Regelvrije ruimte nodig
Systeemblog- 26 juni 2015 — door Marlieke
Vorige week tekenden we Nino’s verhaal op. Nino* (23) wil graag minder zorgen in zijn leven. Hij is het overzicht kwijt, hij heeft schulden en weet niet meer hoe hij verder moet. Via jongLAB hebben we een telefoonnummer gekregen van een medewerker van een schuldhulpverleningsproject van een welzijnsorganisatie in Nijmegen. Het project richt zich op jongeren van 18 t/m 26 jaar. Kunnen we vandaag een stap zetten richting minder schulden, minder zorgen? Ik ben benieuwd wat er gaat gebeuren nu we Nino’s verhaal ‘in het systeem’ volgen. Hoe verloopt een intake? Waar lopen medewerkers van de welzijnsorganisatie zelf tegenaan bij jongeren zoals Nino? Ik ga mee !
Nino fietst feilloos naar de organisatie met mijn geleende OV-fiets, het gebouw ligt in zijn oude buurt Hatert. We worden hartelijk ontvangen door Rik.* Hij neemt ons mee naar een kamertje, daar mogen we plaatsnemen. Even later schuift ook Mariëlle* aan, Rik’s assistente. De boel doet wat klinisch aan. Nino schuift ongemakkelijk op zijn stoel. Hij vindt het spannend, merk ik. Snap ik ook wel, hij heeft niet echt goede ervaringen met instanties. Toch wil hij kijken of iemand hem verder kan helpen. Dapper.
“Een andere gemeente? Dan kan ik je niet verder helpen”
Rik steekt van wal met een stapeltje papieren voor zich. “Wat is je naam en wat is je adres?”. Voor mij zijn dit nooit interessante vragen. Maar voor Nino beginnen juist de moeilijkheden bij die gegevens. “Bedoel je waar ik woon, of waar ik een postadres heb?”. “Waar sta je ingeschreven bij de Gemeentelijke Basis Administratie”?, vraagt Rik. Nino: “Uhm.. ik heb een kamer in Arnhem*. Maar ik kom er eigenlijk nooit.”
Rik kijkt meteen bezorgd, legt zijn pen neer en gaat met zijn armen over elkaar zitten. “Ai, dat wordt lastig. Ik word sinds de decentralisering van gemeentes betaald door de gemeente Nijmegen. Ik kan je dus verder niet helpen. Je moet eigenlijk hulp zoeken in de gemeente Arnhem*.” Ik had niet verwacht dat de deur zo snel dicht zou klappen. Wat nu? Het is al een half wonder dat Nino weer bij een instantie zit, na al zijn teleurstellingen. Ik spoor hem aan te vertellen wat er aan de hand is. Nino: “Ik heb schulden, en ik wil er graag vanaf.”
“De regering is ziek geworden”
“Maar hoe zit dat dan met je verblijfadres?”, vraagt Rik. Schoorvoetend geeft Nino toe dat hij bij zijn moeder slaapt en eet want hij kan de rekeningen niet meer betalen. Iedereen aan de kantoortafel weet dat dit officieel niet mag. Ze riskeren beiden een flinke boete bij een controle want zijn moeder heeft een bijstandsuitkering, en Nino heeft een uitwonende studiefinanciering door zijn studie aan het ROC in Arnhem. Een kamer in Nijmegen bleek voor hem onbetaalbaar, vanwege de hoge prijs van studentenkamers.
Ik vraag of dit een probleem is dat vaker voorkomt. Rik en Mariëlle knikken meteen instemmend. “Ik ontmoet ze dagelijks. Ik heb voor dit schuldhulpprogramma nu een wachttijd van drie maanden. In mijn programma zitten 30 jongeren, en in twee andere programma’s nog eens 70, in totaal een stuk of 100. Sinds januari zetten alleenstaande moeders om deze reden hun studerende kinderen op hun 18e op straat, vooral ROC’ers, een kwetsbare groep. Ze raken in de problemen, schulden enzo. En weet je, het probleem wordt nog veel groter vanaf 1 juli, dan wordt ook iedereen gekort die een gewone WW-uitkering heeft. Problematisch, want denk je dat die moeders graag de huur van €600,- bij hun kinderen willen halen? Ja joh, de regering is ziek geworden.”
Nino is stil. We kijken elkaar aan. Houdt het hier dan op? “Wat is er nu eigenlijk wel mogelijk?”, vraag ik? Ik zie aan Rik en Mariëlle dat ze Nino echt graag willen helpen, maar eigenlijk niet mogen vanwege de geldende regels.
Een toekomstplan
Rik wil ondanks de beperkingen toch kijken wat er mogelijk is. Hij informeert vervolgens doortastend naar de huidige schulden van Nino. Nino somt op: “De tandarts via Famet, het ROC schoolgeld, de zorgverzekering, incassobureau’s, DUO. Ik heb een aanmelding bij het Centraal Justitieel Incasso Bureau. Ongeveer 4.000 Euro in totaal denk ik.” Rik: “Nou, dat valt me nog mee. Geen boetes? Dat doe je goed! Ik zie erger hier, meestal minstens het dubbele. En zit je op school nu?” Nino: “Ja, MBO niveau 2, ik loop stage en ik moet nog 1 jaar en dan ben ik klaar. Het gaat wel goed, ik moet vooral nog uren maken, maar ik zit nu te twijfelen of ik moet stoppen met mijn opleiding. Met die schulden enzo, ik weet het echt niet meer.”
Rik luistert, denkt na en komt dan met een duidelijke boodschap: “Wat zou het zonde zijn als jij stopt. Je kan binnen een jaar van je schulden af zijn en je opleiding afmaken, dat papiertje is zo belangrijk! Ik zou graag zien dat je situatie in ieder geval niet erger wordt, maar juist beter. Maar ja, waar ga je wonen he. Dat postadres… Ik zou je ook niet graag in het NEMO klooster zetten, daar zitten zwaarverslaafden en ex-criminelen. Dat is niet goed voor je. Je moet echt een postadres regelen in Nijmegen, hier is je sociale netwerk ook.” Voor een postadres verwijst Rik Nino naar NIM, R75, omdat hij onder de 24 is.
“En dan heb ik hier bij ons een hele speciale regeling beschikbaar waarin je in ieder geval zeer snel van je zorgverzekeringschuld af kunt zijn. Het Zorginstituut, via Flanderijn, die moet eerst. Hoeveel is die?” Nino weet het niet precies, dus Rik belt even met iemand die direct toegang heeft tot de gegevens van Nino. Er vliegen getallen heen en weer over de telefoon: 656 euro, 491 euro, 151 euro. Rik hangt op, rekent wat op een papiertje en zegt: “Nou, dat is ongeveer 40 euro dat je moet gaan betalen de komende tijd, per maand, dan zou je echt de goede kant op gaan. Wat heb je nodig in de week?” Nino denkt na, ongeveer 70 Euro per week. “Rook je?”. Nee, Nino rookt niet maar blowt wel. Rik rekent meteen uit dat het hem een besparing van 150 euro in de maand kan opleveren als hij stopt.
Rik is in ieder geval ontzettend hulpvaardig en denkt mee met Nino. Hij zegt dat hij Nino in zijn project vlot kan helpen, met een werkreintegratiecoach en schuldhulpbegeleiding.
Goed bezig
Rik tegen Nino: “Jij loopt duidelijk tegen je eigen grenzen aan met betrekking tot wonen, werken, studeren en betalen. Het is goed dat je hier bent.” Er worden duidelijke afspraken gemaakt en we stellen een actielijstje op want Nino moet zeker zelf dingen doen.
We sluiten af en lopen het kamertje uit. “Hoe vond je het gesprek?” vraagt Rik aan Nino. “Ik ben opgelucht. Je hebt me een beetje hoop gegeven dat ik hier uit kan komen.” Rik: “Je bent goed bezig jongen.”
Door de videoscreening en het hek van R75
Nino en ik staan weer buiten. Hij is zichtbaar blij met dit gesprek. En hop, we springen meteen op de fiets naar NIM/R75. Eenmaal bij R75 verbaas ik me over het onaangename welkom: een speaker met videocamera, en een groot ijzeren hek met punten. Uit eerdere ervaring denkt Nino dat hij op dit late namiddagtijdstip niet binnen wordt gelaten. We staan daarom samen voor de camera, noemen de naam van Rik en warempel, het grote ijzeren hek schuift toch langzaam open. Eenmaal binnen worden we vriendelijk te woord gestaan door een vriendelijke dame. Volgende week kan hij een ‘screening’ krijgen, om te kijken of hij in aanmerking komt voor een postadres, en daaraan vast een ‘hulpprogramma’ waar hij zich elke week voor moet gaan melden. Nino ziet op tegen dat laatste, maar hoopt ook dat het iets gaat opleveren. We gaan het zien!
Dilemma’s
Terug naar huis zit ik met veel dingen in mijn kop. Het ‘via-via’ was prominent aanwezig als krachtige tool om verder te komen. Was Nino dieper de schulden in geraakt als hij mij en dus ook Rik niet had ontmoet? Hoe eerlijk is dat voor andere jongeren die mij of Rik niet kennen? Daarnaast denk ik aan de grote behoefte voor een ‘regelvrije ruimte’ voor jongeren als Nino. Sommige grenzen zijn goed want Nino moet ook zelf dingen goed regelen, andere grenzen zijn minder goed. Ik zag eerder een mooi verhaal over ‘zwerfjongeren’ in het programma ‘Buitenspel’. Daar pleit ook Kees van Anken (Stichting zwerfjongeren Nederland) voor zo’n regelvrije ruimte bij bijvoorbeeld onderwijs en sociale zaken, om jongeren als Nino een nieuwe start te kunnen geven.
Tot slot stuit ik bij het typen van dit verhaal op een ethisch dilemma: moeten we dit verhaal publiceren in jongLAB? Dit proces is privacygevoelig, een boete kunnen we zeker niet riskeren voor Nino. Maar zonder publiceren, is zijn verhaal onbekend, en blijft dit probleem ook onbekend. Nino wil graag dat anderen ook geholpen worden zoals hij nu een stapje op weg is in de goede richting. Daarom mogen we van hem en Rik publiceren en zullen we in jongLAB Nino’s privacy blijven beschermen.
* de namen in dit verhaal zijn geanonimiseerd
