Ποια είναι η ιδανική πόλη?
Αυτό το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στις “Πόλεις για Ανθρώπους”, όπου κάθε δύο εβδομάδες γράφω και μοιράζομαι ιδέες και ειδήσεις γύρω από τις πόλεις και τη βιώσιμη αστική κινητικότητα.
Ο Δανός αρχιτέκτονας Γιαν Γκελ, έχει δηλώσει ότι «Μια καλή πόλη είναι σαν ένα καλό πάρτι. Μένεις για περισσότερο από ό,τι υπολόγιζες».
H φιλοσοφική αναζήτηση της ιδανικής πόλης έχει ξεκινήσει περίπου 8,000 χρόνια πριν, μαζί δηλαδή με τις πρώτες πόλεις στη Μεσοποταμία. Τον 5ο αιώνα π.Χ., ο πατέρας της πολεοδομίας Ιππόδαμος ο Μιλήσιος, στην ανακατασκευή της γενέτειράς του, σχεδίασε ένα «διαμαντένιο πλέγμα», δηλαδή μια σειρά από ευρείες και ευθείες οδούς, το οποίο επηρεάζει τον αστικό σχεδιασμό μέχρι και σήμερα.
Από τότε φυσικά έχουν δοκιμαστεί και άλλα πολλά διαφορετικά σχέδια. Οι μεσαιωνικές πόλεις, τα προάστεια, οι βιομηχανικές πόλεις του Στάλιν, οι πύργοι του Λε Κορμπυζιέ, και οι σύγχρονες “οικολογικές ουτοπίες” των χώρων του Κόλπου (Μάσνταρ / ‘the Line’). Έχει αποδειχθεί όμως, πως ούτε η γεωγραφία, ούτε η γεωμετρία δεν είναι αρκετές για να δημιουργήσεις την ιδανική πόλη.
Επιστρέφωντας στον Ιππόδαμο, και σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο ιδανικός πολεοδομικός σχεδιασμός συνοδεύεται και με έναν ιδανικό κοινωνικό σχεδιασμό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, κάθε πόλη θα έπρεπε να έχει αρκετούς άνδρες, ούτε πολλούς ούτε λίγους, χωρισμένους σε συγκεκριμένες τάξεις, και τον απαραίτητο υποστηρικτικό αριθμό γυναικών, παιδιών και σκλάβων. Από τότε έχουν αλλάξει αρκετά τα κριτήρια μας και θεωρούμε πιο σημαντικά σημεία, όπως οι ευκαιρίες για εκπαίδευση και εργασία, η υγιεινή και το περιβάλλον ή οι διαθέσιμες υπηρεσίες.
Ο Γκελ, όντας ένας από τους διαδόχους της Τζέιν Τζέικομπς στην μάχη για ανθρωποκεντρικό πολεοδομικό σχεδιασμό και έχοντας περάσει πλέον πάνω από μισό αιώνα να παρατηρεί πως οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με το αστικό περιβάλλον, περιγράφει ότι το ιδανικό πάρτι/πόλη θα πρέπει να σε προστατεύει από τα κακά αυτού του κόσμου και να είναι άνετο και ευχάριστο.
Στον πυρήνα αυτού του πάρτι λοιπόν, και συνοψίζοντας το τι κάνει τις σύγχρονες πόλεις θελκτικές, βρίσκουμε τις παρακάτω αρχές:
- Να είναι οικονομικά και οικολογικά βιώσιμες
- Να επιτρέπουν σε όλους τη πρόσβαση σε εργασία, υγειονομική περίθαλψη, στέγαση, εκπαίδευση και υπηρεσίες
- Να προάγουν την αίσθηση της κοινότητας, της συνεργασίας και της συμμετοχικότητας
- Να είναι ασφαλής, απέναντι τόσο στο περιβάλλον, φυσικό και τεχνητό, όσο και στο έγκλημα
- Να είναι ζωντανές, με ελκυστικούς δημόσιους χώρους και πολιτισμό, τέχνη και δραστηριότητες
Πως κρίνονται οι δικές μας πόλεις απέναντι σε αυτά τα κριτήρια? Μάλλον όχι και τόσο θετικά. Σίγουρα θα χρειαστεί μια κεντρική προσπάθεια για να γίνουν τα μεγάλα άλματα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά εγώ έχω σημειωμένο και το τι έχει πει ο δάσκαλος του Αριστοτέλη, Πλάτωνας.
“Αυτή η πόλη είναι αυτό που είναι γιατί οι πολίτες της είναι αυτό που είναι”
Ας σκεφτούμε λοιπόν πρώτα πως μπορούμε να εφαρμόσουμε τις παραπάνω αρχές στη δική μας ζωή, και ίσως αλλάξει και η πόλη μας.
