Geen thuis, geen plek in deze maatschappij

Ruim 12.400 jongeren in Nederland hebben geen thuis, deze zwerfjongeren kunnen op eigen kracht nauwelijks weer hun leven opbouwen. Vaak zijn deze jongeren alleen en hebben ze meerdere problemen tegelijk: geen dak, geen baan en geen geld, maar het belangrijkste is: ze worden sociaal uitgesloten. Dit gebeurt vaak niet bewust maar toch passen ze maar moeizaam in het maatschappelijke systeem.

Heel Blaricum zonder thuis.
De Gemeente Blaricum in Noord-Holland telt 10.587 inwoners. Wat heeft dit te maken met dakloze jongeren? Stel je voor dat alle inwoners van Blaricum dakloos waren. Dan heb je nog steeds niet het totaal aantal dakloze jongeren in Nederland. in 2016 waren er volgens het CBS namelijk 12.400 dakloze jongeren in Nederland.

Wat zijn dakloze jongeren nou eigenlijk? Er zijn verschillende definities van. Het CBS hanteert de leeftijdscategorie van 18 tot 30 jaar. In 2010 stelde het toenmalige ministerie van Jeugd en Gezin de volgende definitie vast: “feitelijk of residentieel daklozen onder de 23 jaar met meervoudige problemen”.

In Nederland zien we niet of nooit jongeren die op straat slapen. Dat komt omdat de meeste zwerfjongeren thuisloos zijn. Ze slapen niet op straat, maar zwerven heen en weer tussen verschillende logeeradressen. Zestig procent van de zwerfjongeren hebben een verleden in Jeugdzorg. Vaak na hun achttiende weten jongeren niet de juiste hulp te vinden. Ze hebben dan al vaak langere tijd in de hulpverlening gezeten.

De ruim 12 duizend zwerfjongeren zijn 41 procent van het totaal aantal daklozen in Nederland. Zwerfjongeren zijn vaker jongens dan meisjes. De verhouding is 61 om 39 procent.

De aard van de problematiek van de zwerfjongeren heeft allemaal te maken met meervoudige problematiek. Ten eerste ontbreekt het hen aan een passende huisvesting. Uit onderzoek van Jeeninga (Jeeninga, W. (2010)) kwamen de volgende problemen naar voren:

• Inkomensproblemen
• Problemen met school/werk
• Zorggebruik
• Gezondheidsproblemen

De problemen van deze jongeren zijn vaak een combinatie van meer en hogere schulden dan leeftijdsgenoten en (negatieve) ervaringen met Jeugdzorg. Daarnaast is een deel (licht) zwakbegaafd, hebben ze meer psychische aandoeningen en gedragsproblemen. Ook zijn ze lichamelijk en geestelijk ongezonder dan leeftijdsgenoten, gebruiken ze vaker softdrugs en hebben ze ook nog eens vaker een instabiele thuissituatie meegemaakt.

Onzichtbaarheid

Het motto van het huidige kabinet luid: ‘Meedoen, meer werk, minder regels.’ Maar er zijn mensen voor wie ‘meedoen’ een probleem is, die sociaal zijn uitgesloten. Voor daklozen is dat ‘meedoen’ een probleem, want zonder een dak boven je hoofd en een thuis basis is het lastig om aan werk te komen.
Voor een huis heb je geld nodig, voor geld een baan en voor een baan weer een huis. De zwerfjongeren leven in een vicieuze cirkel, en daar uit komen is moeilijk. Deze jongeren worden hier door niet gezien, of gewoon genegeerd door de maatschappij om zich heen. Dat er een duidelijk frame is over zwerfjongere helpt niet mee aan het doorbreken van deze vicieuze cirkel. Huisbazen denken er niet aan om iemand een huis te geven die op dat moment geen vaste woon- of verblijfplaats heeft. Wat voor vooroordelen, stereotype beelden of beeldvorming er is over zwerfjongeren kun je onder het filmpje lezen.

Stereotypen, vooroordelen, framing en beeldvorming

Waar denk jij aan bij het woord ‘dakloos’? Vast en zeker aan een oude vieze man, met vlekken op zijn shirt, gaten in zijn broek en een biertje in zijn hand. Die zijn er, maar nee niet alle daklozen zien er zo uit. Toch zien veel mensen dit als de typische dakloze. Vaak zijn er vooroordelen zoals: “het is vast een alcoholist”, “die heeft vast geen opleiding gedaan” of “die is zeker verslaafd”. Ook worden daklozen vaak als bedelaars en criminelen neergezet.

Framing
Bij framing wordt er gekozen om woorden en beelden zo te kiezen, dat daarbij impliciet een aantal aspecten van het beschreven wordt uitgelicht. Daardoor hebben wij een bepaald beeld van een dakloze.. maar klopt dit beeld ook? “Als mensen aan een zwerver denken, zien ze al snel een vieze oude man voor zich”, zegt zwerver Vincent na afloop van de vergadering. “Maar tegenwoordig ziet iemand die op straat leeft er helemaal niet meer zo uit. Bij sommige zwervers zou je niet eens denken dat ze een zwerver zijn, omdat ze fris ruiken en nette kleren dragen.” Om dit beeld van daklozen te veranderen, nam hij in de Straatraad het initiatief voor een ‘Straattour’: een rondleiding door de Bredaase binnenstad waarin daklozen de stad laten zien in het perspectief van een zwerver.
Bron: http://nieuwsredactie.fhj.nl/index.php/2016/03/11/10143/

Het stereotype van een dakloze
Het stereotype beeld dat we hebben van een dakloze klopt dus niet. Bij PAUW aan tafel bevestigd Imanuelle Grives dat nadat ze zelf heeft ervaren hoe het is om dakloos te zijn in het programma - The Homeless Experience. “Lang niet iedereen is drugs- of alcoholverslaafde, of ruikt onfris. Daklozen zijn ook hele gewone doorsnee mensen, het enige verschil is dat je door de maatschappij wordt uitgekotst.” Grives vertelt over een jongen die werk heeft, maandelijks 1800 euro verdient, maar geen woning kan vinden. Hij heeft geen vrienden bij wie hij even terecht kan en huisbazen denken er niet aan hem als huurder aan te nemen, omdat hij nu geen vaste woon- of verblijfsplek heeft.
Bron:https://joop.bnnvara.nl/nieuws/als-dakloze-word-uitgekotst-maatschappij

Meningen
Zoals we al benoemden bij het stereotype wat mensen hebben van zwerfjongere zien mensen zwerfjongeren vooral als “het is vast een alcoholist”, “die heeft vast geen opleiding gedaan” of “die is zeker verslaafd”. Dit is niet de mening van heel Nederland maar wel een veel voorkomende mening.

Om erachter te komen hoe jongeren en jongvolwassenen over zwerfjongeren denken vroegen we een paar studenten om hun eerste gedachte bij zwerfjongeren:
Sjoerd (20): ‘Onderuit zittende gasten in de trein met een blik bier.’
Reinoud (21): ‘Problemen in de relatie met hun ouders en een absent sociaal netwerk.’
Marith (19): ‘Lager opgeleiden.’
Janneke (21): ‘Jongeren zonder eigen huis.’
Robin (19): ‘Slechte gewoontes zoals roken en drinken.’
Tanyne (21): ‘Drugskindjes.’

Zoals uit bovenstaande meningen blijkt is het beeld wat deze studenten hebben niet al te rooskleurig. Het frame wat er is over zwerfjongeren en wat wij hierboven hebben beschreven wordt dus door deze studenten bevestigd.

Beleid en praktijk

Op het gebied van beleid wordt er veel gedaan om te voorkomen dat er nieuwe zwerfjongeren bijkomen en hulp te bieden aan de jongeren die helaas al gerekend mogen worden onder de naam zwerfjongere. Vanaf 2015 is de zorg voor deze groep door de overheid uitbesteed aan gemeenten. Sindsdien zijn gemeenten actief gaan werken aan aan zaken als preventiebeleid en de hulp bieden die de zwerfjongeren die er al zijn nodig hebben. Zo bieden gemeenten hulp bij huisvesting of het op orde krijgen van de financiën, zodat jongeren eventueel weer een studie kunnen volgen.

Ook stimuleren steeds meer gemeenten opvangcentra. Als onderdeel van het preventieprogramma van Arnhem publiceert Jongin Arnhem informatie over organisaties die hulp kunnen bieden voor zwerfjongeren zoals Pactum, aldus Ruud Haverkate van Jongin Arnhem. Pactum is volgens Ruud een goed voorbeeld van hulp die er is voor zwerfjongeren. Pactum is naast een opvanghuis namelijk veel meer. Ze bieden naar eigen zeggen integrale hulp. Hulp die verder gaat dan alleen een slaapplaats. Pactum zet zich namelijk ook in voor de persoonlijke ontwikkeling van zwerfjongeren zodat er gewerkt kan worden aan een toekomstperspectief.

Door heel Nederland zijn er van dit soort organisaties te vinden. Toch ziet Stichting Zwerfjongeren dat er veel zwerfjongeren tussen wal en schip belanden omdat de zorg niet goed genoeg is of de jongeren niet weten hoe en waar ze het moeten krijgen. Jongeren voelen zich hierdoor niet genoeg gesteund in hun problemen en zakken gevoelsmatig steeds dieper weg. Hierdoor blijft toekomstperspectief volgens Stichting Zwerfjongeren vaak uit. Zij hebben er dan ook hun missie van gemaakt om elke zwerfjongere de hulp te bieden die hij of zij nodig heeft.

Afbeelding: Luka van Diepen

Ook in Nederland lopen er dus veel zwerfjongeren rond. Voor deze mensen is het leven heel zwaar. Tot deze groep worden mensen gerekend van 16 t/m 23 jaar. Voor deze jongeren wordt het heel lastig om een normaal leven binnen de maatschappij te leiden. Dit kan allemaal om verschillende redenen gebeuren: Ruzies thuis met je ouders, op straat gezet worden, of van huis weglopen. Dit kan ook voorkomen wanneer de jongere of de ouders verslaafd zijn, in de gevangenis zitten, psychische stoornissen hebben of wanneer er een geldprobleem is.

Wanneer jongeren dakloos zijn, zullen ze in het begin nog blijven slapen bij vrienden of familie. Maar naar verloop van tijd zal dat ook voorbij zijn. Waar slapen ze dan? De meeste jongeren moeten het dan doen met de plekken die ze kunnen vinden. In een bushokje, onder een brug, in een park of op straat. Helaas zijn er meerdere dingen vreselijk verkeerd aan die situatie. Ten eerste is het heel erg ongemakkelijk en koud, maar tegelijkertijd is het heel gevaarlijk en ook nog eens verboden. Er zijn meerdere instanties die proberen zwerfjongeren onderdak te bieden, zoals: Het Leger Des Heils, 1 Stap vooruit, Van de Straat en Stichting zwerfjongeren (SZN). Ook zijn er veel opvanglocaties waar zwerfjongeren naartoe kunnen. Al blijkt dat het soms wel lang kan duren voordat iemand daar naartoe kan. De wachtlijsten zijn heel lang, dat kan wel tot zes maanden duren. Wat veel van deze opvanglocaties als probleem noemen is het geldtekort.

Maar net als iedereen hebben zwerfjongeren geld nodig om eten te kunnen halen, om zich te kunnen verzorgen en ook om door de nacht heen te komen. Het beste wat ze dan kunnen doen is een uitkering aanvragen, wanneer ze daar recht op hebben.

Duidelijk is dat het leven als zwerfjongere niet makkelijk is. Deze mensen kunnen lastig hun draai vinden in de huidige maatschappij. Zoals wij hebben laten zien is er een duidelijk frame over deze doelgroep en geloven mensen ook daadwerkelijk in dit frame. Wij willen daarom de verhalen van zwerfjongeren delen met de maatschappij, zodat er wordt begrepen tegen welke dingen ze aanlopen, zodat er een beeld komt over de problematiek die gebaseerd is op ervaring in plaats van een frame. Dit willen we doen door een portretserie te maken over een zwerfjongere in Nederland.

Ken jij iemand of ben jij iemand die hier met ons over in gesprek wil gaan? Mail dan naar redactiereesing@gmail.com