensen anders naar mij zouden gaan kijken. Op een dag kwam ik in contact met Claudia Schumacher, schrijfster van het boek Kind van de Onderwereld. Ze vroeg aan mij of ik mee wilde werken aan een documentaire over kinderen met een ouder in detentie. Ik heb daar maanden over na moeten denken. Als ik met mijn verhaal naar buiten kom, dan weet heel Nederland het, dacht ik. Uiteindelijk heb ik het toch gedaan, omdat ik het verhaal van Claudia herkenbaar vond en ik merkte dat er weinig van dit soort verhalen bekend zijn. Ik wilde mijn verhaal en mijn ervaringen het taboe doorbreken. Ik heb dus gekozen voor het maatschappelijke belang van mijn verhaal.”

“Bezocht u uw vader in de gevangenis?”
“Ja. In het begin was het via het reguliere bezoek. We kwamen binnen in de bezoekerszaal. In de ruimte stonden allemaal tafels. Eerst kwamen alle bezoekers naar binnen en daarna de gedetineerde. Toen hadden we volgens mij een uurtje om bij te praten met mijn vader. Later kon ik één keer per maand naar mijn vader in een kindvriendelijke zone in de gevangenis, door het Ouders Kinderen en Detentieprogramma (OKD). Zo’n bezoek duurde ongeveer twee uur. We zagen elkaar dus wel langer, maar ik kende mijn vader nog steeds niet heel goed. Het ging ten koste van onze band.”

“Ik kende mijn vader niet goed!”

“Hoe was het om voor het eerst in gevangenis te komen?”
“De eerste keer dat ik daar naartoe ging, ging ik met jeugdzorg mee. Dat heet het ambtelijk bezoek. Ik vond het heel spannend, want ik wist niet waar ik terecht zou komen en hoe het er allemaal uit zou gaan zien. We kwamen binnen en moesten eerst door detectiepoortjes. Het was heel streng beveiligd. In sommige gevangenissen staan er zelfs honden, maar bij mij niet. We kregen een hele controleprocedure en moesten door sluizen lopen. We kwamen binnen in een kamer: Vier grijze muren en een tafel. Het moment dat ik daarbinnen kwam was ik bang: hoe ga ik mijn vader hier straks aantreffen?”

“Waar spraken jullie over toen u bij uw vader was?”
“We bespraken eigenlijk alles. Hoe het met mij ging buiten de muren en hoe het met hem ging binnen de muren. Je weet als kind niet waar je vader zit. Je wilt weten wat er zich binnen de muren afspeelt. Je hebt zoveel vragen: met wie ben je? Wat doe je? Hoe ziet je cel eruit? Je wilt als kind weten waar je vader terecht komt, maar die antwoorden kreeg ik niet altijd. Dat is ook de reden dat ik nu aan het strijden ben om kinderen de cel van een ouder te laten zien. Het is voor een kind zo belangrijk om te weten waar een ouder terecht komt. Kinderen maken dingen in hun hoofd vaak heel groot en als je dan kan zien waar je ouder zit, kan dat heel erg helpen. In de P.I. Vught is dit al gelukt: kinderen mogen daar de cel van hun ouder zien. Landelijke media heeft dit onderwerp opgepakt, waardoor het eerder op de politieke agenda is beland. Als het zelfs in deze zwaarbeveiligde gevangenis kan, dan kan het overal in Nederland!”

“Hoe ga ik mijn vader hier aantreffen?”

“Hoe was het om in die bezoekersruimte te zitten met uw vader?”
“Je praat veel minder vrij. Je houdt rekening met de mensen om je heen. Ik hield ook rekening met mijn moeder. Door de detentie van mijn vader kreeg ik parentificatie (zie kader). Ik liet mijn moeder praten met mijn vader en bleef zelf op de achtergrond. Hierdoor kreeg ik dus geen antwoorden op mijn vragen. Het is heel gek dat je daar als kind al mee bezig bent. Pedagogen hebben ook tegen mij gezegd: ‘Jij voelt een verantwoordelijkheidsgevoel voor je ouders, terwijl je daar te jong voor bent.’ Mijn ouders waren zich daar tijdens de bezoeken ook niet van bewust. Ik had dus bijna geen tijd om met mijn vader te praten. Een uur lijkt lang, maar is toch vrij kort.”

Parentificatie is een begrip uit de psychologie, en houdt kortweg in dat een kind veel te vroeg de rol van volwassene heeft aanvaard en op zich heeft genomen op emotioneel en sociaal gebied. Het kind krijgt reeds op jonge leeftijd de rol van adviseur, trooster of bemiddelaar, terwijl het daar te jong voor is.

“Hoe bent u bij Exodus terecht gekomen?”
“Exodus heeft mij in eerste instantie begeleidt tijdens de bezoeken aan mijn vader. Exodus heeft op een dag aan mij gevraagd of ik met mijn verhaal hun wilde vertegenwoordigen. Ik ben niet alleen het kind, maar ik ben het hele verhaal. Ik heb meerdere media dingetjes gedaan om het verhaal over te brengen op de mensen en zo het taboe te doorbreken. Ik ben daarom nu ook ambassadeur van Exodus.”

“Hoe denkt de buitenwereld over gedetineerden?”
“Mensen hebben vooroordelen en meningen. Veel mensen vinden dat gedetineerden geen bezoek mogen krijgen of langere straffen hadden verdiend. Dit komt vaak voort uit onwetendheid. Ik wil de verhalen ophelderen. Mensen zien alleen de slachtoffers die vallen door het misdrijf van de gedetineerden, maar zien vaak niet de slachtoffers aan de andere kant. De partner, kinderen, familie, collega’s en naasten. Die worden ook hard geraakt door de detentie van een persoon. Denk ook aan het bedrijf waar de gedetineerde heeft gewerkt. Of soms zelfs de onderwijsinstelling waar de gedetineerde op school heeft gezeten. Ik wil zichtbaar maken dat er ook andere slachtoffers zijn.”

“Hoe kan ervoor gezorgd worden dat ex-gedetineerden niet terugvallen na de vrijlating?”
“Het beste is de band tussen ouder en kind sterk houden, door bijvoorbeeld de opening van vadervleugels in gevangenissen. Maar bijvoorbeeld ook door het ouders kinderen en detentieprogramma waar ik met mijn vader in zat. Hierdoor verklein je de kans dat de ouder terugvalt in oude gewoontes. Ook is het belangrijk om ervoor te zorgen dat kinderen niet hetzelfde pad als hun ouders op gaan. De cirkel moet doorbroken worden. Daarom moeten we het complete verhaal vertellen.”

“Heeft uw ambassadeurschap van Exodus effect?”
“Jazeker! Ik geef trainingen Puinruimen in de gevangenis vanuit mijn onderneming in samenwerking met Dienst Justitiële Inrichtingen en herstelconsulent Evert Kampert. Mede door deze trainingen heeft één van de gedetineerde bij de rechter zaken bekend die hij anders niet beken zou hebben. Daarnaast heb ik ook geholpen bij een betere informatievoorzieningen zoals een filmpje voor kinderen van gedetineerden, zodat ze weten wat hun te wachten staat zoals ze op bezoek komen bij hun ouder. Momenteel is er ook nog weinig literatuur aanwezig over kinderen van gedetineerden. Er worden onderzoek gedaan naar het herstel van gedetineerden, slachtoffers en haar achterblijvers en naar de verbetering van de band tussen ouder en kind. Hier werk ik aan mee.”

“Ik had dus bijna geen tijd om met mijn vader te praten!”

“Is er al een zichtbaar effect van uw moeite?”
“Ik doe dit nu al 10 jaar. Het verhaal wordt steeds bekender. Mensen gaan het steeds beter begrijpen. Door het delen van deze verhalen durven ook steeds meer kinderen naar buiten te gaan en hun verhaal te delen. Ze zien in dat ze er niet alleen voor staan en dat er meer mensen zijn in dezelfde situatie. Ook bij politie is er een verbetering te zien. Zo proberen ze bij invallen te kijken of er kinderen aanwezig zijn. Dit heet het Kindcheck Handelingsprotocol. Ze zorgen ervoor dat voor het kind zo weinig mogelijk meekrijgt van de binnenval. Op papier is het goed geregeld, maar in de praktijk zijn er nog wel wat verbeteringen.
Doordat ik mijn verhaal verteld heb, is er ook meer bewustwording ontstaan bij experts, pedagogen, politici en onder andere in het onderwijs. Een directeur van een onderwijsinstelling zei eens tegen me: ‘Als jij deze verhalen nooit vertelde, had ik er nooit bij stilgestaan.’”

“Wat is belangrijk voor de toekomst?”
“Door mijn ambassadeurschap bij Exodus Nederland heb ik al veel gewerkt aan de verbinding tussen Exodus, Slachtofferhulp Nederland en Perspectief Herstelbemiddeling. We werken samen aan een veiligere samenleving met genoegdoening en resultaten voor slachtoffers. In de toekomst blijft het belangrijk om die samenwerking te behouden en te verbeteren zodat we nog meer kunnen bereiken!”

“Er is meer bewustwording ontstaan bij experts, politici en in het onderwijs.”

Door onze redacteuren Jurre Lam en Wessel Paans

Foto’s: Evert Stroet

Lees dit artikel ook op onze website www.buitenspelverhalen.nl/terry en bekijk het hele dossier