Prototype 5: OnderwijsLAB voor Sociaal Werk

Vanuit het jongLAB werk van het afgelopen half jaar heb ik als docent MWD kunnen ervaren wat voor leeromgeving een social lab en de feed forward methode kan bieden. Ik heb aan den lijve mogen ervaren hoe je tot nieuwe inzichten kan komen voor innovatie rondom echte maar ingewikkelde vraagstukken. En, hoe je dat samen met heel verschillende stakeholders doet die allemaal iets met het vraagstuk te maken hebben, er iets van vinden of het onderwerp zelf zijn (jongeren in dit geval). Echte multidisciplinaire samenwerken vanuit een democratische en participatieve visie op kennis: dat ontwerp je samen, vanuit de context en realiteit waarin we leven met de levende verhalen als uitgangspunt. Voor mij zou dit het sociaal werk onderwijs moeten zijn!

Binnen de HAN zijn we aan het stoeien met principes van een Professionale Leer Gemeenschap (PLG): het in gezamenlijkheid leren, waarbij de relatie tussen de maatschappij, de publieke zaak en het onderwijs zeer nauw verbonden zou moeten zijn. Het jongLAB is wat mij betreft een voorbeeld van deze onderwijsvisie: een leeromgeving waarin aan een ècht complex (sociaal) vraagstuk gewerkt wordt IN de praktijk, in een divers team met professionals, docenten, onderzoekers, studenten en burgers. Dat ik de verbindign naar het onderwijs ben gaan leggen is zo gaandeweg gegaan en eigenlijk per ongeluk zo gebeurd doordat ik steeds meer studenten in dit sociale innovatie project heb kunnen betrekken, zowel voor stage als onderzoek. Zo ontdekte ik dat het een heel eigenaardige en complexe maar zeer authentieke onderwijsomgeving kan zijn voor onze MWD studenten. Zo hebben ze o.a. hun outreachende gespreksvaardigheden en omgevingsgerichte methoden kunnen inzetten maar ook hun persoonlijke visie op jong zijn. Bovendien hebben ze ervaring opgedaan met sociale innovatie voor de welzijnspraktijk en wat actiegericht onderzoek (storytelling en participatief evalueren) en ontwerpdenken kan betekenen daarvoor.

Al met al een super boeiend leerproces. En zeker niet alleen voor studenten, die sowieso al in de lerende positie zitten, maar voor iedereen binnen het LABteam. Het geeft veel dynamiek en experimenteerdrift waarbij iedereen zijn eigen expertise meeneemt en er al vallend en opstaand wordt gezocht naar samen leren en nieuwe kennis en praktijken te ontwikkelen. Hierbij bleek de ervaringskennis van jongeren/studenten net zoveel waard als de theoretische input van de docent, de beleidskennis van de ambtenaar, of de praktijkervaring van de jongerenwerker.

Ik zie potentie voor ons onderwijs en de onderwijsinnovatie pilots die nu binnen mijn opleiding gaande zijn. In de ontwikkeling van een talentenprogramma binnen de sociale studies van de HAN waar ik bij betrokken ben zal ik de social lab principes en feed forward methode zeker gaan integreren als uitdagende onderwijswerkvorm. Maar ook voor het ontwikkelen van nieuw onderwijs binnen sociaal werk zie ik kansen voor co-creatie door het toepassen van de sociaal innovatieve werkwijzen voor een lerend netwerk: in een van de proeftuinen binnen MWD heb ik de LAB principes en het design denken direct kunnen integreren. Ik heb hieronder een blog geplakt hierover die je kan vinden op de Medium publicatie van MWD onderwijs Innovatie, voor de liefhebbers om dit te gaan volgen…

Proeftuin onderwijsmodule Sociale Cohesie

De HAN opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening is al een tijdje bezig met het herijken van het curriculum, zowel de eindkwalificaties als het onderwijsprogramma. De aanleiding is te lezen in een andere blog, gedreven door de missie om een een innovatieve en toekomstbestendige leeromgeving te scheppen waarmee we samen met het werkveld helpen te ‘kantelen’ en bijdragen aan de regionale profilering van het Sociaal Werk. Om dit te realiseren zijn we gestart met het opzetten van twee proeftuinen waarmee we in zogenaamde leergemeenschappen, ofwel Communities of Practices (CoP) gaan experimenteren met onderwijsinnovaties. Kort gezegd zijn dit lerende netwerken waarin vanuit diverse perspectieven met en van elkaar geleerd wordt door (ervarings)kennis te delen en te ontwikkelen vanuit de praktijken èn leefwereld waar de deelnemers uit afkomstig zijn.

Een van de twee CoP’s die we als proeftuin zijn gestart heet ‘Sociale Cohesie in de Wijk’ met subthema’s civil society en burgerparticipatie. Samen met mijn collega’s Wenne (sociaal werker en bestuurskundige)en Steven (socioloog) vormen wij de facilitators hiervan. Super spannend zoiets nieuws, maar het geeft nu al veel creatieve energie.

De eerste stap waar we met z’n drieën voor stonden is die van het vormen van een CoP. Waar halen we mensen vandaan die met ons mee willen denken en doen? Welke mensen zijn dan geschikt volgens ons om onderwijs mee te ontwerpen, hebben we daar eigenlijk criteria voor? Wie bepaalt eigenlijk het onderwijs? Dit leverde op zichzelf al weer genoeg voer voor discussie en inzichten op over onze werkwijzen en aannames daarbij, of zoals onze curriculumcoördinator Saskia (onderwijskundige) dat zo mooi zegt: wat onze -meestal onbewuste- mentale modellen zijn van het onderwijs.

Dit zette even mijn referentiekader op zijn kop. Ik heb na drie jaar als docent namelijk eindelijk(!) door hoe het onderwijs werkt en nu blijkt er dus nog een heel universum te bestaan van hoe onderwijs zou kunnen werken en zijn. Na wat virtueel speurwerk naar de laatste trends en visies op onderwijs en pleidooien voor anders denken over het doel van onderwijs, heb ik hier wat meer grip op gekregen. Binnen onze proeftuin willen we deze mentale modellen, visie, doel en waarde van Sociaal Werk onderwijs niet van te voren vastleggen maar met de CoP samen als gezamenlijk frame gaan vormen. Wel nemen we een aantal principes mee om mee te experimenteren:

• Praktijkvragen (‘wicked problems’) zijn vertrekpunt.
• De CoP is een experimentele (actie-onderzoeks)omgeving waarin geëxperimenteerd wordt met oplossingsrichtingen voor deze vragen.
• Onderwijsproces = onderzoeksproces = werkproces = innovatieproces.
• De CoP wordt in co-creatie tussen doelgroep, studenten, professionals, onderzoekers en docenten ontwikkeld, uitgevoerd en geëvalueerd.
• Ruimte voor persoonlijke ervaringskennis en menselijke thema’s om zo dichtbij de gemeenschappelijke maatschappelijke waarden te komen.

Onze rol als docenten zien we als netwerkprofessionals die vragen, expertise en (fysieke) omgeving bij elkaar brengt en het leerproces begeleidt. Om daar maar eens concreet mee te starten hebben we een flyer gemaakt en uitgezet in ons brede netwerk en social media. Tja, wat zet je dan in zo´n oproep, wat spreekt zoveel mogelijk mensen aan en sluit niet onbedoeld stakeholders uit die we juist wèl aan tafel willen. Onze wens was een zo divers mogelijk netwerk te krijgen, met niet alleen de usual suspects, maar juist ook mensen die een nieuw of verrassend perspectief in kunnen brengen om innovatie te stimuleren. En niet alleen professionals, maar ook studenten en/of Nijmegenaren die zich op wat voor manier dan ook aangesproken voelen om mee te denken en doen. We waren dan ook bijna verbaasd over hoeveel positieve en enthousiaste reacties we kregen vanuit verschillende hoeken! Blijkbaar is de tijd rijp voor het openen van onze onderwijsdeuren…

Wij zullen op deze plek ons verslag doen van onze proeftuin, onze werkwijze, denkprocessen, discussies, twijfels, successen etc. Wij blijven hopelijk open leren, dus laat het ons weten als je de CoP wil versterken met input!