De meeste mensen deugen of niet?

‘Zodra we geloven dat alle mensen goed zijn, verandert dat alles’, zegt Rutger Bregman in zijn boek De meeste mensen deugen. We worden er beter van als we geloven dat we goed zijn. Met deze conclusie probeert hij de vernistheorie, de psychologie die beweert dat de beschaving enkel een dun laagje vernis is wat zo kan worden weggevaagd, te ontkrachten.

Bregman is er zeker van dat de meeste mensen deugen en met tal van voorbeelden en bewijzen uit de geschiedenis, psychologie en archeologie probeert hij iedereen daarvan te overtuigen. Het idee dat de mens van nature verdorven is, is volgens hem een mythe die ons al eeuwenlang wordt ingestampt. Hij haalt verschillende onderzoeken aan waarin de mens wordt neergezet als een ondeugdzaam wezen en probeert deze aan de hand van verschillende beweringen te ontkrachten. Een voorbeeld is het boek Lord of the Flies, waarin een groep jongens op een onbewoond eiland strandt en vervolgens probeert te overleven. Dit mondt uit in een drama waarbij de jongens langzaam maar zeker veranderen in verschrikkelijke mensen die enkel aan zichzelf denken. Bregman zet hier een waargebeurd verhaal tegenover. Hierin overleven de jongens het eiland wel en worden goede vrienden. Hij ziet dit als een van de vele bewijzen dat de mens wel degelijk deugt.

Bregman weet op een duidelijke manier vele onderzoeken en experimenten te bekritiseren en te ontkrachten. Dat hij veel tijd heeft gestoken om gedegen onderzoek te doen is duidelijk terug te lezen. Hij krijgt het voor elkaar op een overtuigende manier zijn ideeën te verwoorden en weet je mee te trekken in het boek. Toch kunnen we een aantal kritische noten bij zijn beweringen plaatsen. Het boek geeft een eenzijdig beeld. Omdat hij uit alle macht de titel van het boek probeert te bewijzen, gaat hij volledig aan de werkelijkheid voorbij.

Zelfs Auschwitz probeert hij in zijn boek te verklaren, wat volledig mislukt. Volgens hem zijn de Duitsers geen monsters die maar blijven doorvechten. Integendeel, het zijn gewoon mensen die vechten voor de Kameradschaft, de vriendschap. De homo puppy, ook wel mens, werd jarenlang voorgelogen en geïndoctrineerd. Ze dachten werkelijk dat ze voor de goede zaak aan het strijden waren. Op het slagveld schoten de meeste soldaten niet eens.

Waar volgens Bregman menigeen alleen het slechte ziet in de mens, lijkt het erop dat hij blind is geworden voor het kwaad in de mens. Het boek heeft steeds meer weg van een pleidooi om de verschrikkelijkste gebeurtenissen in de geschiedenis goed te praten. We kunnen ons afvragen of hij ook nog zo zou praten als hij zelf in Auschwitz had gezeten.

We kunnen dus concluderen dat dit boek zeker de moeite waard is om te lezen. Enerzijds weet Bregman een aantal goede uitspraken te doen waarmee hij veel experimenten, zoals het Stanford Prison experiment wat gemanipuleerd bleek te zijn, onderuithaalt. Anderzijds moeten vele daarvan met een korreltje zout worden genomen. Want wij kunnen ons afvragen of een boek, geschreven door iemand die blind lijkt te zijn voor het kwaad in de mens, daadwerkelijk deugt.