Sosyal Norm Nedir? || 5 Maymun Deneyi
Sosyal normlar, belirli bir toplum veya grup içinde kabul edilen ve uygulanan belirli davranış, tutum ve değerlerdir. Bu normlar genellikle toplumun üyeleri arasında paylaşılan ve beklenen davranış biçimlerini ifade eder. Sosyal normlar, bir toplumun düzenini korumak, işbirliğini teşvik etmek, iletişimi kolaylaştırmak ve toplum üyelerinin birbirleriyle etkileşimini düzenlemek için önemlidir.
Sosyal normlar çeşitli şekillerde ifade edilebilir. Örneğin, giyim tarzı, dil kullanımı, yeme içme alışkanlıkları, evlilik ve aile yapısı gibi konularda belirli beklentiler ve kurallar sosyal normlar olabilir. Bunlar genellikle açıkça belirtilmemiş olsa da, toplumun üyeleri tarafından bilinir ve uygulanır.
Sosyal normlar, genellikle toplumun değerleri, inançları ve geçmişi tarafından şekillendirilir. Ancak, zamanla değişebilirler ve yeni normlar oluşabilir veya eski normlar değişebilir. Sosyal normlar, toplumsal uyumu sağlamak ve bireyler arası ilişkileri düzenlemek için önemlidir, ancak bazen bireylerin özgürlüğünü kısıtlayabilir veya baskıcı olabilir. Bu nedenle, sosyal normların dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi ve gerekirse yeniden değerlendirilmesi önemlidir. Bu konuda yapılan bir deneyi örnek vermek istiyorum.
Bir kafese beş maymun konur. Kafesin ortasında bir merdiven vardır ve merdivenin tepesinde muzlar bulunur. Deneyin kuralları şöyledir:
- Bir maymun merdivene çıkmaya çalıştığında, tüm maymunlara su püskürtülür ve böylece tüm maymunlar ıslanır.
- Zamanla, bir maymun merdivene çıkmaya çalıştığında, diğer maymunlar onu döver ve böylece merdivene tırmanmaya çalışan maymun cezalandırılır.
Bu süreç devam eder ve zamanla, maymunlar merdivene tırmanmaktan kaçınırlar, çünkü ıslanmaktan ve diğer maymunlar tarafından dövülmekten korkarlar.
Sonra, bir maymun kafesten çıkarılır ve yerine yeni bir maymun konur. Yeni maymun hemen muzları almaya çalışır, ancak diğer maymunlar onu döver. Yeni maymun neden dövüldüğünü anlamaz, ancak merdivene tırmanmaktan vazgeçer. Bu süreç devam eder ve her seferinde bir maymun değiştirilir.
Sonunda, kafesteki beş maymun da değiştirilmiş olur. Artık kafeste hiçbir maymun kalmaz, ama hiçbir maymun gerçek nedenini bilmemesine rağmen merdivene tırmanmaktan kaçınırlar.
Bu deney, insanların genellikle sorgulamadan kabul edilen davranış biçimlerini benimseyebileceğini ve kültürel normların nasıl oluşabileceğini göstermek için yapılmıştır. İlk bakışta, maymunların davranışı mantıksız gibi görünebilir; ancak aslında bu deney, insan toplumlarındaki davranış kalıplarını ve sosyal normların oluşumunu anlamamıza yardımcı olabilir.
Deneyde, maymunların merdivene tırmanmaktan kaçınmalarının ardında yatan temel neden, cezalandırılmaktan korkmalarıdır. Bu durum insan davranışlarına da benzer şekilde yansıyabilir. İnsanlar genellikle toplumlarındaki kabul edilen davranış biçimlerini sorgulamadan benimserler, çünkü farklı bir davranış sergilemek cezalandırılmaya veya dışlanmaya neden olabilir.
Ancak, sosyal normların oluşumu ve devamı için sorgulayıcı bir tutumun önemi vardır. Toplumların değişen ihtiyaçları ve değerleri doğrultusunda normların gözden geçirilmesi ve güncellenmesi gerekebilir. Bu nedenle, sosyal normlara sorgulayıcı bir yaklaşım benimsemek ve değişime açık olmak önemlidir.
Bu deneyden çıkarılabilecek önemli bir ders, sadece çevremizdeki insanları değil, aynı zamanda kendimizi de sorgulamamız gerektiğidir. Kabullenilen normlara körü körüne uymak yerine, neden bu normların var olduğunu sorgulamalı ve gerektiğinde değişiklik önerileri sunmalıyız. Bu şekilde, daha adil, sağlıklı ve uyumlu bir toplum oluşturabiliriz.
