Jaco Geurts is al zijn hele leven varkensboer: “We zijn geen boer geworden om te praten over emoties”
Door: Kim Rebergen
“Ik weet wel van sommige collega’s dat ze worstelen met depressieve gedachten,” zucht varkenshouder Jaco Geurts. Maar weinig Nederlanders zijn bekend met de psychosociale problemen van de agrariër. Toch groeit bij AgroZorgwijzer de bezorgdheid over de mentale gesteldheid van de Nederlandse boer. Precieze cijfers worden niet bijgehouden, maar in 2018 meldde de NOS dat uit onderzoek van landen rondom Nederland blijkt dat zelfmoord onder boeren meer voorkomt in de lage landen. Waarom maakt het boerenleven mensen zo ongelukkig?
Sinds 1972 is de familie Geurts eigenaar van de boerderij ‘Veldhorst’ in Scherpenzeel. Jaco Geurts werkt al zijn hele leven met veel liefde op de varkenshouderij. Samen met zijn vrouw en drie kinderen woont hij op de boerderij in het buitengebied van Scherpenzeel. Dag in dag uit is Jaco te vinden tussen de varkens. Hij weet als geen ander hoe het is om veehouder te zijn en welke problemen er spelen binnen de agrarische sector.
“Ik vind het geweldig om veehouder te zijn,” begint Jaco het gesprek op zijn boerderij. Hij is van mening dat boer een prachtig tastbaar beroep is wat voor een groot deel zelfstandig is. Jaco klinkt trots als hij het werken op de boerderij omschrijft als lekker buiten, met de beesten en met veel collega’s uit dezelfde sector. “Boeren onderling creëren een soort eigen mentaliteit. Daar bedoel ik mee dat wij elkaar verstaan, met boeren om me heen voel ik me prettig.”
“Met boeren om me heen voel ik me prettig”
Werken met levend vee
“Mensen onderschatten vaak het werken met levend vee. Beesten maken het werk wel eens extra gecompliceerd omdat het daardoor niet altijd maakbaar is.” Jaco is duidelijk en geeft een voorbeeld. “Met varkens, koeien en kippen loopt alles niet altijd even strikt want ze kunnen zomaar voor je neus doodgaan en daar heb je me te maken, simpel zat. Ook kan je tegen ziektes aanlopen.” Volgens Jaco loop je als boer meer risico’s. “Ik kan heel goed mijn best doen, maar dan kunnen de resultaten nog matig zijn omdat de beesten ziek zijn geworden of omdat de prijzen slecht zijn, daar heb ik gewoon mee te maken,” zucht hij.
Op de vraag: ‘tegen welke problemen loop je als eigenaar van een agrarisch bedrijf aan?’ antwoordt Jaco zonder enige twijfel: “De ratrace, het moet altijd sneller, verder en beter.” Hij vertelt dat boerenbedrijven constant in ontwikkeling moeten blijven en de resultaten top moeten zijn. “Dus wil je boer zijn en ook blijven, moet je altijd van de toppen of je kunnen zijn.” Jaco begint harder te praten: “En je doet het helemaal alleen hè.” Einzelgänger is het woord dat de varkensboer gebruikt. Zijn rechte houding zakt in en zijn ogen slaan neer als hij vertelt dat je als boer altijd alleen de verantwoordelijkheid voor je bedrijf, je vee en je gewas draagt en dat dit mentaal soms best zwaar kan zijn.
Werk en privé
“In mijn geval hebben deze problemen niet zo veel invloed op mijn privéleven. Ik probeer de toestand van mijn bedrijf buiten mijn privé toestand te houden. Persoonlijk trekt het natuurlijk wel, maar de meeste boeren houden dat voor zichzelf en proberen hun gezinssituatie er zoveel mogelijk buiten te houden.” Agrariërs proberen werk en privé dus zoveel mogelijk gescheiden te houden, maar dat is soms lastig want volgens Jaco helpen kinderen vaak ook op de boerderij. “Daar komt bij dat je woont op je werk, dus is de druk altijd aanwezig. Ik kan wel een dag vrij nemen, maar dan is er altijd wel weer iets wat ik even tussendoor kan doen.”
“Ik kan het er wel over hebben, maar dat lost het probleem niet op”
Problemen worden vaak niet besproken. “Ik kan het er wel over hebben, maar dat lost het probleem niet op.” Jaco slaat zijn armen over elkaar heen. Hij geeft twijfelend aan af en toe wel eens met adviseurs, zoals de veearts en de fokkerijspecialist, over moeilijkheden te kunnen praten. “Maar uiteindelijk ben ik verantwoordelijk en ik ben degene die er de meeste invloed op heeft,” vervolgt hij op een standvastige toon.
Alleen op de boerderij
Het relatief hoge aantal zelfdoding en depressies binnen de agrarische sector heeft volgens de varkensboer grotendeels te maken met het sociale klimaat waarin de boeren leven. “Als boer zit je de hele dag alleen thuis op de boerderij en er is niemand om mee te praten. Daarbij komt de constante druk van de kar moeten trekken en bedrijfsontwikkelingen die altijd doorgaan.” Ook de druk van de maatschappij lijkt tegenwoordig van grote invloed op boeren. Jaco laat zijn schouders hangen en met enige irritatie maar vooral wanhoop in zijn stem zegt hij: “Volgens sommige mensen ben je de grootste dierenmishandelaar en crimineel.” De oorzaak van het probleem noemt hij: een cocktailtje van alleen op de boerderij zitten, zelf problemen moeten oplossen en de druk van de maatschappij.
“We hebben het over koeien, varkens en mooie trekkers en niet over onze problemen”
“Ik weet wel van sommige collega’s dat ze worstelen met depressieve gedachten, maar onderling wordt er niet over gesproken.” Jaco blijft even stil en vertelt dan met een serieuze blik dat het wel bekend is dat er boeren kampen met depressie, omdat er vanuit landbouworganisaties coaching wordt aangeboden en er is een hulplijn voor mensen die in de problemen zitten. Maar praten boeren er onderling over? “Ja daag! Kom nou,” antwoordt hij luid puffend. “We hebben het over koeien, varkens en mooie trekkers en niet over onze problemen. Dat is ook niet waarom we boer zijn geworden hè, lekker met de beesten en zelfstandig zijn, maar we zijn geen boer geworden om te praten over emoties.”
Gevoel van waardering
“Als ik minister van landbouw zou zijn zou ik een toespraak houden of een beleid maken waarin er een gevoel van waardering wordt gecreëerd naar de boeren toe.” Jaco is van mening dat dat erg belangrijk is. Hij gaat recht op zijn houten stoel zitten. “Waar het op neerkomt, is het volgende: boeren voelen zich niet gewaardeerd, zitten alleen op de boerenbedrijf en mensen van buitenaf vallen ze lastig.” Jaco denkt dat deze combinatie van factoren kan aanzetten tot depressieve gedachten, maar ook protest. “Neem alle boerenprotesten van de afgelopen periode, ik denk dat deze raakvlakken heeft met de depressiviteit die speelt omdat collega’s zich simpelweg niet gehoord voelen.”
Jaco is kort en bondig over de oplossing voor het probleem. “We moeten er meer kenbaarheid aan geven.” De boer kijkt enigszins hoopvol voor zich uit. “Maar natuurlijk ook degene die er behoefte aan hebben hulp te bieden,” voegt hij eraan toe. “Je kan het probleem nooit helemaal uitroeien, maar ik denk dat het belangrijk is om het bespreekbaar te maken.”
