Geen verhaal
Jongerenblog - door Marlieke — 26 juni 2015
Gejaagd loop ik het Goffertpark in. Shit, ik ben te laat omdat onze vorige verhalenverteller ontzettend goed kon vertellen, en in Beuningen woont, een dorpje net buiten Nijmegen. Dat lokale bussensysteem heb ik duidelijk nog niet helemaal onder de knie. Ik ga snel op zoek naar de opgegeven locatie: de rozentuin. Na een kwartiertje vind ik daar jongLAB-collega Masoud met Zeno* (24). Ik val middenin een gesprek over opgroeien in Nijmegen, vluchten uit Iran en een onderwerp dat ze gemeen blijken te hebben: kunst.
Ik ga bij ze zitten en klap mijn laptop open in het gras. Ik wil nog graag iets uitleggen aan Zeno over jongLAB voordat we met het verhaal gaan beginnen. Maar Zeno heeft een boodschap te vertellen. “Eerst wilde ik deze afspraak afzeggen. Maar ik ben toch gekomen, om te vertellen dat ik heb besloten dat ik mijn verhaal niet aan jullie project wil vertellen.” Ik kijk hem verbaasd aan. Die zag ik niet aankomen! Ik klap meteen mijn laptop dicht. Masoud en ik willen van Zeno leren: waarom? We luisteren naar wat Zeno te vertellen heeft.
“Ik wil niets met het systeem te maken hebben”
Zeno: “Ik wil echt niets met het systeem te maken hebben. Daarom moet ik hier niet aan meedoen, want jullie project zit in het huidige politieke en financiële systeem. Door mijn verhaal aan jullie te vertellen, doe ik daar toch aan mee en dat wil ik niet.” Ik begrijp zijn punt meteen en twijfel of we meteen op moeten staan en vertrekken, of toch proberen Zeno’s punt verder te begrijpen. Ik probeer het laatste: “Ja, dat is waar. Maar als je je verhaal nergens vertelt, bestaat je verhaal niet… Dat je geen verhaal wilt vertellen is toch ook een verhaal?”. Zeno: “Ik heb slechte ervaringen met journalisten. Journalisten vertellen alleen het verhaal dat zij zelf willen vertellen, verdraaien je woorden en halen alleen de stukken eruit die ze zelf willen vertellen. En trouwens: ik geloof meer in het vertellen van verhalen, zoals Socrates, die schreef nooit een woord op in een blog. En waarom schrijf jij die verhalen? Jongeren kunnen het beste gewoon zelf hun verhaal schrijven.”
Ik antwoord dat jongLAB juist wel het hele verhaal wil vertellen, vanuit het perspectief van jongeren en niets weg probeert te laten. Als jongeren willen kunnen ze zelf een account aanmaken op Medium en meedoen met ons team. Zeno kijkt me aan vanonder zijn petje, zijn ogen dichtgeknepen tegen de zon terwijl hij een shagje draait. Zeno: “Het is allemaal politiek weet je. Denk jij dat we een democratie hebben? Nee, er heerst armoede. Mensen worden uitgebuit, misleid en genaaid, ze worden slaafs gemaakt en dienen als grondstof voor de elite zodat zij goed kunnen leven. Er heerst een schijn aan keuzevrijheid in de wereld. Er is geen representatieve democratie. In Amerika zijn er maar twee politieke partijen en twintig smaken Donuts. Moet dat niet andersom zijn? We denken dat we iets te kiezen hebben, maar dat is niet zo. Ik voel me totaal niet vertegenwoordigd door de gemeente of de politiek.”
Onafhankelijk worden
Het is zo klaar als een klontje: Zeno is slim, een geweldige spreker met een verhaal dat hij in zijn eigen woorden, op zijn eigen manier wil vertellen. Daar kan geen labproject tegenop? Masoud vraagt zich wel af: “Hoe laad jij je dan op een positieve manier op, om al die negatieve shit niet zo binnen te laten? Ik bedoel: je kan de wereld niet verlaten. Of wel dan?”. Zeno: “Ik wil onafhankelijk worden van het systeem, boer worden, van mijn eigen land leven samen met anderen die dat ook willen. Verder wil ik meer politieke kunst maken om daar uiting aan te geven, kunst uit mijn handen. Ik heb al eens 100 schilderijen gemaakt in 3 maanden tijd.”
Hoe luister je echt naar jongeren?
Masoud denkt hardop na. “Ik vind dat jongLAB echt beter met die politieke vraag bezig moet zijn. De wethouder vertelde ons vrijdag dat we samen met jongeren goed beleid moeten maken voor de toekomst. Maar jongeren leven in het hier en nu. Hoe luister je echt naar jongeren? Hoe breng je werelden bij elkaar? JongLAB mag geen bevestiging worden van de status quo, een bevestiging dat iedereen goed bezig is. Het is te makkelijk om te denken: he, die man heeft 30.000 euro schuld, wat vervelend voor hem, we gaan hem onderwerpen aan allerlei regeltjes om die schuld weg te werken. Zonder iets te doen aan al die mensen en bedrijven die hem voor 30.000 euro aan aankoopverleidingen hem de schuld in hebben getrokken. Hij is misschien al te ver gegaan, en is niet meer te redden. Maar wat kunnen we betekenen voor hen die nog een hele mooie toekomst tegemoet kunnen gaan?”
Dit punt raakt Zeno: “Mensen zijn blijkbaar alleen maar succesvol in het leven volgens bepaalde waarden. Veel mensen kunnen die prestatiedruk niet aan. Allemaal hartstikke slimme mensen, hoeveel Einsteins hebben we wel niet in allerlei gesloten instellingen zitten? Geld dicteert ons. Daar gaan jullie met jullie project ook niets aan doen. Het is echt beter dat ik mijn verhaal niet aan jullie vertel. Door mijn verhaal wel te vertellen, werk ik mee aan een systeem dat ik liever zo snel mogelijk ineen zie storten.”
Alternatieven
Met jongLAB kunnen we niet de hele wereld veranderen, dat is een feit. Maar wat kan wel? Ik denk aan de burgemeester van een arm, uitgestorven Italiaans berg dorpje, Riace. Die burgemeester neemt asielzoekers op die met bootjes aankomen aan de kust; zijn dorp is nog nooit zo levendig geweest! Gaat het niet over nieuwe manieren zoeken om met ‘oude problemen’ om te gaan? Masoud denkt ook verder: “Er zijn altijd mensen die jou willen horen. We kunnen altijd alternatieven bedenken. Als wij er nou voor kunnen zorgen dat Albert Heijn geen chloor meer over haar overgebleven levensmiddelen in de afvalcontainer gooit, maar toch een samenwerking aangaat met de voedselbank, dan hebben we toch iets positiefs gedaan? Ik hoef niet alle “godfathers” van de wereld te veranderen. Ik wil alleen maar laten zien hoe het ook zou kunnen, in deze wereld.”
Hoe kan jongLAB ervoor zorgen dat geen verhaal ook een verhaal kan zijn, hoe kan jongLAB op zoek naar alternatieven? Een van de meest interessante, intrigerende dilemma’s die ik de afgelopen tijd ben tegengekomen. Zeno heeft me aan het denken gezet. Zo ook Masoud. “Zeg, wil je geen kunst maken met mij, in dit project? Je hoeft echt niet in lijsten aan de muur of in een expositieruimte. Politieke kunst. Ik wil met je meedenken, filosoferen. Misschien kunnen we wel in de Albert Heijn exposeren?”. Masoud geeft zijn kaartje aan Zeno, hij belooft erover na te denken.
*Zeno is een pseudoniem. Voor de filosofieliefhebbers: Zeno van Elea stond bekend om zijn subtiliteit en paradoxen. De Zeno in dit verhaal studeerde drie jaar filosofie tot hij van school af ging.
