De dappere kijker: een boek met een grote moraal én een nog grotere mening

Geschreven door Eva Stronkhorst

Bewegend beeld op een groot beeldscherm, popcorn erbij en wij zijn blij. Wie houdt er niet van films? We kijken ze veel in onze vrije tijd, Ellen ter Gast kijkt in haar boek: ‘De dappere kijker: Waarom Netflix ons meer te bieden heeft dan Kant’ verder dan het verhaal. Ze nodigt de lezer uit te leren van de aanwezige moraal in films. Althans dat probeert ze, tussen al haar eigen vooroordelen door.

Leren vanaf je bank

“Ik geloof niet in kunst als instrument. Literatuur, verhalen en films hebben als primair doel om te entertainen…Het is aan de lezer en de kijker om het verhaal te interpreteren. Esthetische kwaliteiten en morele kwaliteiten zijn niet noodzakelijk met elkaar verbonden.” Even een soort disclaimer van ter Gast aan haar lezers aan het begin. Hierna worden films geanalyseerd en laat ter Gast zien wat we van de personages en het verhaal achter het verhaal kunnen leren. Zo wordt er naar het verhaal van The Matrix, True Detective & Million Dollar Baby gekeken. Hoe kunnen we door deze films wijze levensleven leren? Van sommige films blijk je écht meer te kunnen leren dan in een collegezaal.

Meningen > feiten?

Wanneer je iets uitlegt, kun je feiten en meningen gebruiken. Ter Gast’ haar voorkeur lijkt te liggen bij het laatste en dit stoorde me een beetje. Ze schrijft haar boek over moraal maar wijkt hierbij vaak af om een zijweg te nemen naar het onderwerp geloof. Wanneer je over moraal schrijft, kun je God niet vermijden in een Westerse cultuur die doordringt is van het Christelijke geloof. Maar haar mening over het bestaan van een God lijkt mij totaal irrelevant en schemert toch elke keer door in de zinnen.

Zo schrijft ter Gast over een gesprek in de film Million Dollar Baby: “Deze dialoog vat in minder dat vijf minuten samen wat het spanningsveld is tussen degenen die geloven in de noodzaak van een strenge God die de mens in het gareel houdt, zoals Martin Hart, en zij die liever hetzelfde als ik als ik spreek over de priester versus de filosoof?”

En zo quote ze ook Cohle uit de serie True Detective: “Vrij vertaald zegt hij hier dat deze mensen gehersenspoeld worden door het geloof in een autoritaire God en Zijn grote verhaal. Het zijn bange mensen zonder eigenwaarde die ontvankelijk zijn voor de (schijn)zekerheid die Hij biedt. Het geloof werkt als een virus in op onze hersenen. Hij die gelooft is niet meer in staat om kritisch te denken.”

Een dappere kijker worden

Naast dit puntje van kritiek blijft het gaaf om een nieuwe kijk te krijgen op films en series. Je leert door een andere bril te kijken naar de hoofdpersonen en het leven wat ze leiden. Vaak identificeren we onszelf met de karakters en herkennen we de situaties. Van vragen als: ‘Wat zou ik doen in zo’n situatie? Welke keuze zou ik maken?’, kan je veel leren. Zo krijgt de dappere kijker een nieuwe kijk op het bewegende beeld.