column
Een goedkeurende knik van Socrates
Na een ruim twee-jaar-lange pandemie waarin ik mijn opa en oma slechts drie keer op zo’n twee meter afstand zag, sta ik voor het eerst weer, met mijn koffer in de hand, op het welbekende grindpad voor de diepgroene deur. De deur vliegt open. “Kom binnen!” Mijn oma wijst mij naar de huiskamer, waar het grootste deel van de zitmogelijkheden al zijn bezet door familieleden. Enthousiast zeg ik gedag en laat mij vallen op één van de rieten stoelen.
Terwijl ik probeer te herinneren welk corona-neefje welke naam heeft, worden de eerste vragen op mij afgevuurd. “Wat voor opleiding deed je ook alweer? Huh, zit je niet meer op de middelbare school? En waar is je vriend?” Met een geforceerde glimlach geef ik antwoord op de vragen, waarna ik op sta en in de keuken een glas water inschenk om even te ontsnappen aan de oppervlakkige smalltalk. Terwijl ik een slok neem denk ik aan het boek in mijn koffer, ‘Socrates op sneakers’, een boek — of nou ja, een soort gids — over het luisteren en stellen van vragen aan de hand van de filosofie, waaronder de leer van Socrates.
In dat boek leert schrijver — tevens theatermaker en filosoof — Elke Wiss de lezer meer over het stellen van de juiste vraag, het hebben van een goed gesprek en alle vaardigheden die hierbij komen kijken. Met vooral Socrates maar ook andere filosofen als inspiratiebron legt ze in vijf hoofdstukken, in chronologische volgorde, uit hoe de mens vaak van een gesprek een dialoog maakt, zonder altijd echt goed te luisteren. Ik denk terug aan het vlugge doorvragen van mijn oom: “Vind je het leuk, die studie?”, vroeg hij. “Ja hoor, het heeft voor- en nadelen,” antwoordde ik. Hij knikte en bleef even stil, waarnaar mijn tante mij vroeg: “Maar wat zijn de voordelen?”. Als Socrates ook in die huiskamer zat, had hij waarschijnlijk met een goedkeurende knik zijn duim opgestoken, weet ik nu. Doorvragen en dieper ingaan op een antwoord, dat is iets wat volgens de filosoof, en Wiss, oprechte interesse laat zien: cruciaal bij het voeren van een goed gesprek.
Wanneer ik terugkeer naar mijn stoel in de huiskamer is het gesprek van onderwerp veranderd. Maatschappelijke onderwerpen en verschillende meningen vliegen over tafel. Ik schuif aan en observeer eventjes, iets wat Wiss ook leek te doen. Hoewel een enkel familielid met behulp van doorvragen oprecht geïnteresseerd lijkt in de ongezouten mening van mijn oom, lijken de meesten vooral hun eigen mening over het controversiële gespreksonderwerp duidelijk willen te maken.
Nog altijd in stilte, denkend aan een goede vraag die ik mijn goedgebekte oom over zijn standpunt kan vragen — deels om de verschillende meningen te sussen en dieper in te gaan op de kwestie, anderzijds om door zijn bubbel te heen te prikken — kijk ik de kamer rond. Een paar denkbeeldige schuifelende sneakers laten kort een grijns op mijn gezicht verschijnen. Wát nou als ik elk familielid een exemplaar van de filosofische gids zou meegeven, zou dan ik tijdens het eerstvolgende kerstdiner dan deel uitmaken van een vredig ‘hoe denk jij erover?’ gesprek, of blijft de overheersende mening van mijn oom onbetwist?
