‘’We maken hier zelfs weleens een grapje over mijn detentie’’
Tekst gaat verder onder foto
Dit leven gaat voorbij
Er is zo weinig tijd dus leef want jij bent vrij
Maar doe het wel verstandig, maak de mensen blij
Dan zul je echt gelukkig zijn
Want het leven is zo kort
Veel dingen worden anders als je ouder wordt
(Kleine Jongen, André Hazes, favoriete liedje van Jos)
Een makelaarspand ergens in de rook van Rotterdam. Het ruikt er naar een mengelmoes van aftershave, hard werken en een typerende kantoorlucht. Als je naar binnen kijkt door de witte lamellen voor de ramen, zie je twee mensen rustig aan het werk. Een daarvan is Jos*. Een vriendelijke, goed geklede dertiger. Jos zorgt goed voor zijn gasten. ‘Willen jullie iets drinken? Koffie, thee, water?’ Een glimlach en weg is hij, om later terug te komen met twee glazen water. Zijn vrienden omschrijven hem niet voor niets als een sociaal persoon die voor iedereen klaarstaat. En dat zij ook voor hem klaarstaan, blijkt wel als Jos in detentie komt te zitten.
Niet voor eeuwig feest
Ergens anders in die Rotterdamse rook, groeide hij op. Samen met zijn ouders en twee broers hadden ze een fijn leven. Een onbezorgde jeugd. Jos besloot te gaan studeren in Rotterdam. ‘Ik ging meedoen aan een uitwisselingsprogramma met Duitsland,’ vertelt hij met een glimlach. ‘Ja, mijn studententijd daar was één groot feest.’ Maar het feestje blijkt niet voor eeuwig. ‘Ik was er al totaal niet meer mee bezig. Ik was mijn eigen onderneming aan het opzetten in Duitsland, een online kledingwinkel. In die tijd, dat was 2013, werd ik opgepakt voor drugshandel. Het dealen was van twee jaar daarvoor.’ De context van het delict was erg ingewikkeld, waardoor hij er liever niet over praat. De acht maanden dat hij in Duitsland vastzat, beleefde hij op automatische piloot. ‘De gevangenis daar is veel meer gericht op detentie als straf. Onzekerder en harder. In Nederland was het moderner en meer toekomstgericht. Hier zit je fijner, maar je leeft daar ook wel weer gewoon.’
Nadat hij op borgtocht vrij mocht, werd zijn straf overgezet naar Nederland. Vanaf maart 2016 moest hij daar de rest van zijn straf uitzitten.
Vertrouwen is niet vanzelfsprekend
‘Een netwerk is een enorme steun als je binnen zit,’ vertelt hij. ‘Je bent op zoek naar lijntjes die je verbinden met de buitenwereld. Als familie en vrienden je dan blijven bezoeken, is dat erg fijn.’ Zelfs verjaardagen werden gevierd. ‘Verjaardagen werden met een hechte groep samen gevierd in de gevangenis. Er werd een cake gebakken, en iedereen kreeg dan een blaadje om iets op te schrijven. Ze zeiden dan iets grappigs, feliciteerden je, en onderonsjes werden opgeschreven. Dat werd in een envelop gedaan. Daarna mocht je ‘m dan openmaken en voorlezen voor de groep.’ Ook familie kwam langs. ‘Je plande je bezoekmomenten zo in dat het op je verjaardag zou vallen. Dan mochten we naar een aparte ruimte en ging ik met fijn familie koffie drinken en taart eten. Voor het feit dat ik binnen zat, was dat best wel een echte verjaardag.’
‘Voor mij was het ontzettend belangrijk om deel te blijven uitmaken van de buitenwereld. Ik wil graag weten wat er gebeurt, anders raak je geïsoleerd. Ik wilde graag meeleven.’ Alleen niet al zijn vrienden leefden mee met hem. Met een zucht vertelt Jos dat hij ook mensen is kwijtgeraakt in deze periode. ‘Je komt erachter wie er achter je blijven staan en wie niet. Mensen die je kunt vertrouwen zijn niet vanzelfsprekend, dus je moet die relaties onderhouden, dat is zó belangrijk.’
‘Als je opgepakt wordt laat je allerlei mensen alleen en doe je ze ook verdriet.’
Dat vindt Jos ook erg lastig aan het hele proces. ‘Als je opgepakt wordt laat je allerlei mensen alleen en doe je ze ook verdriet.’ Een nadenkende blik volgt. Want ook al accepteert hij de straf voor zichzelf en kon hij het aan, het feit dat hij mensen om hem heen ermee kwetste vindt hij moeilijk.
‘Mijn familie heeft het denk ik wel erger ervaren dan ikzelf. Zij wisten niet waar in Duitsland ik zat en wat ik meemaakte. Zij moesten maar hopen dat ik het daar goed had. Misschien heeft het op hen nog wel meer impact gehad. Ik heb het niet aan hen gevraagd. Ik merkte wel dat ze erg betrokken waren.’ Voordat hij in Nederland weer in de gevangenis moest, ging hij nog uit eten met zijn ouders. ‘Het ging gewoon heel natuurlijk, maar ik ging dan ook niet echt weg. Het was relaxed.’
Over-leven in detentie
In het begin is het allemaal nieuw ‘binnen’. Maar Jos hield zijn hoofd omhoog. ‘Ik zei tegen mezelf: “Dit is het, niet bang zijn, aanpassen aan de situatie en gewoon binnen de groep komen.”’ Het lijkt wel een advies voor iedereen die voor het eerst in detentie gaat. Jos benadrukt dat het goed is om ‘je eigen mensen op te zoeken.’ ‘Maar eigenlijk is het net als op je nieuwe werk. Kijk met wie het klikt en met die mensen ga je lunchen. Zo was dat daar ook.’ En verder: ‘Je moet wel jezelf blijven, dan word je ook gerespecteerd. En je moet je niet in rare situaties mengen.’
“Je moet niet gaan afstompen”
Hij lijkt er kalm onder en zit niet bij de pakken neer, integendeel. ‘Het is een kwestie van je tijd uitzitten en die zo nuttig mogelijk maken. Ga wat doen. Als je wat doet gaat de tijd automatisch sneller. Ik ben makelaardij gaan studeren in mijn gevangenistijd. Ik vond vastgoed altijd al interessant en ik zocht iets wat ik kon doen. Makelaardij is een erg theoretische studie, dus dat kon prima. Veel mensen daar doen helemaal niks. Ik heb wel geprobeerd om mensen te helpen en te motiveren. Ik heb ook vriendschappen opgedaan in deze periode. Je gunt het hen ook dat ze hieruit komen. Dat ze een beetje bij mij afkijken. Je moet niet gaan afstompen.’
Als je geen doel hebt
Jos is toekomstgericht, hij wil graag een ander leven opbouwen en niet in die vicieuze cirkel raken waar hij veel andere jongens in zag belanden. ‘Dan hebben ze in de gevangenis niets opgebouwd, komen ze buiten en hebben ze geen geld en geen doel. Als je geen doel hebt, ga je doelloze dingen doen. Maar ik had voor mezelf besloten: dáár wil ik naartoe en zo ga ik dat doen.’
‘Ik vind het fijn dat mensen mij een kans geven en vertrouwen. Dan voel je je automatisch een soort van thuis.’
Later wil hij een eigen vastgoedbedrijf. Hij is erg dankbaar dat hij hier bij de makelaar aan de slag kan. Ze leerden elkaar ‘via via’ kennen en hij mocht op een open gesprek komen. Jos werd aangenomen. ‘Ik voel me hier thuis. Het is niet mijn einddoel, maar een opstapje naar meer. Ik vind het fijn dat mensen mij een kans geven en vertrouwen. Dan voel je je automatisch een soort van thuis. We maken hier zelfs weleens een grapje over mijn detentie, als er bijvoorbeeld een politieauto voorbij komt rijden. Of als ergens het woord ‘justitie’ valt. Maar ze herhalen is niet grappig,’ grinnikt hij.
Geen schaamte
‘Eerlijk gezegd heb ik persoonlijk niet echt last van een stempel ofzo. En anders ondervind ik er geen hinder van, ik kan er juist voordeel uit halen. Ik ben wie ik ben. Door het vele contact met mezelf heb ik mezelf wel echt beter leren kennen, ik heb veel geleerd. Als ik mezelf vergelijk met voor die tijd ben ik ouder en wijzer.’
Toch denkt hij wel goed na over wat hij wel en niet vertelt. Bijvoorbeeld op zakelijk gebied. ‘Als mensen weten van je verleden krijg je toch een soort plakkertje op je. Straks krijgen ze onnodige argwaan en gaan ze niet met je in zee. Dan levert het alleen maar meer ellende op als je het vertelt.’
Ondanks dat is Jos er liever eerlijk over. ‘Ik schaam mij er niet voor omdat ik daar niet verder mee kom, dat heeft helemaal geen zin. Ik heb veel kennis opgedaan en ben tevreden met wie ik ben. Ik heb er ook geen spijt van.’ Mensen die dagelijks met hem omgaan weten het dan ook wel. ‘Het is fijn als je het kwijt kunt. Ik ben trots op wat ik heb bereikt, ondanks mijn situatie. En ik ben trots op de mensen om mij heen. Heel veel mensen die binnen zitten hebben dat soort contacten helemaal niet.’
“Het is fijn als je het kwijt kunt”
De Company: met een goede voorbereiding naar buiten
Gelukkig hoeven ook deze mensen niet helemaal alleen te zijn, dankzij een buddysysteem van Gevangenzorg Nederland. ‘Met hen heb je altijd even een ander praatje. Je kan met hen praten over van alles. Ik heb echt respect voor die mensen, ze zetten zich belangeloos in. Ze maken de sfeer op de afdeling prettig.’ Jos begon met een traject met de Company. ‘Een mooi project waarmee je goed voorbereid naar buiten komt. Alles is gericht op de toekomst. Ik schreef me gelijk in toen het begon.’
‘We waren met zeven, we zijn inmiddels met achttien man.’ Het is een soort leefgroep. Omdat hij er vanaf het begin bij was, heeft hij helpen bouwen aan het project. Daardoor mocht hij lezingen geven voor medegevangenen, maar ook extra naar buiten voor zijn studie en zijn werk. ‘Ik heb dat puur vanuit mijzelf bereikt, daar leef je van. Het bewijst dat je ondanks de situatie een weg vindt om alles te redden. Ik heb ook veel goede dingen van deze tijd gekregen, ik heb niet voor niets gezeten.’
Als hij klaar is, zou hij er wel voor openstaan om met de groep en het project in contact te blijven. ‘Maar niet te veel, ik wil het wel afsluiten. Anders blijf je zo hangen in die “gevangeniswereld.”’ Hij kijkt veel liever vooruit.
‘Ik heb ook veel goede dingen van deze tijd gekregen, ik heb niet voor niets gezeten.’
Huisje, boompje, beestje en bedrijf
‘Ik wil nu vooral veel opbouwen op werk, een huisje regelen… Vooral echt bouwen. Gewoon een huisje, boompje, beestje en bedrijfje. Samen met mijn vriendin. En leuke kinderen. Ik wil ook graag dingen zien, doen en ontdekken. Daarvoor moet je wel financieel alles op orde hebben. Ik wil het graag goed hebben, zodat ik alles kan doen. En daar wil ik voor werken, zodat ik kan reizen, of misschien wel ergens in het buitenland kan wonen. Waar het warm is,’ mijmert hij. Hij lacht. ‘Ik wil graag steden en restaurants van over de hele wereld bezoeken. Andere culturen leren kennen.’ Als eerste zou hij wel van de Spaanse zon willen genieten.
‘Als ik klaar ben in 2020 hoop ik dat ik alles hebt bereikt wat ik wil bereiken. Tot april dit jaar moet ik elke avond nog naar de gevangenis, daarna krijg ik een enkelband. Maar eigenlijk ben ik al vrij, zo voelt dat ook.’ Jos mag alleen nog niet de grens over, dat mag pas in april 2020. ‘Tot dan heb ik alle tijd om alles op orde te maken. Daarna ben ik echt vrij,’ zegt hij, terwijl hij glimlachend door de lamellen van het makelaarsbedrijfje naar buiten kijkt.
Wat heeft jou verrast toen je dit interview las?
Geschreven door: Celine Prins, Linda van der Ziel en Marlijne Stok
*Wegens privacyredenen is de naam in dit verhaal gefingeerd. De naam is bij de redactie bekend.
