Valt prostitutie tussen wal en schip?
“Zo’n meisje verdient voor ons. Ze doet het voor ons. Dat is mijn geld.”
Prostitutie heeft de afgelopen jaren steeds meer media-aandacht gekregen door programma’s als ‘Jojanneke in de prostitutie’ of onderzoeken zoals door ‘3onderzoekt’ worden gedaan. Hieruit komen verschillende en nogal tegenstrijdige resultaten naar boven die soms meer ruimte voor vragen dan antwoorden lijken te geven. Zo zou Jojanneke te eenzijdig zijn geweest in haar documentaire en lijken de onderzoeken redelijk cruciale onderdelen als onvrijwillige en gedwongen prostitutie minder mee te nemen. Wij willen aandacht geven aan de groep waar het werkelijk om draait: de vrouw die achter het raam staat. Bovendien streven we ernaar uit te zoeken wat de situatie is.
“Ik denk niet dat het goed is dat mensen zomaar seks kunnen hebben met willekeurige personen. Voor mij hoort seks binnen een relatie waarin mensen elkaar beloven om samen te blijven.” — Geënquêteerde
Wat zijn redenen om de prostitutie in te gaan? Ervaren prostituees sociale uitsluiting? Zo ja, vinden ze dat eigenlijk erg? Willen zij bewust weer “terugkeren” in de maatschappij? En wat zijn daarbij de mogelijkheden?
Voordat deze vragen beantwoord kunnen worden, is het belangrijk om te weten wat het huidige beleid in Nederland rondom prostitutie is en welke organisaties werken aan eventuele hulp en oplossingen.
Prostitutiebeleid Nederland
Zolang het om vrijwillige seks tussen volwassenen gaat, is prostitutie legaal in Nederland. Een prostituee kan werken in loondienst, als zelfstandig ondernemer of voor een exploitant. De overheid heeft een aantal voorwaarden opgesteld waaraan voldaan moet worden. Deze zijn afhankelijk van uit welk land de prostituee komt. Er werken namelijk veel buitenlandse sekswerkers in Nederland.
Prostitutie wordt vaak — onterecht — gelijkgesteld aan arbeidsuitbuiting of mensenhandel en daardoor wordt het een gevoelig onderwerp. Om misstanden aan te pakken, is het belangrijk in een duidelijk vergunningensysteem onderscheid te maken tussen bonafide en malafide ondernemers. Daarnaast kunnen gemeentes vergunningen intrekken van ondernemers die zich niet aan de voorwaarden houden of die zich schuldig maken aan strafbare feiten. Wat het lastig maakt, is dat het verboden wordt om gegevens van sekswerkers te registeren. Dit komt doordat verwerking van persoonsgegevens gezien wordt als een bewerking van bijzondere persoonsgegevens conform de Wet bescherming persoonsgegevens.
“Ik heb er niet echt een mening over. Het is de keuze van de vrouw zelf en wat ze met haar lichaam wil doen. Soms heeft ze ook geen keuze, omdat ze wordt gedwongen door pooiers.”
De exploitatie van prostituees is sinds de opheffing van het bordeelverbod in 2000 een legaal activiteit. Het doel van het Wetsvoorstel regulering prostitutie (Wrp) is dat er voor alle Nederlandse gemeenten een eenduidig beleid kan worden opgesteld. Deze Wrp is daarentegen nog niet in werking getreden.
Dit heeft er onder andere aan bijgedragen dat er de afgelopen jaren meer onderzoek is gedaan naar prostitutie en de verhoudingen binnen deze branche.
Het geschatte aantal prostituees ligt, zoals te zien in de grafieken, boven de 10.000. In 2018 vallen ongeveer 5,5 miljoen vrouwen in Nederland binnen de leeftijdsgroep 10 t/m 60 jaar (CBS). Dat betekent dat 0,18% van de mensen uit deze groep prostituee is. Dat zijn bijna 2 op de 1000 vrouwen.
Wereldwijd werken er bijna 2 miljoen minderjarigen gedwongen in de seksindustrie. Wat de werkelijke aantallen zijn van (on)vrijwillige prostitutie in Nederland is dus moeilijk in te schatten.
“Het is zonde dat mensen hun lichaam ‘verkopen’ voor het genot van een ander. Ik vind dat er vaak neerbuigend wordt gedaan tegenover de vrouwen en zo’n positie in de maatschappij verdienen ze niet. Ik gun ze een andere baan.” — Geënquêteerde
Contact
Er zijn allerlei soorten hulpverleners en organisaties die zich bezighouden met gedwongen prostitutie. Zo is er ‘Stichting de Haven’ die pastorale zorg en maatschappelijke hulp biedt aan prostituees. In Den Haag zit ‘Stichting Hulp en Opvang Prostitutie en Mensenhandel’ die regionale hulp biedt en een opvangcentrum heeft voor (ex-)prostituees. Bovendien heeft de politie het ‘Team Prostitutie- en Mensenhandel’ dat gedwongen prostitutie en mensenhandel bestrijdt.
“Onvrijwillige prostitutie is altijd slecht. Vrijwillige prostitutie is anders.” - Geënquêteerde
Legale prostitutie
Officier van justitie Ingrid Masselink zegt in het ED: “We controleren de reguliere prostitutie heel veel. Ik ben ook bang dat als we dat loslaten het misgaat.” Het gaat pas echt mis bij prostitutie die verboden is. Dan worden vrouwen uitgebuit of werken ze onder mensonterende omstandigheden.
Er zijn een aantal organisaties voor prostituees, waarvan we er een paar kort zullen noemen. Om te beginnen is ‘PROUD’ de belangenvereniging voor sekswerkers in Nederland. Ten tweede is er het ‘Prostitution Information Center’ (PIC) dat probeert stigma’s over sekswerk weg te nemen en prostitutie bespreekbaar te maken. Er werken voornamelijk mensen uit het werkveld en het wordt gerund door ex-prostituee Mariska Majoor. Zij stopte met prostitueren om zich als ervaringsdeskundige in te zetten voor de branche. PIC biedt informatie, advies en rondleidingen voor toeristen, studenten, sekswerkers en iedereen die geïnteresseerd is. Bovendien kunnen prostituees er terecht voor een gesprek. De organisatie strijdt ook voor betere regels en werkomstandigheden voor sekswerkers. Tot slot is er P&G292 waar maatschappelijk werkers en verpleegkundigen werken. Deze organisatie biedt informatie, advies en hulp aan sekswerkers in de regio Amsterdam.
Yvette Leurs die zelf sekswerker is, vertelt: “Sekswerkers zijn gewone mensen die van seks hun werk hebben gemaakt. We zijn je buren, we groeten je wanneer we jouw kinderen naar school brengen en we staan voor je bij de supermarkt. Wanneer je gelooft dat we allemaal en enkel slachtoffer zijn, doe je ons niet alleen tekort maar breng je onze veiligheid in gevaar.”
“Zolang het niet gedwongen is, vind ik dat het een toegestaan beroep is.” — Geënquêteerde
Illegale prostitutie
Er zijn een aantal (hulp)organisaties die bij ons in het bijzonder in het oog sprongen en die we graag willen uitlichten. Allereerst ‘International Justice Mission’ (IJM). Deze organisatie werkt aan meerdere grote problemen, zoals: geweld, verkrachting, slavernij en armoede. IJM laat internationaal lokale overheden samenwerken om slachtoffers te bevrijden, levens te herstellen en andere hulp te bieden. Verder probeert zij vrouwen uit de (gedwongen) prostitutie te halen en biedt ze daarvoor trajecthulp aan. Dit doet zij niet in Nederland, maar in relatief armere landen.
Een vergelijkbare overkoepelende organisatie is ‘Tot Heil des Volks’ (THDV). Zij helpt prostituees, verslaafden, dak- en thuislozen en kinderen in armoede. De organisatie is gebaseerd op de tekst die in Mattheüs 25 vers 40 staat: “Alles wat jullie gedaan hebben voor een van de geringste van Mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor Mij gedaan.” De organisaties binnen THDV die specifiek gericht zijn op prostituees zijn het ‘Scharlaken Koord’ en ‘Second Step’.
“Geld voor seks met Jan en alleman is niet iets wat gepromoot moet worden. Hierbij geef ik niet de schuld aan de prostituee, (wanneer het gedwongen of uit noodzaak is) maar sta ik vooral negatief t.o.v. de mannen die erop afkomen.” — Geënquêteerde
Media-aandacht
Als de media bericht over prostitutie is dit meestal in negatief verband.
Zo zijn er ten eerste veel artikelen die gaan over de overlast die prostitutie bezorgt. Het beroep wordt vaak in verband gebracht met het criminele circuit en drugs.
Ten tweede gaan veel mediaberichten over mensenhandel en jonge meisjes die gedwongen worden tot prostitutie. Tot slot worden armoede of migratie soms als reden genoemd om als sekswerker te gaan werken.
Prostitutie is natuurlijk een gevoelig onderwerp. Er zijn een aantal artikelen of video’s waarin voornamelijk ex-prostituees aan het woord worden gelaten. Ze vertellen vaak een heftig verhaal. De vrouwen willen meestal anoniem blijven, dus wordt hun naam gefingeerd en komen ze niet herkenbaar in beeld. De video’s krijgen daardoor vaak een schimmige sfeer.
Een voorbeeld van een filmpje waarin een ex-prostituee aan het woord wordt gelaten, is dit korte item van de EO. Hierin vertelt een vrouw met een vervormde stem en geheel onherkenbaar in beeld haar heftige verhaal. Ter ondersteuning wordt de situatie uitgespeeld door een aantal acteurs.
Er komen dus weinig positieve geluiden van prostitutie in de media voor. Er zijn daarentegen wel programma’s die proberen te laten zien dat prostitutie ook een gewoon en legaal beroep is. Zij vormen als het ware een tegengeluid. Zo loopt Lauren Verster in het programma ‘Lauren!’ mee met de enthousiaste sekswerker Josje.
“Het lijkt me een verschrikkelijke baan en volgens mij gebeuren er in die sector verschrikkelijke dingen.” — Geënquêteerde
Prostitutie wordt in het item neergezet als een beroep waar de meeste vrouwen gewoon voor kiezen en veel vooroordelen worden in de aflevering verworpen. Een ander voorbeeld is een artikel uit het NRC waarin een vrouw vertelt dat prostituees steeds meer met geweld te maken krijgen, maar dat ze haar baan toch erg leuk vindt.
We hebben en enquête uitgezet waar 18 voornamelijk christelijke mensen tussen de 14 en 71 aan meegedaan hebben. Het grootste deel van hen was vrouw (77,8%) en de meeste geënquêteerden (14) waren tussen de 18 en 21 jaar oud. Het woord prostitutie werd door hen het meeste geassocieerd met:
1. Geld
2. De Wallen/Amsterdam
3. Seks
4. Vrouwen
Andere woorden die meerdere malen genoemd werden, waren: uitbuiting, gedwongen, mensenhandel, illegaal en pooiers. Tot slot gaven geënquêteerden ook antwoorden met een negatieve lading, zoals: slecht, smerig, oneerlijk, uitzichtloos, leeg, onbegrijpelijk en zielig. Positieve woorden werden niet genoemd.
Vervolgens stelden we de vraag hoe ze van schaal 1 (negatief) tot 5 (positief) tegen prostitutie aankeken. Het grootse deel gaf aan negatief (1) tegenover prostitutie te staan (61,1%).
Ten slotte vroegen we de geënquêteerden om een uitleg te geven bij dit waardeoordeel. Een aantal reacties zijn te lezen als quotes in dit artikel. Vele respondenten gaven aan prostitutie zielig te vinden en hadden het idee dat meisjes vaak gedwongen werden. Een paar mensen zeiden dat ze vrijwillige prostitutie niet per se verkeerd vonden. Tot slot stelden een aantal dat prostitutie niet rijmde met hun beeld van seks of hun geloof: “Prostitutie is het verkopen van jouw lichaam voor geld en hiervoor is jouw lichaam niet bedoeld. Geen respect voor jezelf en geen respect voor de God die je gemaakt heeft.”
