Waarom verslag doen over het Midden-Oosten zo ingewikkeld is in ‘Het zijn net mensen’
Het boek ‘Het zijn net mensen’ biedt de lezer een combinatie van moppen, anekdotes en harde feiten. Joris Luyendijk is journalist en versleet zijn vroegere dagen in het Midden-Oosten. Zijn ervaring als verslaggever in dit deel van de wereld geeft een kritische kijk op hoe het nieuws over het Midden-Oosten wordt geproduceerd door Westerse media.
Door Eva Stronkhorst
‘Syrië verbood de Disney-hit The Lion King want de president heette Assad en dat betekent leeuw in het Arabisch. In Saudi-Arabië heette de Roze Panter de Roze Hyena, want de panter is fahd en zo heette de koning’, schrijft Joris Luyendijk in zijn boek. Misschien verwacht je een oersaai boek wanneer het onderwerp dictatuur en het stoffige Midden-Oosten is. Dat was bij mij wel het geval. Luyendijk heeft een manier van schrijven die speels is en dat is een goede tegenhanger voor de complexe wereld waar hij over schrijft. Hij probeert door details als de Roze Panter en The Lion King een beeld van het grotere geheel te schetsen.
“Hij heeft een manier van schrijven die speels en dat is een goede tegenhanger voor de complexe wereld waar hij over schrijft.”
Het dagelijkse ritme van de journalist
Het boek begint met de gang van zaken als verslaggever in het buitenland. Joris Luyendijk neemt een sprong in het diepe, want zonder journalistieke ervaring moet hij zich zien te redden in het Midden-Oosten. Hoewel Luyendijk zijn nieuwsberichten schrijft in Egypte of in Syrië, stuurt zijn redactie hem aan vanuit Nederland. Elke ochtend heeft hij vergadering met zijn collega’s van de thuisbasis. Hij legt uit in zijn boek dat hij het opmerkelijk vind hoe het nieuws wordt bepaald. Grote internationale persbureaus kiezen voor je uit wat belangrijk is. Dat komt uiteindelijk in de Nederlandse kranten terecht.
Ook is Luyendijk kritisch op de officiële persbijeenkomsten die hij verwacht wordt af te gaan. Een mooi sprookje; dat is wat hij en andere journalisten daar voorgeschoteld krijgen. Met vandaag op het menu: propaganda. Hij beseft dat hij eigenlijk alleen het doorgeefluik is van een voorgekauwde boodschap.
“Luyendijk beseft dat hij eigenlijk alleen het doorgeefluik is van een voorgekauwde boodschap.”
Oogkleppen van de Westerse journalist
Joris Luyendijk schrijft over zijn gevoel van misplaatstheid. Hij en zijn collega’s wonen in de beste wijken van de stad en kunnen vaak geen woord Arabisch. Verslaggevers kunnen zo zelfs geen tv-programma volgen en moeten daarom gebruik maken van lokale vertolkers.
‘Ik ben wel eens een stukje meegereisd met een BBC-god,’ schrijft Luyendijk over zijn begin tijd, ‘de lokale assistent bracht hem naar het vliegveld, waar hij in de business class-lounge wachtte op zijn business class-vlucht. Op zijn bestemming stond een assistent om hem met zijn bagage langs de douane te loodsen, waarna de vaste chauffeur hem naar het kantoor reed, zodat hij alvast de knipsels van de vertaaldienst kon doornemen. Het was efficiënt en de BBC’er kwam zeker meer te weten dan ik. Maar hoeveel gewone mensen sprak hij, en wat kreeg hij mee van het leven van alledag?’
[Tekst gaat door onder de foto]
Kritiek & humor hand in hand
Een kritische noot van Luyendijk die uitgroeide tot een veelzijdige journalist. Zijn boek gaat over meer dan nieuwsvergaring door de Westerse media. Als lezer word je meegenomen in de details van vrijheid van meningsuiting, corrupte systemen en verkeerde bevestigde vooroordelen over een ingewikkelde wereld.
Een goed geschreven boek waarbij je je hersenen goed moet aanzetten en waarbij je denkradars zullen blijven draaien tot ver na het lezen. Maar ook een boek vol nuchterheid, relativering en veel humor.
