Zijn ze onzichtbaar of horen ze erbij? Transgender mensen in de Nederlandse maatschappij
In de samenleving is het gemakkelijk om voor de ander onzichtbaar te zijn. Iedereen heeft een eigen leven en een eigen verhaal. We staan vaak niet stil bij hoe een ander in het leven staat en zijn geneigd om mensen in hokjes te stoppen: we noemen anderen allochtoon, mindervalide, bejaarde, autist enzovoorts. Uitsluiting begint bij taal en het labelen van mensen. Je bent pas anders als een ander je zo ziet. Wanneer je eenmaal een label hebt, is het moeilijk om vooroordelen te doorbreken.
Voor dit project, Invisible Cities, probeer ik in kaart te brengen hoe het voor transgender mensen is om in de huidige maatschappij te leven. Voelen zij zich thuis in de maatschappij? Doordat het vanwege verschillende redenen onmogelijk is om te zeggen hoeveel transgender mensen er in onze maatschappij leven, zijn transgender mensen een ‘verborgen’ groep in de maatschappij. Een aantal transgender mensen is zichtbaar, maar de meeste zijn onzichtbaar in de samenleving. Hoe komt dat?
Door Vincie van Kerkhof
Om iets te kunnen zeggen over transgender mensen is het handig om eerst te weten wat ‘een transgender’ is. Het woord ‘transgender’ is eigenlijk een verzamelnaam voor mensen waarvoor de hokjes ‘man’ en ‘vrouw’ niet overeenkomen met hun identiteit en lichamelijke situatie, niet vanzelfsprekend of te beperkend zijn. Kort gezegd komen het geboortegeslacht, de genderidentiteit en de genderexpressie niet overeen met de hokjes ‘man’ en ‘vrouw’.
Over het algemeen worden er onder de groep transgenders drie hoofdgroepen onderscheiden: travestieten, transgenderisten en transseksuelen. Niet iedereen is het met deze opdeling of de benamingen eens, sommige mensen vinden de benamingen zelfs aanstootgevend. Deze termen worden in het dagelijks leven niet vaak gebruikt.
Terminologie: travestiet, transgenderist of transseksueel?
Doordat de termen door onderzoekers bedacht zijn, maar deze termen bij het gros van de bevolking niet bekend zijn, komen er vaak misverstanden voor. De negentienjarige Rae* heeft ook al meerdere keren ervaren dat hij verkeerd begrepen werd. “Mensen vragen vaak aan mij of ik een travestiet ben. Dat vragen ze omdat ik mij mannelijk kleed. Maar ik kleed me niet mannelijk omdat ik een travestiet zou zijn, ik kleed mij mannelijk omdat ik transgender ben en mijn genderidentiteit niet overeenkomstig is met mijn geboortegeslacht.”
Volgens Rae zorgt de driedeling in termen juist voor meer misverstanden. Ook in de media worden de termen vaak verkeerd gebruikt. De laatste tijd zijn er steeds meer berichten in de media die over transgender personen gaan, zoals de berichten over make-upartiest Nikkie de Jager. De transgender personen in de media zijn echter vaak transseksuelen of travestieten. De meeste transgender personen zitten ergens tussen de uitersten in en zijn minder zichtbaar in de media.
Omdat transgender een parapluterm is voor iedereen die zich niet thuis voelt in zijn lichaam, zal er in de rest van deze research-explainer de term transgender gebruikt worden. Daarmee worden zowel travestieten, transgenderisten als transseksuelen bedoeld worden. Om de termen wat te verduidelijken, worden ze wel hieronder uitgelegd.
Travestie
Travestie is afgeleid van de Latijnse woorden ‘trans’ en ‘vesta’. ‘Trans’ betekent wisselen, ‘vesta’ betekent kleding. Letterlijk vertaald betekent travestie dus kleding wisselen. Een travestiet is een persoon die zich soms of regelmatig kleedt in kleding die volgens de cultuur tot de andere sekse behoort. In de Nederlandse cultuur is dat bijvoorbeeld een man die een rok of jurk aantrekt of een vrouw die een snor of baard op haar gezicht plakt.
Letterlijk vertaald betekent travestie kleding wisselen.
Omdat er een taboe rust op travestie, kleden de meeste travestieten zich stiekem om, of in een besloten gezelschap. Daarom wordt er bij het woord ‘travestiet’ vaak gelijk gedacht aan showtravestie: de verkleedpartijen tijdens feestjes, carnaval of op het podium, die wél zichtbaar zijn. In de showtravestie wordt de travestie vooral drag genoemd. Daar komen dan ook vaak drag queens (mannen in vrouwenkleding) en drag kings (vrouwen in mannenkleding) voor.
Transgenderisme
De term transgenderist wordt vrijwel nooit gebruikt. Heel veel mensen die onder deze beschrijving vallen, gruwen van dit woord en gebruiken andere termen zoals androgyn (zowel man als vrouw zijn), non-binair of derde gender (geen man noch vrouw zijn). Een transgenderist is iemand die zich in een zone tussen man en vrouw in bevindt.
Sommige transgenderisten combineren mannelijke en vrouwelijke kenmerken en zien zich als man én vrouw, of juist als geen van beide. Sommige willen hun lichaam gedeeltelijk laten aanpassen met chirurgie en/of hormonen omdat de kenmerken van hun geboortegeslacht hun genderexpressie, dus het laten zien wie zij zijn, in de weg zitten.
Transseksualiteit
Bij transseksuelen staat de genderidentiteit haaks op hun sekse. Iemand die met vrouwelijke geslachtskenmerken geboren is, voelt zich een man, of omgekeerd. Deze mensen willen hun genderexpressie en vaak ook hun lichaam daaraan aanpassen. Dit is niet altijd zo. Niet elke transseksueel wil het lichaam aanpassen met operaties, voor sommige transseksuelen is andere kleding dragen al voldoende.
Ook tegen de term transseksualiteit bestaat weerstand. De term doet vermoeden dat het met seksuele gevoelens te maken heeft, net zoals homoseksualiteit waarbij een man gevoelens heeft voor een andere man. Maar bij transseksualiteit gaat het om de genderidentiteit en niet om seksuele gevoelens.
Meestal wanneer de media berichten over transgender personen, worden er transseksuele personen bedoeld. Televisieprogramma’s als Hij is een Zij, gaan over mensen die zichzelf met een ander gender identificeren dan de sekse waarmee ze geboren zijn, dus over transseksuelen.
De tekst gaat verder na de afbeelding.
Interseksualiteit
Er zijn ook mensen die worden geboren met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken. Dat wordt intersekse genoemd en naar schatting zijn er tachtigduizend mensen die een intersekseconditie hebben. Dit wordt ook wel het Differences of Sex Development (DSD) genoemd, vroeger Disorder of Sex Development.
Mensen met een intersekseconditie vallen niet onder de term transgender. Al vanaf de geboorte is het lichaam biologisch gezien niet mannelijk of vrouwelijk, terwijl de persoon zich wel volledig man of vrouw voelt. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat een vrouw geboren wordt met een vagina en ontwikkelt ze tijdens de puberteit net als ieder ander meisje borsten, maar zitten er op de plaats van haar eierstokken testikels en heeft ze XY-chromosomen.
Interseksualiteit is een medische oorzaak die niet altijd bij de geboorte duidelijk is. Mensen met een intersekseconditie voelen zich meestal volkomen man of vrouw terwijl hun lichaam dat biologisch gezien niet is. Daarom valt interseksualiteit niet onder de term transgender. Bij transgender mensen is het namelijk precies omgekeerd: hun biologische geslacht is volledig man of vrouw terwijl ze zich met een ander gender, of geen gender, identificeren.
Wanneer is iemand een transgender persoon?
Iemand is een transgender persoon wanneer het geboortegeslacht niet overeenkomstig is met de genderidentiteit (hoe iemand zich voelt) of genderexpressie (hoe iemand zich uit) van diegene.
De grootste groep transgender mensen zijn volgens onderzoekers Saskia Keuzenkamp en Lisette Kuyper vrouwen die met het lichaam van een jongen geboren zijn, ook wel trans vrouwen genoemd. De tweede grootste groep zijn mannen geboren met het lichaam van een meisje, trans mannen.
Gender, geslacht, sekse, wat is het nou?
De Portugese professor Sónia Bernardes ziet gender als het behang. Het is altijd aanwezig, maar soms ben je er zo aan gewend dat je het niet meer ziet. Vaak wordt er in twee hokjes gedacht: iemand is óf vrouw, óf man.
Maar wat is nu het verschil tussen gender, geslacht en sekse? Sekse is datgene wat tussen je benen zit. Geslacht verwijst ook naar het geslachtsdeel en is een synoniem van sekse. Het heeft ook een tweede betekenis: het is de naam voor de afstammelingen van een gemeenschappelijke stamvader. Gender wordt vaak omschreven als datgene dat tussen je oren zit.
‘Sekse’ is het biologisch onderscheid in lichamen. De meeste mannen hebben in hun lichaamscellen XY-chromosomen, de meeste vrouwen XX-chromosomen. Dit kleine verschil in chromosomen zorgen voor een groot lichamelijk onderscheid: mannen hebben een penis en vrouwen een vagina. Dat wordt ook wel het geslacht genoemd.
‘Gender’ is de betekenis van de lichamelijke verschillen in een cultuur. Gendernormen verschillen per cultuur, maar veranderen ook door de tijd heen. Tot 1955 werden Nederlandse vrouwen de dag na het huwelijk ontslagen als ze een overheidsfunctie hadden. Dat is nu anno 2020 ondenkbaar. Gender is een spectrum met veel tussenvormen en bestaat uit drie ingrediënten: sekse, genderidentiteit en genderexpressie.
Genderidentiteit is waarmee iemand zich identificeert, ook wel het hokje waarin iemand zich thuis voelt. De genderidentiteit is niet altijd zichtbaar aan de buitenkant.
De genderexpressie is meestal wel zichtbaar van buitenaf. Het is het gender dat iemand naar de buitenwereld uitdraagt, bijvoorbeeld met de kledingkeuze of de manier van lopen en praten.
Genderdysforie
Transgender mensen voelen zich niet thuis in de geslachtsrol die past bij de uiterlijke geslachtskenmerken waarmee ze geboren zijn. De geslachtsrol is een geheel van verwachtingen die geldt voor iemand van een bepaald geslacht, bijvoorbeeld de verwachting dat meisjes van poppen houden en dat jongens graag met auto’s spelen. Bij transgender mensen komt de verwachting niet overeen met wat zij willen of voelen. Voor dit gevoel is een naam: genderdysforie.
De term genderdysforie betekent het gevoel van onbehagen met het geslacht. Genderdysforie is geen westers verschijnsel en ook geen moderne hype, het komt namelijk in alle landen, onder alle bevolkingslagen en in alle tijden. De term ‘transgender’ werd voor het eerst gebruikt door Magnus Hirschfeld in 1910.
Genderdysforie: een gevoel van onbehagen met het geslacht.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is genderdysforie een medische aandoening. De term genderdysforie werd in 1980 voor het eerst in de derde versie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) opgenomen.
Het verschilt per persoon hoe de genderdysforie bij diegene geuit wordt. Bij sommigen is het voldoende om af en toe stiekem kleding van het andere geslacht aan te trekken, terwijl anderen er alles aan willen doen om hun lichaam zoveel mogelijk aan te passen aan het geslacht dat met hun genderidentiteit overeenkomt.
Transgender mensen doen 5 tot 10 keer vaker een zelfmoordpoging.
Niet iedere transgender heeft veel last van genderdysforie. Er kan sprake zijn van geen of lichte spanning tussen de genderidentiteit en sekse. Het kan ook zijn dat iemand zich zo gevangen voelt in het eigen lichaam, dat diegene zich wanhopig voelt en dat die wanhoop tot zelfmoordgedachten en soms zelfs zelfmoordpogingen leidt. Transgender mensen doen vijf tot tien keer vaker een zelfmoordpoging en denken zeven keer vaker aan suïcide dan niet-transgender mensen. Mocht je met deze gevoelens te maken hebben, praat er dan over, bijvoorbeeld met de landelijke hulplijn 113 via 0900–0113 of www.113.nl.
De tekst gaat verder na de afbeelding.
Een zoektocht naar een passend lichaam
In de maatschappij wordt er vaak gezegd dat transgender mensen die zich fysiek gezien zoveel mogelijk aanpassen aan het andere geslacht doormiddel van operaties, zich laten ombouwen. De term ‘ombouwen’ is niet juist. Deze term suggereert dat een vrouw pas een man kan worden wanneer zij aan haar geslacht wordt geopereerd, evenals dat een man pas een vrouw kan worden als hij aan zijn geslacht is geopereerd.
Rae heeft net als veel andere transgender mensen een hekel aan de term ‘ombouwen’. “Transgender mensen zijn geen machines die je kunt verbouwen door eraan te sleutelen. Wij zijn mensen, net zoals ieder ander mens. Wij gaan in transitie om te worden wie we zijn.”
Transgender mensen gebruiken de term ‘ombouwen’ soms sarcastisch of als zelfspot, maar de term wordt niet gewaardeerd. Daarnaast kan iemand het geslacht in het paspoort wijzigen zonder daarvoor geopereerd te zijn. Het uiterlijk zoveel mogelijk aanpassen naar het andere geslacht, hoeft niet meer. Dat is een hele opluchting, volgens Renske* (60). “Ik ben gewoon een vrouw, of ik nu wel of geen vagina heb.”
In transitie
De weg die iemand die transgender is aflegt om geheel of gedeeltelijk van geslacht te veranderen, heet een transitie. Er zijn verschillende soorten transities: medische, psychische, sociale en juridische. Bij transgender mensen wordt er over het algemeen meteen gedacht aan de medische transitie, de hormonen die iemand slikt en de geslachtsoperaties die iemand eventueel ondergaat omdat diegene niet tevreden is met het eigen lichaam.
Naast een medische transitie, waarvan het per persoon verschilt in welke mate diegene de transitie ondergaat omdat niet iedereen het gehele medische traject ondergaat, is er ook een sociale transitie. Tijdens de sociale transitie gaat een transgender persoon leven in de rol en het uiterlijk van het gewenste geslacht. Familie, werk, vrienden en anderen, oftewel de sociale omgeving, worden (indirect) op de hoogte gesteld van alle veranderingen.
De psychische transitie speelt zich vooral af in het hoofd van degene die langzaamaan zichzelf wordt: met elke verandering kan diegene gelukkiger met zichzelf worden. Maar de reacties van de omgeving kunnen ook een negatieve invloed op de psyche hebben als deze negatief zijn.
De juridische transitie bestaat uit het wijzigen van de voornaam en geslachtsregistratie op legitimatie zoals de identiteitskaart, het paspoort of het rijbewijs. Met deze transitie worden dus de officiële identiteitspapieren gewijzigd.
Hoeveel transgender mensen zijn er in Nederland?
Hoeveel mensen in Nederland precies onder de parapluterm transgender vallen, is heel lastig te zeggen. Dit komt omdat de term zo breed is. Als je bijvoorbeeld geboren bent als jongen, maar jezelf geen man voelt, ben je volgens de definitie transgender.
Geen registratie
Niemand hoeft zich te registreren als transgender persoon en daardoor is er geen exact aantal transgender mensen in Nederland bekend. Hoeveel mannen en hoeveel vrouwen er in Nederland zijn, is wel bekend, doordat er bijvoorbeeld na de geboorte van een kind een geboorteaangifte gedaan moet worden, waarbij ook het geslacht van het kind op basis van de fysieke kenmerken vermeld wordt. Doordat dat geregistreerd wordt, zijn die aantallen wel exact bekend.
Het is ook lastig om te zeggen hoeveel mensen zich transgender voelen doordat het wel mogelijk is om het geslacht officieel aan te laten passen, maar pas vanaf 16 jaar. Ook bij kinderen en jongeren kunnen de hokjes ‘jongen’ en ‘meisje’ niet overeenkomen met hun identiteit, maar ook hiervan is het aantal niet bekend.
Er worden wel schattingen gedaan naar het totale aantal Nederlanders dat worstelt met een genderidentiteit die onjuist voelt met hun lichaam. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) schatte in 2017 dat er 48.000 Nederlanders transgender zijn.
Naar schatting zijn er 48.000 Nederlanders transgender.
Het aanpassen van de geslachtsregistratie
Het enige wat wél met zekerheid gezegd kan worden, is het aantal mensen dat hun geslachtsregistratie officieel laat aanpassen. In de Basisregistratie Personen (BRP) worden de gegevens van alle inwoners van Nederland geregistreerd, zoals het burgerservicenummer, de geboortedatum, geboorteland en het geslacht bij de geboorte. Sinds 24 april 1985 is het wettelijk mogelijk om het geslacht op de geboorteakte te veranderen van man naar vrouw of andersom.
De Transgenderwet van 1985 eiste wel het een en ander om het geslacht van de geboorteakte te kunnen wijzigen: de persoon moet ongehuwd zijn, permanent onvruchtbaar, fysiek zoveel mogelijk aangepast aan het gewenste geslacht zijn en daarnaast is er een verklaring van een deskundige nodig. Op 1 april 2001 vervalt de eis om ongehuwd te zijn doordat het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht legaal wordt.
De nieuwe Transgenderwet
Pas in 2014 vervallen de eisen van lichamelijke aanpassing en permanente onvruchtbaarheid. Alleen de deskundigenverklaring blijft een vereiste en daarbij komt een minimumleeftijd van 16 jaar. De mogelijk enige reden om de eisen van fysieke aanpassing en permanente onvruchtbaarheid te laten vervallen, is omdat deze volgens het Europees Hof voor de Recht van de Mens de mensenrechten schenden. Lichamelijke aanpassing en onvruchtbaarheid worden gezien als een schending van het recht op privé- en gezinsleven.
Tussen 1995 en 2015 hebben 1960 Nederlanders hun geslachtsregistratie officieel laten wijzigen, dat is 0,0138 procent van de Nederlandse bevolking. 560 registratiewijzigingen hebben plaatsgevonden tussen 1995 en 2006. Na de wetswijziging in 2014 stijgt het aantal wijzigingen. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) hebben 770 mensen in 2015 hun geslacht officieel laten wijzigen, 460 mensen in 2016, 530 mensen in 2017 en 640 mensen in 2018.
Voor sommige transgender mensen, zoals Renske, is de versoepeling van de Transgenderwet een hele opluchting. In 2016 paste zij officieel haar naam en geslacht aan en dat voelde voor haar als een bevrijding. “Vóór de wetswijziging kon ik niets aanpassen aangezien ik nooit ben geopereerd. Dat wilde ik niet, want ik voel me net zo goed vrouw zonder vagina als dat ik zou voelen met een vagina. Dat er nu nog steeds een deskundigenverklaring van een psycholoog nodig is, vind ik vervelend. Het voelt alsof ik een psychische aandoening heb, terwijl ik heel goed weet wie ik ben.”
Rae zou onder de oude wetgeving wel zijn officiële gegevens aan laten passen. “Dan kunnen mensen minder makkelijk zeggen van: ‘maar je bent toch een vrouw, want dat staat in je paspoort’ aangezien je juiste gender dan in je paspoort staat. Dat scheelt heel veel onnodige uitleg, want mensen vinden altijd dat ze bij transgender mensen alle uitleg moeten krijgen ondanks dat het privé is. Als je het gewenste geslacht geregistreerd hebt, scheelt dat heel veel.”
“Mensen vinden altijd dat ze bij transgender mensen alle uitleg moeten krijgen, ondanks dat het privé is.”
Ondanks dat hij het totaal niet eens is met de eerste Transgenderwet, zou hij dus wel de geslachtsregistratie wijzigen. “Die oude wetgeving is heel beroerd, maar ik heb toch geen behoefte aan zwanger zijn, dat heb ik nooit gehad. Het is voor mij geen vereiste dat mijn kind mijn DNA heeft. Daarnaast wil ik zoveel mogelijk op een man lijken, dus de eis van fysieke aanpassing stoort mij ook niet zo.”
Geen diagnose in een vingerknip
Zo’n deskundigenverklaring voor een aanpassing van de geslachtsregistratie wordt niet zomaar gegeven. Het is niet heel gemakkelijk om het geslacht officieel aan te passen, daarvoor moet eerst een officiële diagnose gesteld worden.
De diagnostisering en de daaropvolgende behandeling kunnen lang duren. Wanneer iemand transgender is en een geslachtsaanpassing overweegt, is de eerste stap een gesprek met de huisarts. De huisarts kan doorverwijzen naar een genderteam.
Ondertussen is er een wachtlijst, waar in juni 2019 alleen al bij het Amsterdam UMC 740 kinderen en jongeren onder de 18 op de wachtlijst stonden en 1010 wachtende volwassenen. De wachttijd tot de eerste intake bij de genderpoli van het Amsterdam UMC bedroeg in november vorig jaar 77 weken.
In 2019 was er een wachtlijst van gemiddeld 41 weken tot de intake bij een genderpoli.
Gemiddeld lag in 2019 in Nederland de wachttijd tussen aanmelding bij een genderpoli tot de intake op 41 weken, tussen het intakegesprek en het begin van de behandeling zit ook nog een halfjaar. Daarmee wordt de afgesproken maximale wachttijd in de geestelijke gezondheidszorg (ggz), ook wel de Treeknorm, flink overschreden, want er is een Treeknorm van 4 weken afgesproken.
Bij het starten van de behandeling volgen ongeveer een vijftal gesprekken met de psychiaters en psychologen van het genderteam. Deze gesprekken kunnen vrij streng zijn om ervoor te zorgen dat transgender mensen later geen spijt of teleurstelling krijgt van de geslachtsaanpassende behandeling. De geslachtsaanpassing is ingrijpend en vaak ook onomkeerbaar — een verlaagd stemgeluid door hormonen kan bijvoorbeeld niet meer terug naar hoe de stem eerst klonk.
Transgender mensen in de media
Mediaberichtgeving heeft volgens het Transgender Netwerk Nederland (TNN) een grote invloed op het beeld dat over transgender mensen gevormd wordt. Volgens TNN kan goede berichtgeving helpen bij de acceptatie en emancipatie van de groep transgender mensen. Daarvoor hebben Sophie Schers en Elise van Alphen een handleiding ontwikkeld: Transgender in de media.
In de handleiding staat alles wat journalisten en redacties moeten weten wanneer zij over transgender mensen berichtgeven. Zo staan alle begrippen daar uitgelegd, worden de cijfers genoemd en wordt er ingegaan op verkeerde beeldvorming aan de hand van clichébeelden. Maar letten journalistieke redacties daarop wanneer zij over transgender mensen berichten?
Toegenomen aandacht voor transgender mensen
Sinds 1991 is de aandacht voor transgender mensen in Nederlandse media sterk toegenomen. Dat biedt allerlei mogelijkheden voor de emancipatie van transgender mensen in Nederland. Volgens onderzoeker Sylvia Holla van Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, kan een toenemende zichtbaarheid van transgender mensen tot meer begrip leiden en kan wat eerder als vreemd of bedreigend gezien werd, ‘mainstream’ worden. Hierdoor neemt de acceptatie in de samenleving toe.
Een toenemende zichtbaarheid van transgender mensen kan tot meer begrip leiden.
Mediamakers en journalisten zijn sleutelfiguren om een bredere blik op transgenderthematiek in het medialandschap tot stand te brengen. Daarvoor is het wel belangrijk dat er diversiteit is in de berichtgeving over transgender mensen.
In zowel televisiemedia als geschreven pers ligt de focus bij berichtgeving over transgender mensen op sensationele verhalen met vaak een negatieve nadruk. Het gaat meestal over discriminatie van transgender personen, of wanneer zij slachtoffer zijn van geweld of wanneer zij kampen met psychische problemen.
Het beeld van transgender mensen in de media
Uit analyse van media-verslaggeving over transgender mensen blijkt dat er zes ‘scripts’ te onderscheiden zijn. Deze scripts zijn terugkerende verhaallijnen die sinds de jaren ’90 gebruikt worden om ‘de transgender’ te omschrijven. Elk script heeft een bepaald aspect dat op de voorgrond staat.
De volgende scripts komen voor in mediaberichtgeving:
1. Succesvol trans. In berichtgeving over ‘de succesvolle trans’ gaat het over transgender mensen die na hun coming-out het beste zichzelf kunnen zijn door een volledige transitie door te maken in een begripvolle omgeving. Dit is bijvoorbeeld het geval bij (vooral de eerste seizoenen) van het televisieprogramma Hij is een Zij. Dit script komt het meest voor.
2. Fraudeur. In deze berichtgeving wordt gedaan alsof transgender mensen anderen voor de gek houden, ze zijn ‘eigenlijk’ man of vrouw. In de indirecte vorm is het zichtbaar als er onjuiste persoonlijk voornaamwoorden gebruikt worden, ‘zij’ bij een trans man en ‘hij’ bij een trans vrouw. Dit is meestal het geval bij artikelen over transgender sporters. Bijvoorbeeld bij het artikel over de eerste transgender-wereldkampioene: “Mannen die zichzelf identificeren als vrouw en ergens in competitie treden, spelen gewoon vals.”
3. Pionier. In berichtgeving over ‘de pionier’ wordt een transgender persoon voorgesteld als een koploper die anderen de weg wijst naar een samenleving waarin genderrollen minder vastliggen. Mounir Samuel is zo’n pionier: “Ik definieer mijzelf helemaal niet als transgender. Ik kwam niet uit ‘de kast’ als de volgende transman maar als mezelf. Mounir.”
4. Randfiguur. Een transgender persoon is ‘een randfiguur’ als diegene wordt laten zien als persoon uit de ‘onderwereld’, bijvoorbeeld in een verhaal over de duistere kanten van het nachtleven in een grote stad. In oktober 1999 publiceerde het NRC Handelsblad een artikel over illegale seks met travestieten, transseksuelen en transgenders, vaak afkomstig vanuit andere landen dan Nederland en werkzaam in de prostitutie.
5. Slachtoffer. Het script van ‘het slachtoffer’ komt vaak voor. Transgender personen worden beschreven als slachtoffer van bijvoorbeeld discriminatie, pesten, geweld en uitsluiting. Dat is onder andere het geval in deze productie van EenVandaag, waarbij verteld wordt dat de 22-jarige François opmerkingen krijgt als: “Jullie soort moet een spuitje krijgen”, of: “Ga naar een psychiater en laat je behandelen.”
De tekst gaat door na de afbeelding.
6. Pion. Het script van ‘de pion’ is van toepassing wanneer een transgender persoon wordt ingezet om te laten zien hoe goed de acceptatie, tolerantie en emancipatie van transgender mensen in Nederland is ten opzichte van ‘andere landen’ (in bijvoorbeeld Oost-Europa, moslimlanden en landen met etnische minderheden). Bijvoorbeeld in het artikel over de documentaire m/f/x, waarin gezegd wordt dat de situatie voor transgender mensen in Nederland stukken beter is dan in landen als Brunei, Iran en Honduras.
Mediaberichtgeving over transgender mensen in 2018
Afgelopen jaar heeft TNN een onderzoek gepubliceerd naar de representatie van transgender personen in de media in 2018. Dat is onderzocht met een inhoudsanalyse van geschreven media van 6039 artikelen die de woorden transgender, transseks, trans( )man, trans( )vrouw, travestiet en crossdresser [iemand die zich kleedt als iemand van het andere geslacht, red.] bevatten. Voor de inhoudsanalyse van TNN is het softwareprogramma Meltwater gebruikt.
Uit het onderzoek blijkt dat het Algemeen Dagblad (AD) het meest vaak over transgender onderwerpen schrijft. 55 procent van de berichtgeving bestaat uit nieuwsartikelen, 17,5 procent zijn achtergrondverhalen.
In 80% van de artikelen wordt een blank transgender persoon als succesvol beschreven.
De geschreven pers schrijft in 2018 vooral over trans vrouwen tussen de 17 en 34 jaar. 19 procent van de artikelen gaat over trans mannen en 6 procent over non-binaire transgenders. Wanneer de huidskleur van een transgender persoon benoemd of verbeeld wordt, is dit in driekwart van de gevallen een blanke huidskleur.
Blanke transgender mensen worden in 80 procent van de berichten beschreven als een ‘succesvol persoon’, in 12 procent van de artikelen worden ze als slachtoffer neergezet. De meest genoemde transgender personen bij de geschreven pers zijn in 2018 Loiza Lamers, Caitlyn Jenner, Bo van Spilbeeck, en Conchita Wurst. Nu, in 2020, staat waarschijnlijk Nikkie de Jager (NikkieTutorials) bovenaan de lijst van meest genoemde transgender personen in de media.
Sinds 2016 is er een daling in het percentage artikelen dat over transgender personen gaat. Vermoedelijk is dat percentage in 2020 weer gestegen, aangezien er tussen 1 januari 2020 en 21 april 2020 al minstens 1266 berichten zijn geschreven waarin dezelfde zoektermen voorkomen als de zoektermen die het onderzoek van TNN gebruikt heeft. Dit is waarschijnlijk het gevolg van de coming-out van Nikkie de Jager als transgender op 12 januari 2020.
De tekst gaat verder na de infographic.
Wat vindt de Nederlandse maatschappij van transgender mensen?
Het project Invisible Cities gaat over mensen die in de maatschappij onzichtbaar zijn. Over deze groepen mensen zijn vaak veel vooroordelen. Om te onderzoeken in hoeverre transgender mensen onzichtbaar zijn in de Nederlandse maatschappij, is er een enquête met 45 vragen opgesteld. De vragenlijst kan hier ingezien worden en bestaat uit enkele demografische vragen voor statistische doeleinden, open vragen en stellingen.
Alle stellingen zijn gebaseerd op informatie vanuit onderzoeken van onder andere het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het kennisinstituut Movisie, informatie van organisaties als Transgender Netwerk Nederland en Transvisie, de Transgenderwet (artikel 28 van het Burgerlijk Wetboek), verslaggeving door journalisten en nieuwsorganisaties en reacties op berichten over transgender mensen op Facebook en Twitter.
Daarnaast zijn er voorafgaand aan het opstellen van de enquête gesprekken geweest met meerdere personen die zich in de term transgender herkennen en hebben zij de enquête alvorens verspreiding doorgelezen en goedgekeurd.
Op verzoek zijn de resultaten van de enquête beschikbaar, zonder tijdstempel en overige gegevens die herleiding mogelijk zouden kunnen maken. De resultaten zullen beveiligd toegezonden worden.
De definitie van genderdysforie volgens de maatschappij
Een van de eerste vragen in de enquête is de vraag wat volgens de respondent de definitie van genderdysforie is. De officiële definitie van genderdysforie heeft volgens de DSM-V betrekking tot mensen die geboren zijn met de sekse die niet strookt met het gender waarmee zij zich identificeren. Een belangrijke voorwaarde voor genderdysforie is dat de betrokkene er onder lijdt. Er kan namelijk ook sprake zijn van gender-nonconformiteit zonder dat daaronder geleden wordt, maar dan is er dus geen sprake van genderdysforie.
De meeste respondenten hebben een definitie geformuleerd die deels overeenkomt met de definitie van de DSM-V. De meest geformuleerde definities zijn: “Iemand die in het verkeerde lichaam is geboren” en “Onvrede met het geslacht”. Een enkeling noemt de volledige definitie. 122 respondenten geven aan de definitie van genderdysforie niet te kennen of nog nooit van het woord gehoord te hebben.
Genderdysforie? 122 van de 829 respondenten weten niet wat het is.
Het valt op dat bij jongeren niet gedacht wordt aan interseksualiteit, terwijl de oudere generatie (45+) wel ‘hermafrodieten’ en ‘mensen met twee geslachten’ benoemen. Dat valt mogelijk te verklaren uit het feit dat transgender zijn nu bekender is dan vroeger en veel jongeren YouTubers als Nikkie de Jager kennen. De link tussen transgender en transseksueel is dan sneller gelegd. De oudere generatie is daar over het algemeen wat minder bekend mee.
Een van de respondenten kaart aan dat de term aan verandering onderhevig is: “Als psycholoog/therapeut kan ik zeggen dat er erg veel onduidelijkheid is over de aard van genderdysforie. Het is momenteel de vraag of het als ziekte of eigenschap moet worden gezien omdat dit uitmaakt voor de behandeling. De definitie is daarom enigszins arbitrair [willekeurig/eigenmachtig, red.]. De klinische definitie van genderdysforie is het voelen van negatieve emoties aan de hand dat je identificeert met het andere geslacht.”
Sommige respondenten vinden de term genderdysforie onzin. “Het is een hype”, wordt meerdere keren genoemd. “Genderdysforie is vies en strafbaar.” “Genderdysforie is aandachttrekkerij van gekkies”, wordt ook genoemd. Andere respondenten reageren positief: “Mensen met genderdysforie zijn gewone mensen, net als jij en ik.”
Gedachten die het woord ‘transgender’ triggert
Het woord transgender komt steeds vaker voor op sociale media en op televisie. Maar wat voor gedachten roept dat woord op bij mensen?
De meeste respondenten denken bij het woord ‘transgender’ aan de LHBT+-community. LHBT is afgeleid van het Engelse LGBT en staat voor lesbiennes, homo’s, biseksuelen en transgenders.
Er wordt ook veel aan bekende transgender personen gedacht, zoals aan Nikkie de Jager, Emma Wagemans, Caitlyn Jenner en Jessie Maya. Daarnaast wordt het televisieprogramma Hij is een Zij veel genoemd.
Veel respondenten denken positief bij het denken aan het woord ‘transgender’. Dat blijkt onder andere uit de volgende antwoorden:
- “Niet veel bijzonders. Ik zie geen onderscheid tussen transgenders en anderen.”
- “Dan denk ik aan hele sterke mensen die het recht hebben om zichzelf te zijn.”
- “Transgenders hebben het heel moeilijk gehad en hebben moeten vechten om wie ze zijn. Daarom respecteer ik ze volledig.”
- “Ik denk niet echt ergens aan, het is gewoon een persoon.”
- “Het eerste wat ik denk is vaak: Wat goed dat deze persoon de stap heeft gezet om te zijn wie hij/zij echt is!”
- “Een moedig persoon die positieve steun verdient bij alles wat hij/zij in het leven ervaart en doormaakt.”
- “Ik vind het geweldig dat de maatschappij meer in de richting gaat iedereen te accepteren.”
Er zijn ook negatieve reacties gegeven, maar beduidend minder dan positieve reacties.
Enkele negatieve reacties zijn:
- “Aandachttrekkerij.”
- “Vies, apart en gestoord.”
- “Ik irriteer me eraan. Het komt heel weinig voor. Het is vooral een hype en de hele maatschappij moet erop aangepast worden. Dat vind ik belachelijk.”
- “Wat een gezeik.”
Uit de enquête blijkt ook dat de term ‘ombouwen’ toch oon wel aan de term ‘transgender gerelateerd wordt. 21 verschillende respondenten noemen ‘ombouwen’ in hun antwoorden. Zo antwoordt een respondent: “Ik zou enorm balen, omdat het ombouwproces nou eenmaal een hoop gedoe is.”
Verder wordt er ook veel gedacht aan travestie, drag queens, hormonen, mannen in rokjes en jurken en de Gay Pride.
Sommige respondenten accepteren transgender mensen wel, maar maken zich zorgen om hoe vaak het voorkomt. “Ik denk dan aan een enorme hype, tegenwoordig hoor je er bijna niet meer bij als je niet ‘anders’ bent. Begrijp me niet verkeerd, ik heb niks tegen transgenders. Maar tegenwoordig hoor je zo enorm veel dat mensen zich anders voelen en niet meer in hokjes geplaatst willen worden.”
Reacties op mediaberichtgeving
De reacties op berichtgeving van de media over transgender mensen is heel wisselend. Sommige mensen die reageren zijn (extreem) positief over het onderwerp, anderen (extreem) negatief.
Gematigde reacties of reacties van mensen zonder mening over transgender mensen komen bijna niet voor op de berichten op sociale media. Uit de enquête blijkt dat ook. 236 respondenten geven aan niet op mediaberichtgeving reageren en het vaak niet eens te lezen of er geen mening over vormen.
Nog meer respondenten zeggen dat ze in principe niet in het commentaargedeelte op sociale media reageren, tenzij het negatieve berichtgeving is. Anderen reageren juist weer enkel op positieve berichten.
Over de mediaberichtgeving zelf zijn de reacties sterk verdeeld. “Het ligt eraan of er overexposure is. Iemand die gewoon zijn verhaal doet op een toegankelijke manier vind ik interessanter dan elke keer Nikkie de Jager op mijn feed bijvoorbeeld.”
“Iemand die gewoon zijn verhaal doet op een toegankelijke manier vind ik interessanter dan elke keer Nikkie de Jager op mijn feed.”
Meer respondenten vinden dat het afhankelijk is van het verhaal. “Informatieve berichten vind ik mooi om te zien. Sensatieberichten of negatieve berichten vind ik jammer”, zegt een van de respondenten. Positieve berichten vanuit het ‘succesvolle transgender’-script worden door het merendeel van de respondenten gewaardeerd.
Soms worden nieuwsberichten over transgender personen bewust vermeden. “Ik probeer het altijd een beetje langs me heen te laten glijden. Vooral omdat ik me altijd ontzettend erger aan al het commentaar wat ik eronder zie staan.”
Een enkele keer een bericht over het onderwerp transgender personen wordt geaccepteerd en gelezen, waar de meeste mensen dan positief op reageren door het bericht te lezen en soms een reactie of ‘like’ achter te laten. Maar, zoals enkele respondenten zeggen: “Het is soms net iets too much. Als een bekend iemand uit de kast komt als trans bijvoorbeeld. Daar hoef ik echt geen 500 berichten over te zien.”
“Het is soms net iets too much.”
Niet iedereen is positief. “Ik ben er helemaal klaar mee. Het krijgt meer aandacht dan nodig, wat transgenders onterecht het idee geeft dat ze meer aandacht mogen opeisen. Een kwalijke spiraal die enkel leidt tot weerzin”, zegt een van de respondenten.
Anderen zijn bang dat meer berichtgeving over transgender personen er juist voor zorgt dat ze het buitenbeentje in de maatschappij worden. “Ik vind dat er te veel de nadruk op transgenders wordt gelegd waardoor ze juist uitgesloten gaan worden door mensen die niet ruimdenkend of empathisch kunnen zijn.”
Ook zijn sommige respondenten het niet eens met de manier waarop transgender mensen in de media komen. “Ik erger mij aan de ‘hype’ rondom transgenderschap. Er is een enorm hooog depressie- en suïcidepercentage onder transgenders, maar daar hoor je nooit wat over. Alles is in de media kleurrijk en ‘inclusief’.”
Acceptatie en meedoen in de maatschappij
Uit een onderzoek van Erik van Oosterhout blijkt dat zes op de tien transgender respondenten zich wel eens onveilig voelt in Nederland. Eén op de tien respondenten voelt zich vaak onveilig. Daarnaast blijkt uit de veiligheidsmonitorvan het CBS dat 2 procent van de Nederlandse bevolking in 2019 slachtoffer is geweest van geweld. Van de 316 transgender deelnemers aan het onderzoek van Van Oosterhout is 14,4 procent slachtoffer geweest van geweld.
Uit onderzoek van Movisie blijkt dat 13 procent van de volwassen bevolking tegen operaties en hormoonbehandelingen voor transgender mensen is. 57 procent van de Nederlanders is positief tegenover transgender mensen, 34 procent neutraal en 9 procent is negatief.
Uit de enquête die voor deze publicatie voor Invisible Cities is gehouden, blijkt dat 96,6 procent van de respondenten vindt dat een transgender persoon net zoveel rechten heeft als een cisgender persoon, dat is iemand die zich man of vrouw voelt en ook met het overeenkomstige biologische geslacht geboren is. Dat is positiever dan wat uit het onderzoek van Movisie komt, maar dat komt waarschijnlijk doordat mensen die er negatief tegenover staan de enquête minder vaak hebben ingevuld dan mensen die er positief tegenover staan.
Een kwart van de respondenten vindt dat transgender mensen door de samenleving geaccepteerd worden. Driekwart van de respondenten is het daarmee oneens. Veel respondenten vinden dat de maatschappij discriminerend is tegenover transgender mensen en dat er te weinig begrip is.
Een kwart van de respondenten vindt dat de maatschappij transgender mensen accepteert.
Zo zegt een van de respondenten: “Hoewel ik het in mijn omgeving niet zie, of althans bewust iets van mee krijg, heb ik helaas wel het idee, door o.a. de berichtgeving in de media en reacties over het onderwerp op sociale media, dat er nog een enorm taboe heerst en het sociaal gezien nog niet geaccepteerd wordt door veel mensen.”
Een andere respondent vindt dat er al meer acceptatie is dan vroeger. “Ten opzichte van vroeger is er al veel verbeterd denk ik, maar het kan nog veel beter. Kijk maar naar René van der Gijp die een transgender ‘imiteert’ op televisie.”
Volgens enkele respondenten kan de acceptatie verbeterd worden als het transgender zijn meer normaal geworden wordt. “Genderneutrale toiletten zijn prima, voor de mensen die zichzelf niet als man of vrouw zien. Maar houd ook altijd mannen- en vrouwentoiletten. Want zodra het meer normaal wordt gevonden en niet alles ‘genderneutraal’ hoeft te zijn, zullen mensen het meer accepteren.”
Ook zijn er respondenten van mening dat transgender mensen minder aandacht moeten krijgen om de acceptatie de bevorderen. “Hoe meer aandacht deze groep voor zichzelf vraagt, hoe meer weerstand verwacht kan worden. Net zoals een vegetariër die gewoon een salade bestelt en een vegetariër die vleesetende tafelgenoten van allerlei zaken beticht.” Een ander: “Als transgenders als normaal gezien worden en niet als aparte mensen en ook niet zo betiteld worden in de media, zullen ze sneller geaccepteerd worden.”
TNN heeft een handleiding gemaakt voor werkgevers, adviseurs en managers om met transgender mensen op de werkvloer om te gaan. Uit een onderzoek van het SCP blijkt namelijk dat transgender mensen vaker dan de gemiddelde Nederlander werkloos, arbeidsongeschikt of bijstandsgerechtigd zijn. Dit komt vooral door het gebrek aan sociale steun en discriminatie op de arbeidsmarkt. De handleiding moet helpen dat te verbeteren.
Betrouwbaarheid van de enquête
Nederland telt 17.435.560 inwoners. Om statistisch relevante resultaten over de mening van Nederlanders uit de enquête te kunnen halen met een foutenmarge van 4 procent en een betrouwbaarheidsniveau van 95 procent, zijn minimaal 601 respondenten nodig. Daar is met deze enquête met 829 respondenten aan voldaan.
Volgens de berekeningen is het met dit aantal respondenten mogelijk om een foutenmarge van 3,4 procent aan te houden. Doordat er ook enkele respondenten buiten Nederland de enquête hebben ingevuld, wordt de foutenmarge van 4 procent aangehouden. Dit betekent dat als bijvoorbeeld 50 procent van de invullers het eens met een stelling is, ervan uitgegaan kan worden dat 46 tot 54 procent van de inwoners van Nederland het met deze stelling eens is.
Het betrouwbaarheidsniveau van een enquête geeft aan hoeveel zekerheid de foutenmarge geeft. Hoe hoger het betrouwbaarheidsniveau, hoe groter het aantal respondenten moet zijn. Het percentage van het betrouwbaarheidsniveau geeft bij deze enquête weer hoe vaak het werkelijke percentage van de inwoners van Nederland dat een antwoord zou kiezen dat binnen de foutenmarge ligt.
Een kleine aantekening bij deze enquête is dat de vragen zeer waarschijnlijk veel vaker beantwoord zijn door mensen die positief over transgender mensen zijn dan door mensen die negatief tegenover transgender mensen staan. Mensen die negatief tegenover transgender mensen zijn, weigerden over het algemeen de enquête in te vullen of reageerden zeer negatief op de berichten die de link naar de enquête bevatten.
Over de respondenten
Van de 829 respondenten identificeren 660 respondenten zich als vrouw. 138 respondenten identificeren zich als man, elf respondenten als trans man en één respondent als trans vrouw. Daarnaast zijn er ook respondenten die zich niet tot een van de labeltjes rekenen, negen invullers identificeren zich als non-binair en tien als genderfluïde.
22 respondenten geven aan zelf transgender te zijn, 463 respondenten geven aan een transgender persoon te kennen of een transgender persoon gekend te hebben. Soms in de directe omgeving, bijvoorbeeld in het gezin of de familie. Soms iets verder weg, bijvoorbeeld bij de sportvereniging of op het werk.
De jongste respondent is 12 jaar oud, de oudste is 85. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 34 jaar oud. Er hebben meer mensen onder de dertig de enquête ingevuld dan mensen boven de dertig, want de 414e en 415e respondenten — de mediaan — zijn 27 jaar oud.
De meeste respondenten komen uit de provincie Utrecht (174), gevolgd door Zeeland (106) en Gelderland (102). Er is ook gevraagd naar de geloofsovertuiging van de respondenten, maar daar zijn te weinig gegevens voor om daar iets over te kunnen zeggen. Sommige respondenten willen ook niet hun geloofsovertuiging invullen, omdat ze bang zijn voor stigmatiserende conclusies.
Sommige respondenten hebben aangegeven christen te zijn, maar andere geven aan tot een specifieke stroming van het christendom te horen (zoals Rooms-katholiek, protestants, hervormd of oecumenisch). Doordat niet iedereen de stroming heeft aangegeven, kan er niets gezegd worden of een bepaalde stroming positiever of negatiever tegenover transgender mensen staat.
De meeste respondenten behoren tot een christelijke stroming of zijn atheïstisch of agnostisch. Daarnaast is de enquête door dertien respondenten met een islamitische achtergrond ingevuld, vier respondenten met een boeddhistische achtergrond, vier respondenten met een joodse achtergrond en zeven humanisten. Dit zijn te weinig respondenten om hier verder iets mee te kunnen.
Verspreiding van de enquête
De enquête is verspreid in persoonlijke kringen en via sociale media als Twitter, Instagram en Facebook. Ook is de enquête gedeeld op diverse internetfora, waaronder Quizlet, Forum Fok, Scholieren.com en Ouders van Nu. Via surveyswap.io leverde de enquête ook een aantal reacties op.
Daarnaast is de enquête ook op de offline manier verspreid, met flyers in supermarkten in Ede (Gelderland) en Houten (Utrecht) waarop een verkorte link en een QR-code naar de enquête te vinden waren. Deze weg leverde waarschijnlijk niet heel veel respondenten op, omdat toen de coronacrisis om de hoek kwam kijken en mensen alleen voor noodzakelijke dingen in de supermarkt kwamen. Desondanks is het wel een manier om ook ‘offline’ mensen te bereiken, die bijvoorbeeld geen smartphone hebben of niet actief zijn op sociale media.
In totaal is de enquête ingevuld door 829 respondenten uit heel Nederland en ook door enkele mensen woonachtig in België, Duitsland, Zweden, de Nederlandse Antillen en zelfs iemand woonachtig in Singapore. Uit elke provincie zijn er minimaal 25 invullers, met een maximum van 174 invullers uit de provincie Utrecht.
Kritiek op de enquête
Er is veel kritiek op de vraagstelling van de enquête. Zo vinden veel respondenten de stellingen niet neutraal genoeg. “Ik kan me voorstellen dat mensen mogelijk niet eerlijk antwoorden, ook als de enquête anoniem is”, zegt een van de respondenten.
Een andere respondent vindt de stellingen te heftig en te negatief. “Ik kan het me niet voorstellen dat iemand ‘eens’ in zou vullen bij sommige stellingen. Dat lijkt mij heel kwetsend. Iedereen is een kind van God.”
Veel respondenten vinden de stellingen te negatief ingestoken. “Ik word er een beetje naar van”, antwoordt een respondent. “Deze vragen slaan echt nergens op”, vindt een ander. “Leer betere vragen stellen joh. Lijkt nergens op dit.” Ook vindt een respondent de stellingen verschrikkelijk. “Wat een verschrikkelijke stellingen. Ik walg ervan ze te hebben moeten lezen.”
Er zijn ook meerdere respondenten die de vragen te sturend vinden. “De vragen leiden je naar een antwoord. Ik zou bij een vervolgonderzoek de vragen neutraler stellen.” Een ander: “De vragen hebben een sterk sturend en schijnbaar vooringenomen karakter.”
Nogmaals ter verduidelijking: alle stellingen zijn gebaseerd op informatie vanuit onderzoeken van onder andere het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het kennisinstituut Movisie, informatie van organisaties als Transgender Netwerk Nederland en Transvisie, de Transgenderwet (artikel 28 van het Burgerlijk Wetboek), verslaggeving door journalisten en nieuwsorganisaties en reacties op berichten over transgender mensen op Facebook en Twitter.
Daarnaast zouden de vragen beter geformuleerd moeten worden, vinden een aantal respondenten. “Ik heb ‘eens’ aangeklikt bij de vraag of ik een transgender persoon belachelijk zou maken. Dat is niet omdat iemand transgender is, maar omdat diegene mens is. Ik zou iedereen belachelijk kunnen maken, als grapje bedoeld dan. Maar nu lijkt het door de vraagstelling net alsof ik specifiek transgenders belachelijk maak.”
“Door de vraagstelling lijkt het net alsof ik specifiek transgenders belachelijk maak.”
Voor een volgende enquête is het verstandig om bij de antwoordopties ook de opties ‘weet ik niet’ en ‘geen mening’ toe te voegen. Dat was bij deze enquête niet het geval, maar bij een lopend onderzoek is het niet meer mogelijk de antwoordopties te veranderen omdat de gegeven antwoorden dan niet meer bruikbaar zijn. Niet iedereen heeft namelijk een mening van ‘dit is goed’ of ‘dit is slecht’, want sommige mensen hebben geen mening over een onderwerp waar ze niet veel van weten of niet mee te maken hebben.
Alle feedback op de enquête is gelezen en wordt meegenomen voor in de toekomst. Met de feedback is uiteraard ook rekening gehouden bij het verwerken van de resultaten. Aan de vraagstelling van de enquête is niets meer te doen, maar er kan wel voor gezorgd worden dat vraagstelling in toekomstige enquêtes correct wordt uitgevoerd.
Wat zou jij doen als je erachter zou komen dat je met het verkeerde lichaam geboren bent?
Lees het verhaal van Frederick hier.
Heb je vragen over deze research-explainer? Neem dan contact met mij op via vavkerkhof@student.che.nl, ik beantwoord je vragen graag. Ook opmerkingen op deze research-explainer kunnen naar mij gemaild worden.
De achternamen van de gesproken personen zijn bekend bij de redactie, maar worden in verband met privacy van de personen op verzoek niet gepubliceerd.
Bronvermelding
113 Zelfmoordpreventie. (z.d.). Transgender. Geraadpleegd op 23 april 2020, van https://www.113.nl/i/transgender
Aanhangsel Handelingen II, 2019Z23697. (2020, 13 januari). Geraadpleegd op 16 april 2020, van https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-volksgezondheid-welzijn-en-sport/documenten/kamerstukken/2020/01/13/beantwoording-kamervragen-over-de-stand-van-zaken-met-betrekking-tot-transgenderzorg
American Psychiatric Association. (2013). DSM-5 Whitepaper Genderdysforie. Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.dsm-5.nl/documenten/dsm_whitepaper_11_genderdysforie.pdf
Arbitrair. (2020). In Van Dale Onine. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/arbitrair#.Xp8DvC2iHs0
Bambust, F. & Mills, K. (2013). Alles wat je altijd al wilde weten over transgenders* *maar nooit durfde te vragen.Geraadpleegd op 4 maart 2020, van https://transgenderinfo.be/wp-content/uploads/Alles_wat_je_altijd_al_wilde_weten_over_transgenders_2013.pdf
Bereendsen, M. (2019, 29 mei). ‘Film opent andere luikjes’ in de strijd voor meer acceptatie van LHBTI’s. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://www.hivos.nl/film-opent-andere-luikjes/
Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten. (2014). Trans zijn in de Europese Unie. Geraadpleegd op 3 maart 2020, van https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2015-being-trans-eu-comparative-summary_nl.pdf
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). (2018). Transseksuelen 2018 [Databestand]. Heerlen: CBS.
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). (2019). Veiligheidsmonitor 2019. Geraadpleegd op 27 maart 2020, van https://longreads.cbs.nl/veiligheidsmonitor-2019/
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). (z.d.). Bevolkingsteller. Geraadpleegd op 17 april 2020, van https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/bevolkingsteller
Check Market. (z.d.) Steekproefcalculator. Geraadpleegd op 17 maart 2020, van https://nl.checkmarket.com/steekproefcalculator/#sample-size-margin-of-error-calculator
Dekkes, L. & Van Alphen, E. (2018). Een transgendervriendelijke werkvloer. Gids voor werkgevers, diversiteitsadviseurs, HR- en personeelsmanagers. Geraadpleegd op 22 april 2020, van https://www.transgendernetwerk.nl/wp-content/uploads/gids-transgendervriendelijke-werkvloer-update-2019.pdf
Doorduin, T. & Cense, M. (2014). DUBBEL KWETSBAAR Transgenders en seksueel grensoverschrijdend gedrag.Geraadpleegd op 5 maart 2020, van https://www.rutgers.nl/sites/rutgersnl/files/PDF/Rapport_Dubbel_kwetsbaar-transgenders_en_grensoverschrijdend_gedrag.pdf
Elchardus, M. (2007). Sociologie, een inleiding (pp. 79–80). Amsterdam, Pearson Education Benelux.
Elsebrock, B. (2018, 4 augustus). Transgender François (22): ‘Volledige acceptatie is helaas nog ver weg’. Geraadpleegd op 14 april 2020, van https://eenvandaag.avrotros.nl/item/transgender-francois-22-volledige-acceptatie-is-helaas-nog-ver-weg/
Felten, H. & Boss, E.M. (2018). Handreiking LHBTI-emancipatie. Feiten en cijfers op een rij. Geraadpleegd op 29 februari 2020, van https://www.movisie.nl/sites/movisie.nl/files/2019-03/Handreiking%20LHBTI-Feiten%20en%20Cijfers%202018_0.pdf
Geslacht. (2020). In Van Dale Online. Geraadpleegd op 29 februari 2020, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/geslacht#.Xp1htS2iFQI
Google. (z.d.) Transgender. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://trends.google.nl/trends/explore?date=all&geo=NL&q=transgender
Herber, E., Van Alphen, E. & Uitterlinden, N. (2019). Wit, succesvol en vrouw. Monitor representatie transgender personen 2018. Geraadpleegd op 22 april 2020, van https://www.transgendernetwerk.nl/wp-content/uploads/mediamonitor-2018-1.pdf
Het verkeerde lichaam. De Volkskrant. (2007, 27 oktober). Geraadpleegd op 17 april 2020, van https://www.volkskrant.nl/mensen/het-verkeerde-lichaam~b8975c1a/
Holla, S. (2018, 10 oktober). Trans* gender in / & de media. Geraadpleegd op 22 april 2020, van https://atria.nl/nieuws-publicaties/beeldvorming-stereotypering/transgender-en-media/
Keijser, L. (1999, 15 oktober). Travestieten & Transseksuelen. Let op de kleding. NRC Handelsblad. Geraadpleegd op 10 april 2020, van https://retro.nrc.nl/W2/Lab/Profiel/Prostitutie/travtrans.html
Koh, J. (2012). The history of the concept of gender identity disorder. Department of Neuropsychiatry, Osaka Medecal College. Geraadpleegd op 4 maart 2020, van https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22844818
Kraamzorg De Waarden. (z.d.). Geboorteaangifte. Geraadpleegd op 13 april 2020, van https://www.kraamzorgdewaarden.nl/blog/geboorteaangifte
Kuyper, L. (2012). Transgenders in Nederland: prevalentie en attitudes. Tijdschrift voor Seksuologie, 32(2), 129–135.
Kuyper, L. & Vanden Berghe, W. (2017) Transgender personen in Nederland. Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.researchgate.net/publication/316787865_Transgender_personen_in_Nederland_-_Transgender_persons_in_the_Netherlands/link/59119438a6fdccbfd5c8bc5c/download
LexisNexis. (2020). Zoektermen: transgender, transseks, trans( )man, trans( )vrouw, travestiet en crossdresser. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://advance-lexis-com.che.idm.oclc.org/api/permalink/07514789-05b0-4bdc-b815-4efd9cbf935c/?context=1516831
Lotens, L. (2020, 28 januari). Moeten we ons druk maken om de Trouw-column over de Transgenderwet? Geraadpleegd op 13 april 2020, van https://www.vice.com/nl/article/5dm9gn/moeten-we-ons-druk-maken-om-de-trouw-column-over-de-transgenderwet
Obbink, H. (2017, 9 mei). Forse toename van het aantal transgenders. Trouw. Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.trouw.nl/nieuws/forse-toename-van-het-aantal-transgenders~b744689c/
Peters, L. (2016, 19 mei). Acht pijnlijke vragen over gender die je niet durfde te stellen. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://decorrespondent.nl/4522/acht-pijnlijke-vragen-over-gender-die-je-niet-durfde-te-stellen/1000844605530-42e09ba4
Punt, A. (2014, 28 augustus). Duizenden Nederlanders passen niet in het biologische hokje man of vrouw. Geraadpleegd op 3 maart 2020, van https://www.vice.com/nl/article/qb75jx/duizenden-nederlanders-passen-niet-in-het-biologische-hokje-man-of-vrouw-312
Redactie HLN. (2019, 7 maart). Eerste transgender-wereldkampioene haalt uit naar olympische zwemster: “Velen zouden jou ook een man noemen”. Geraadpleegd op 22 april 2020, van https://www.hln.be/sport/meer-sport/eerste-transgender-wereldkampioene-haalt-uit-naar-olympische-zwemster-velen-zouden-jou-ook-een-man-noemen~a0eef4e4/
Samuel, M. (2016). Wachten op een doorbraak van de gendernorm (m/v/x/nvt). De Groene Amsterdammer, 140(47).
Schers, E. & Van Alphen, E. (2016). Transgender in de media. Hoe doe je dat? Een wegwijzer voor journalisten en redacties.Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://www.transgendernetwerk.nl/wp-content/uploads/Transgender-in-de-media-1.0.pdf
Sedee, M. (2019, 28 november). Wachttijden voor transgenderzorg dalen maar niet. NRC Handelsblad. Geraadpleegd op 16 april 2020, van https://www.nrc.nl/nieuws/2019/11/28/wachttijden-voor-transgenderzorg-dalen-maar-niet-a3981983
Sioen, L. & Pauwels, H. (2004, 7 februari). Interseksualiteit: de feiten. De Standaard. Geraadpleegd op 15 april 2020, van https://dsdnederland.nl/interseksualiteit-de-feiten/
Transgender Netwerk Nederland (TNN). (z.d.). Wat wij doen. Geraadpleegd op 14 april 2020, van https://www.transgendernetwerk.nl/tnn/wat-wij-doen/
Transgender Netwerk Nederland. (2017). Factsheet Transgender personen in Zorg en Welzijn. Geraadpleegd op 3 maart 2020, van https://www.transgendernetwerk.nl/wp-content/uploads/Infographic-transzorg-TNN-_A2-poster.pdf
Transgender Netwerk Nederland. (z.d.). Huiselijk geweld tegen transgender personen. Geraadpleegd op 5 maart 2020, van https://www.transgendernetwerk.nl/wp-content/uploads/Factsheet-Huiselijk-Geweld-online.pdf
Transgenderinfo Nederland. (z.d.). Vraag & Antwoord. Geraadpleegd op 29 februari 2020, van https://www.transgenderinfo.nl/2-2/transgender/vraag-antwoord/
Transvisie. (z.d.). Belangenbehartiging. Geraadpleegd op 15 april 2020, van https://www.transvisie.nl/belangenbehartiging-transgenders/
Transvisie. (z.d.). Transitie. Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.transvisie.nl/transitie/volwassenen/transitie/
Transvisie. (z.d.). Wet- en regelgeving (standaarden en richtlijnen) (nationaal en internationaal). Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://www.transvisie.nl/transitie/algemeen/regelgeving/
Universitair Medisch Centrum Groningen. (UMCG). (2017). Informatie over genderdysforie. Geraadpleegd op 4 maart 2020, van https://www.umcg.nl/IDocuments/Genderdysforie.pdf
Van den Berg, M. (2017). Factsheet Transgender en beeldvorming in Nederland 1991–2016. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://cdn.atria.nl/epublications/IAV_B00112738.pdf
Van den Brink, M. & Snaathorst, D. (2017). Recht doen aan genderidentiteit: evaluatie drie jaar Transgenderwet in Nederland 2014–2017. Geraadpleegd op 5 maart 2020, van https://www.wodc.nl/binaries/2897_Volledige_Tekst_tcm28-294981.pdf
Van der Born, T. (2017, 7 maart). Onderzoek naar beeldvorming van transgender personen. Succes, slachtoffer, pion of pionier.Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://www.continuum.nl/_artikel/succes_slachtoffer_pion_of_pionier
Van der Pol, G. (2017, 9 mei). Transgenders vinden moeilijk werk: vaker zijn ze werkloos, arbeidsongeschikt of in de bijstand. De Volkskrant. Geraadpleegd op 20 april 2020, van https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/transgenders-vinden-moeilijk-werk-vaker-zijn-ze-werkloos-arbeidsongeschikt-of-in-de-bijstand~bacf51f9/
Van Linge, D. (2020, 13 januari). Beauty-YouTuber Nikkie de Jager vertelt in video transgender te zijn. De Volkskrant. Geraadpleegd op 17 april 2020, van https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/beauty-youtuber-nikkie-de-jager-vertelt-in-video-transgender-te-zijn~b0983294/
Van Oosterhout, E., Van Alphen, E. & Uitterlinden, N. (2019). Overal op je hoede. Geweld tegen transgender personen in Nederland (herziende versie). Geraadpleegd op 4 maart 2020, van https://www.transgendernetwerk.nl/wp-content/uploads/veiligheidsrapport-update-maart-19.pdf
Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, Rome. (1950, 4 november). Geraadpleegd op 5 maart 2020, van https://wetten.overheid.nl/BWBV0001000/2010-06-10
Vereniging Genderdiversiteit. (z.d.). Transgenderisten. Geraadpleegd op 13 april 2020, van https://www.vereniging-genderdiversiteit.nl/transgenderisten/
Vereniging Genderdiversiteit. (z.d.). Wat zijn transgendermensen? Geraadpleegd op 5 maart 2020, van https://www.vereniging-genderdiversiteit.nl/wat-zijn-transgender-mensen/
Wayenberg, S. (Eindred.). (z.d.). Wat is een transgender? Geraadpleegd op 1 maart 2020, van https://npofocus.nl/artikel/7805/wat-is-een-transgender
Wees precies over transgenders. De Volkskrant. (2015, 31 januari). Geraadpleegd op 15 april 2020, van https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/wees-precies-over-transgenders~bff11f98/
Zorg + Welzijn. (z.d.). Over lhbt. Geraadpleegd op 19 april 2020, van https://www.zorgwelzijn.nl/thema/lhbt/#read-more
