Researchexplainer redactie Declined
In deze researchexplainer gaan wij van redactie Declined op zoek naar het echte probleem achter vluchtelingen. Waarom komen ze naar Nederland? Wat gebeurt er als ze hier zijn aangekomen? Hoe denken Nederlanders die hier al langer wonen over hun nieuwe landgenoten? Dat gaan we hier uitzoeken.
Mensen en meningen
Mensen hebben overal en altijd al ergens een mening over. Zo ook als het gaat om het onderwerp: vluchtelingen. Van februari tot mei in het jaar 2017 is er een onderzoek geweest genaamd Belevingen van het CBS, die ging over de mening van mensen over vluchtelingen. Hierin staat onder andere het volgende: ‘Van de volwassen bevolking is 77 procent van mening dat Nederland vluchtelingen moet opvangen die door oorlog of vervolging hun land zijn ontvlucht, 8 procent vindt van niet en 15 procent staat hier neutraal tegenover.’ (Kloosterman, 2018) Deze cijfers lijken positief, maar in vergelijking met veel andere Europese landen is Nederland helemaal niet zo enthousiast. Zo vindt bijna tweederde van de Nederlanders dat ons land vol is. Dit blijkt uit een opiniepeiling die gehouden is met Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittanië, Spanje, Denemarken, Italië en natuurlijk Nederland. Wel moet worden toegegeven dat dit artikel over migranten gaat en niet specifiek over vluchtelingen. (Renout, 2015)
“Nederland is helemaal niet zo enthousiast”
De vluchtelingen zelf hebben natuurlijk ook een mening over onder andere ons land. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft een onderzoek gedaan naar de mening van vluchtelingen over Nederland. Zij hebben iets meer dan 3000 Syrische vluchtelingen ondervraagd en tachtig procent hiervan voelt zich hier thuis. ‘Veel Syriërs zijn zeer tevreden over het leven van hun kinderen hier. De meesten willen dan ook in Nederland blijven. Zelfs als ze veilig naar Syrië kunnen terugkeren, zou slechts een vijfde dat doen.’ Ondanks dat het grootste deel zo positief is, gaat het volgens de maatstaven van het SCP eigenlijk helemaal niet zo goed met deze mensen. Denk onder andere aan psychische klachten en werkeloosheid. Maar in vergelijking met wat deze mensen hebben meegemaakt in hun thuisland is het begrijpelijk dat ze dit allemaal voor lief nemen. (Vollebregt, 2018)
Praktijk en beleid
Frank Hagendoorn is werkzaam bij Vluchteling Onder Dak in Wageningen. “Onze stichting zet zich in voor mensen die uitgeprocedeerd zijn en dus eigenlijk wachten tot ze terug worden gestuurd naar het land van herkomst, maar van wie wij denken dat ze nog een kans op een status maken” vertelt Frank. “De IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst, red.) bestaat natuurlijk ook uit maar gewoon mensen. En mensen kunnen fouten maken. Daarom bekijkt onze stichting opnieuw de zaak van sommige vluchtelingen. Ze moeten zich wel zelf bij ons aanmelden. En dan kijken wij of die mensen alsnog een verblijfsvergunning kunnen krijgen.” Hij vertelt dat er op dit moment 25 mensen bij hen in de opvang zitten die een vergunning hebben gekregen en nu wachten op een eigen huis.
Ook Arush, een voormalig vluchteling uit Armenië, vertelt haar verhaal. Zij klopte jaren geleden aan bij Vluchteling Onder Dak voor hulp. Inmiddels is zij statushouder en wacht met haar gezin in Wageningen op een woning.
“Nadat wij (haar gezin en zij, red.) waren uitgeprocedeerd, werden we naar een gezinslocatie in Katwijk gebracht. Dit was volledig buitenaf. Contact met andere mensen hadden we bijna niet, alleen de mensen die ook op de gezinslocatie verbleven. Dat waren er ongeveer 70. Iedereen met zijn eigen trauma.” Omdat de mensen uitgeprocedeerd waren, was het wachten op het moment dat ze weg moesten. “Het was heel angstig” vertelt Arush. “’s Morgens om 6 of 7 uur ’s ochtends kwam de politie invallen. Dan namen ze weer mensen mee. Van tevoren wist je nooit wie. Met zijn tienen werd je dan van het bed gelift. Soms kreeg je niet eens de kans om je aan te kleden.”
“Van tevoren wist je nooit wie ze meenamen”
Binnen het huidige beleid is er nog te weinig ruimte voor asielzoekers, omdat de asielzoekerscentra vol zitten. In Wageningen zijn er twee opvanglocaties, maar voor meer is er niet echt plek. Wel zijn er genoeg plekken waar vluchtelingen of statushouders terecht kunnen, dit zijn veelal maatschappelijke organisaties die hen helpen met de integratie. Ook wil de gemeente Wageningen extra coaches inzetten om vluchtelingen te begeleiden in het verkrijgen van een status en/of een woning. (Gemeente Wageningen, jaartal onbekend)
Cijfers en feiten
Uit onderzoek van CBS blijkt dat in 2014 ongeveer 27 duizend asielzoekers instroomden via de COA. In 2015 waren die 54 duizend asielzoekers, in 2016 waren het 31 duizend asielzoekers, in 2017 waren dit 36 duizend asielzoekers. Als laatste uit de eerste helft van 2018 zijn dit 14 duizend asielzoekers.
De veruit grootste groep die bij de COA binnenstromen zijn de asielzoekers met een Syrische nationaliteit. In 2014 en 2015 was ongeveer de helft van alle asielzoekers van Syrische afkomst en blijft ongeveer constant in de jaren daarna. De een na grootste groep zijn de asielzoekers van een Eritrese nationaliteit.
Van alle ingestroomde asielzoekers zijn een groot deel daarvan ook nareiziger. Een nareiziger houdt in dat een vluchteling in aanmerking komt voor een afhankelijke asielvergunning, als een familielid in Nederland al een verblijfsvergunning heeft gekregen. In 2014 en 2015 gaat het om ongeveer 15 procent. In 2016 gaat het om 32 procent en 2017 om 39 procent. In de eerste helft van 2018 was het 28 procent. Vanaf 2014 tot 2018 zijn ongeveer 41 duizend nareizigers naar Nederland gekomen.
De meeste asielzoekers zijn nog erg jong, driekwart van de asielzoekers zijn jonger dan 35 jaar. Ongeveer de helft van de asielzoekers uit 2014 en 2015 is op moment van aankomst jonger dan 25 jaar. In 2016 en 2017 lag het rond de 60 procent. In de eerste helft van 2018 was 54 procent. (CBS, 2019)
In 2019 werd er ongeveer 40 procent van de eerste asielaanvragen afgewezen door de regeling in het Dublinverordening. Deze houdt in dat als een vluchteling aankomt in een land en daar asiel aanvraagt, dan moet dit land het asielaanvraag verwerken en kunnen vluchtelingen niet asielaanvragen in een ander land en zo voorkomt het ook dat een vluchteling ‘van het kastje naar de muur’ wordt gestuurd.
Er zijn dit jaar al bijna 19 duizend vluchtelingen uitzet die niet mochten blijven in Nederland. Het gaat niet alleen om dat ze een afgewezen asielaanvraag hebben gekregen, maar ook de mensen die illegaal in Nederland verbleven. Een aantal vluchtelingen zijn onder toezicht van de Nederlandse overheid het land uit gezet, dit is ongeveer 45 procent. Dit gaat dan om de mensen die zelfstandig zijn vertrokken, maar ook om de mensen die gedwongen werden om het land te verlaten en de criminele vreemdelingen.
Beeldvorming, stereotypering, frames & vooroordelen
Wie oren en ogen heeft, weet dat de gedachten over de vluchtelingenproblematiek erg verdeeld zijn. Hoe komt het dat deze standpunten zo verschillend zijn? Op het eerste gezicht lijkt het antwoord op deze vraag kort. Dat komt door beeldvorming.
Beeldvorming
Maar wat is nou precies beeldvorming? Elke dag worden wij blootgesteld aan beelden die we zien via onze mobiel, televisie en kranten. Doordat we deze beelden onbewust (of juist bewust) filteren en categoriseren, creëren we een eigen denkbeeld over de wereld.
“Beeldvorming beperkt zich niet tot de beelden en de verwerking ervan. Het is ook de wisselwerking tussen beelden en onze eigen opvattingen: onze opvattingen bepalen mede welke beelden we kiezen en deze beelden representeren op hun beurt onze opvattingen. Op deze manier beschrijven beelden en woorden niet alleen de werkelijkheid, ze schrijven ook voor hoe deze hoort te zijn.” (Women Inc., 2017)
Filmpje: Hoe herken je #BeperktZicht?
Stereotyperende beeldvorming is vooral een onbewust proces en ontstaat door herhaling, waardoor het niet altijd makkelijk is om stereotypen te herkennen. Herhaling zorgt ervoor dat stereotypen ‘natuurlijk en ‘echt’ aanvoelen. Media zorgen ervoor dat wij blootgesteld worden aan stereotypen en dat kan gevaarlijk zijn op lange termijn. Want dit zorgt ervoor dat wij denken dat we een neutraal beeld van de werkelijkheid hebben, maar in realiteit is dat niet waar.
Voorbeelden in de media
Ondanks dat de meeste media proberen zo objectief mogelijk te berichten over vluchtelingen ontstaat er vaak nog opspraak over een bepaalde type berichtgeving wat volgens de meeste mensen over de streep gaat.
Deze ‘bepaalde type berichtgeving’ zijn makkelijker aan te duiden als frames. Een frame is een manier waarop media gebeurtenissen waarover ze berichten organiseren en presenteren. Er bestaan veel verschillende soorten frames, bijvoorbeeld: conflict frame, slachtofferframe en machteloosheidsframe.
Slachtofferframe:
Dit soort frame komt je het vaakst tegen in de media. Het menselijk lijden staat in dit frame centraal. Op deze foto zie je Alan Kurdi. De foto van dit jongetje ging de hele wereld over en heeft veel impact teweeggebracht. Waarom laten media ons dit zien? Het is niet per se nieuws toch? Het is goed om hierover na te denken, want onze beelden over vluchtelingen worden door dit soort foto’s in een hoek gezet.
OneWorld publiceerde een uitgebreid achtergrondartikel over bewustwording van onze denkbeelden over vluchtelingen. Zij discussieerden samen met Kiza Magendane (columnist en oprichter African Students United), Rianne van Vuren (redactie EénVandaag) en Steven de Winter (Stichting Media-ombudsman) over de vraag: zijn journalisten zich wel voldoende bewust van de manier waarop de media het publieke debat kunnen beïnvloeden?
Link naar het artikel: https://www.oneworld.nl/achtergrond/hoe-bewust-ben-jij-van-framing-het-vluchtelingendebat/
Steven de Winter: “Een journalist moet een afweging maken tussen zijn journalistieke belang en het publieke belang. Soms betekent dat dat je iets niet plaatst, of wacht totdat je dingen beter hebt uitgezocht. Je kunt als journalist niet zomaar iets publiceren en dan roepen, ‘na mij de zondvloed’.”
Rianne van Vuren: “Politici blijven in de media vaak aantallen noemen waarvan al is aangetoond dat ze niet kloppen. Ik denk dat er onder veel journalisten te weinig kennis is van de cijfers. Er zouden wel wat meer dataspecialisten mogen werken bij redacties.”
Kiza Magendane: “Ik zie de vluchteling als toneelstuk. Het debat blijft te veel hangen bij verdrietige verhalen voor de mainstream-media. Maar wanneer je over de vluchteling blijft praten, in plaats van met hem of haar, vergroot dat de afstand tussen ons.”
Over het algemeen kun je stellen dat de media vluchtelingen vaak in een slachtofferrol zetten. Het is niet te ontkennen dat ze dat niet zijn, want niemand vlucht vrijwillig zijn land uit. Het is belangrijk om niet te vergeten dat stereotyperende beeldvorming en framing de dienst uit maken in berichten die gaan over de vluchtelingenproblematiek. Doordat de media een beeld voor ons maken, krijgen wij een eenzijdig beeld van de werkelijkheid.
Enquête
Hier in Nederland zijn bepaalde thema’s vaak zo lang in het nieuws of spraakmakend dat het soms kan lijken alsof iedereen dezelfde mening heeft gekregen. Om deze gedachte te doorbreken, hebben wij een kleine enquête uitgezet binnen onze eigen omgeving om te peilen hoe zij denken over vluchtelingen. Welke meningen of beelden bestaan er over deze groepen?
Vragen:
1. Hoe denk jij dat er in Nederland wordt gedacht over vluchtelingen?
2. Geeft de media volgens jou een te eenzijdig beeld over vluchtelingen? Zo ja, hoe moeten ze dit veranderen?
3. Als jij de premier van Nederland was, hoe zou jij de vluchtelingenproblematiek aanpakken? Zou je iedereen toelaten, iedereen behalve de economische vluchtelingen toelaten of de grenzen dichtgooien?
De 23 uitkomsten waren (zoals verwacht) erg uiteenlopend. Dat geldt ook voor de leeftijden die variëren van 15 tot 48 jaar.
Vraag 1: Hoe denk jij dat er in Nederland wordt gedacht over vluchtelingen?
Opvallend is dat jonge mensen, tussen de 15 en 19 jaar, er letterlijk ‘wisselend’ over denken. Een paar antwoorden ter illustratie:
“Wisselend. Sommige mensen moeten er niks van weten. Voor veel mensen is het een ver-van-hun-bed-show. Maar de meeste mensen zijn denk ik toch behulpzaam en begripvol.”
“Voornamelijk positief, maar ik denk dat veel mensen er ook negatief over denken.”
“Wisselend, enerzijds welkom, anderzijds waarom hier?”
“Heel erg verschillend. De een is het er helemaal mee eens dat ze hier worden opgevangen en de ander juist helemaal niet.”
Vraag 2: Geeft de media volgens jou een te eenzijdig beeld over vluchtelingen? Zo ja, hoe moeten ze dit veranderen?
Zeven mensen vinden dat de media niet eenzijdig bericht over vluchtelingen. Hun motivatie? Die mist bijna bij alle antwoorden:
“Nee, dat denk ik niet. Ik denk dat de lezer leest wat hij lezen wil, ook al staat er wat anders.”
“Nee, ik denk dat dit wel mee valt.”
“Nee, goed beeld.”
“Nee, er worden meerdere kanten laten zien”
4x “Nee.”
De meesten vinden dus dat er wel wat veranderd kan worden:
“Ja, meer interviews met hunzelf.”
“Ja, eenzijdig en veel negativiteit. Media kan positieve punten delen of informeren over het proces/levensloop van vluchtelingen.”
“Ligt eraan welk programma je kijkt. Als je naar NOS kijkt dan gaat het vooral om het commerciële gedeelte, terwijl programma’s als MAX (denk ik, ik kijk niet zoveel tv) proberen meer de zielige kant van de mensen te laten zien om geld op te halen en mensen te overtuigen dat we ze op moeten vangen.”
“Ja. Je hoort nu vooral dingen over overlast, vechtpartijen of zelfs moord. Je hoort heel weinig over kinderen die hun plek op school vinden of vluchtelingen die ergens iets aan bijdragen. Zo krijg je wel een eenzijdig beeld, ja. En ook een negatief beeld.”
“Zelf kijk ik niet echt nieuwsberichten, ook niet op de media, omdat daar heel vaak een eenzijdig verhaal wordt verteld en je dan geen eerlijke mening over iets kunt hebben.”
Vraag 3: Als jij de premier van Nederland was, hoe zou jij de vluchtelingenproblematiek aanpakken? Zou je iedereen toelaten, iedereen behalve de economische vluchtelingen toelaten of de grenzen dichtgooien?
Met deze laatste vraag wilden wij erachter komen hoe mensen zouden reageren als ze zelf de touwtjes in handen hadden. Wij dachten dat het goede vraag zou zijn om de aandacht te trekken. De antwoorden zijn gelukkig lang en hebben meerdere kanten:
“Afspraken met EU. Iedereen evenveel vluchtelingen per vierkante meter. Geen gelukzoekers.”
“Het onderzoek naar ‘waarom ze zijn gevlucht’ is heel ingewikkeld. De economische vluchtelingen moeten eigenlijk terug. Die procedure is veelte lang, dus daardoor groeien uit vluchtelinggezinnen Nederlandse kinderen. Die kun je niet terugsturen, dus ik zou proberen de procedure korter te maken.”
“Ik zou denk ik eerst de grenzen ‘dichtgooien’ en dan goed overleggen voor een goede oplossing, omdat ik vind dat zoals het nu gaat het niet goed gaat. Mensen wonen hier soms al een paar jaar en sommige kinderen zijn hier geboren en moeten ineens terug naar een vreemd land. Dat vind ik niet goed, dus zou ik hier goed over in overleg willen gaan.”
“Alleen de echte toelaten.”
“Iedereen toelaten die een goede reden heeft na streng gecontroleerd te zijn.”
“Nederland is een vol land; ik weet ook dat er niet voor iedereen plek is. Ik zou voornamelijk kijken naar gezinnen met jonge kinderen, maar de grenzen gaan zeker niet dicht. Iedereen heeft recht op veiligheid. Of ze nou in Nederland geboren zijn of niet.”
“Iedereen behalve de economische vluchtelingen. Als de mensen het goed kunnen hebben in hun eigen land, dan hoeven ze niet te komen. Maar bij oorlog of als ze niet genoeg geld hebben om te kunnen leven en eten, vind ik dat we ze zoveel moeten toelaten als mogelijk is.”
“Enorme screening en als iets fout lijkt niet toelaten, anders wel. We zijn als christen ook verplicht om onze naaste te helpen.”
Met de uitkomst van dit kleine onderzoek zijn wij erg blij, want het laat zien dat, ondanks dat het onderwerp ‘vluchtelingenproblematiek’ al heel lang speelt, mensen er nog steeds uiteenlopende meningen over hebben.
En nu jij: in hoeverre kunnen wij als journalisten zijnde het publieke debat over vluchtelingen in de regio Ede beïnvloeden?
Bronnenlijst
- Kloosterman, R. K. (2018). Opvattingen over vluchtelingen in Nederland. Geraadpleegd van file:///C:/Users/thirz/Downloads/meningen-over-vluchtelingen.pdf
- Renout, F. R. (2015, 27 oktober). Nederlanders meest negatief in Europa over migranten. Geraadpleegd op 4 december 2019, van https://www.ad.nl/buitenland/nederlanders-meest-negatief-in-europa-over-migranten~abc3bb1e/
- Vollebregt, B. V. (2018, 1 juli). Syrische vluchteling ziet een toekomst in Nederland wel zitten. Geraadpleegd op 6 december 2019, van https://www.trouw.nl/nieuws/syrische-vluchteling-ziet-een-toekomst-in-nederland-wel-zitten~b0a6c0fd/
- CBS. (2019). Asiel en integratie. Geraadpleegd op 5 december 2019, van https://longreads.cbs.nl/asielenintegratie-2019/asielaanvraag-en-opvang/
- Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2019). Kerncijfers asiel en migratie, september 2019. Geraadpleegd op 5 december 2019, van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/asielbeleid/documenten/publicaties/2019/11/06/kerncijfers-asiel-en-migratie-september-2019
- Gemeente Wageningen. (Jaartal onbekend). Samen Wageningen. Categorie 1: Ontmoeten en verbinden. Deel II uitvoeringsplan. Geraadpleegd op 6 december 2019 van file:///C:/Users/irish/Downloads/CATEGORIE%201%20-%20definitief%20plan.pdf
- Women Inc. (2017). Wat is beeldvorming en stereotypering? Geraadpleegde op 6 december 2019, https://www.womeninc.nl/thema/beeldvorming-kennisbank/over-beeldvorming/wat-is-beeldvorming-en-stereotypering/
- Van Valkengoed, E. (2016, 18 maart). Hoe bewust ben jij van ‘framing’ in het vluchtelingendebat? Geraadpleegd op 6 december 2019, https://www.oneworld.nl/achtergrond/hoe-bewust-ben-jij-van-framing-het-vluchtelingendebat/
