Το μέλλον είναι μαζί μας από τώρα
Αυτό το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στις “Πόλεις για Ανθρώπους”, όπου κάθε δύο εβδομάδες γράφω και μοιράζομαι ιδέες και ειδήσεις γύρω από τις πόλεις και τη βιώσιμη αστική κινητικότητα.
Σήμερα, οι προσωπικές μεταφορές μας παγκοσμίως εξυπηρετούνται σε μεγάλο βαθμό από το ιδιωτικό αυτοκίνητο. Αλλά πως θα μοιάζει η κινητικότητα σε 15 χρόνια; Είναι ένα ερώτημα με σημαντικές επιπτώσεις, ειδικά για τα αστικά κέντρα που θα συνεχίσουν να συγκεντρώνουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού.
Για να αρχίσεις τη προσπάθεια να το απαντήσεις, πρέπει να ξεκινήσεις από κάποιες αρχές. Αυτές πιθανότατα μπορούν να συνοψιστούν στις παρακάτω:
- Η παγκόσμια υπερθέρμανση καθιστά απαραίτητο να μειωθούν οι εκπομπές ρύπων από τις μεταφορές.
- Η νομοθεσία θα γίνεται όλο και αυστηρότερη απέναντι στα μέσα μεταφοράς που επιβαρύνουν το περιβάλλον.
- Η τεχνολογία (μπαταρίες, τεχνητή νοημοσύνη, κτλ.) θα συνεχίσει να βελτιώνεται.
Ο σημερινός παγκόσμιος στόλος ιδιωτικών αυτοκινήτων αποτελείται από 1,1 δισ. οχήματα και η μέση ηλικία του είναι στα 13 χρόνια (με αυτά τα δημογραφικά, τα αυτοκίνητα που βγαίνουν στην κυκλοφορία σήμερα, θα είναι ακόμα μαζί μας το 2035). Το 99% αυτού του στόλου, για να μετακινηθεί κάνει χρήση ορυκτών καυσίμων. Από τις παραπάνω αρχές, προκύπτει ότι η τωρινή διαμόρφωση θα πρέπει να αλλάξει ολοκληρωτικά. Πόσο μάλλον αν αναλογιστούμε ότι μέχρι το 2035, θα χρειαζόμαστε άλλα 700εκ. οχήματα για όλους τους επιπλέον ανθρώπους που θα έχουν εξασφαλίσει ένα επίπεδο εισοδήματος που μεταφράζεται σε καταναλωτική δυναμική αλλά και σε ανάγκη μετακίνησης.
Ηλεκτρικά αυτοκίνητα
Το πρώτο σενάριο είναι πως οι συνήθειες μας δεν θα αλλάξουν, η χρήση του ιδιωτικού αυτοκινήτου θα παραμείνει στα σημερινά επίπεδα και ο τρόπος που θα μειώσουμε το περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι ότι θα αφήσουμε πίσω μας τα ορυκτά καύσιμα και θα στραφούμε στην ηλεκτροκίνηση. Ακούγεται εύκολο και βολικό, αλλά δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Πόσο γρήγορα μπορούμε να μετατρέψουμε το σημερινό 1,1 δισ. σε 1,8 δισ. ηλεκτρικά αυτοκίνητα; Η απάντηση είναι όχι πολύ γρήγορα. Το 2020 πωλήθηκαν κάτι περισσότερο από 3εκ. ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Αν ακολουθούσαμε όλοι το παράδειγμα της Νορβηγία σε επιδοτήσεις και υποδομές, θα καταφέρναμε μέχρι το 2035 επτά στα δέκα νέα αυτοκίνητα να είναι ηλεκτρικά (80εκ. ετήσιες πωλήσεις). Συγκεντρωτικά μέχρι τότε θα είχαμε αντικαταστήσει 440εκ. αυτοκίνητα, και τα ηλεκτρικά θα είχαν ένα μερίδιο 25% στον συνολικό στόλο. Το αποτέλεσμα; Οι εκπομπές CO2 αυξάνονται κατά 66%.
Γιατί δεν απαγορεύουμε νωρίτερα από τότε την πώληση οποιουδήποτε άλλου τύπου αυτοκινήτου; Ακόμα και αν αγνοούσαμε τις πολιτικές πτυχές τόσο δρακόντειων μέτρων, υπάρχει και ένα πρακτικό ζήτημα. Αυτό της προσφοράς, δηλαδή του πόσο γρήγορα μπορούν παραχθούν τα απαραίτητα κομμάτια. Για παράδειγμα, η Tesla μετά από 18 χρόνια λειτουργίας έχει φτάσει να παράγει 500 χιλ. αυτοκίνητα το χρόνο. Πόσο γρήγορα θα φτάσουν και θα ξεπεράσουν αυτό το σημείο όλοι οι υπόλοιποι; Και να τα πιέσουμε όλα από παντού και να φτάσουμε το 50% του στόλου μας να είναι ηλεκτρικός, οι εκπομπές CO2 συνεχίζουν να αυξάνονται σημαντικά.
Οδηγούμαστε λοιπόν στο ότι για να σημειώσουμε πραγματική πρόοδο εγκαίρως θα πρέπει να εντοπίσουμε το σωστό πρόβλημα: όχι το καύσιμο, αλλά τη χρήση.
Τεχνολογική Ουτοπία
Ένα από τα επικρατέστερα μοντέλα στα οποία επενδύουμε αυτή τη στιγμή για να επιτευχθούν τα παραπάνω είναι τα αυτόνομα οχήματα. Αν αναλογιστεί κανείς ότι τα αυτοκίνητα μας περνάνε πάνω από το 95% της ζωής τους παρκαρισμένα, καταλαβαίνουμε πως θα μπορούσαμε να κάνουμε τη δουλειά μας με πολύ λιγότερα από αυτά. Αρκεί να είναι αρκετά έξυπνα και αποδοτικά στο να είναι στο σωστό σημείο τη σωστή στιγμή. Αν μπορούμε να λειτουργήσουμε με πολύ λιγότερα αυτοκίνητα, τότε μπορούμε και πολύ πιο εύκολα και γρήγορα να έχουμε έναν 100% ηλεκτρικό στόλο.
Θεωρητικά είναι μια σημαντική λύση, και ας μπαίνει το ερώτημα του πόσο παραπάνω διαδρομές θα γίνονται συνολικά με αυτοκίνητο, όταν ο καθένας μας με το πάτημα ενός κουμπιού θα μπορεί με πολύ μικρό κόστος να έχει ένα στην πόρτα του. Πρακτικά υπάρχει και εδώ ένα βασικό πρόβλημα. Δεν υπάρχει καμία σιγουριά για το πότε θα είμαστε εκεί τεχνολογικά. Το 2016, στην κορυφή του hype, θεωρούσαμε ότι το 2021 θα υπήρχε ευρεία χρήση. Στην πραγματικότητα, μέχρι σήμερα δεν έχουμε ξεφύγει από πολύ περιορισμένους πιλότους και οι πιο απαισιόδοξοι θεωρούν ότι είμαστε δεκαετίες μακριά. Αξίζει πραγματικά το ρίσκο της αναμονής όταν αυτό που διακυβεύεται είναι ο πλανήτης μας;
Μικροκινητικότητα
Τι μας μένει; Μας μένει μια λύση που είναι ήδη λειτουργική και για την οποία μπορούμε από τώρα να παράγουμε 200εκ. οχήματα το χρόνο. Μια λύση που μπορεί να αντικαταστήσει την πλειονότητα των διαδρομών που κάνουμε με το αυτοκίνητο με μέχρι και 90% λιγότερες εκπομπές CO2 ανά χλμ.. Επιπλέον, αυτή η λύση μας δίνει και άλλα οφέλη που σχετίζονται με την δημόσια υγεία, την οικονομική και κοινωνική πολιτική, και την αποτελεσματικότερη χρήση των δημοσίων χώρων.
Το πρόβλημα; Εμείς. Όσο μένουμε αδρανείς στη συμπεριφορά μας ως καταναλωτές χιλιομέτρων, τόσο θα οδηγούμαστε σε περιορισμένη μόνο υιοθέτηση βιώσιμων τρόπων αστικής κινητικότητας. Δε χρειάζεται να περιμένουμε κανέναν από μηχανής θεό για να γλιτώσουμε καταστάσεις, όπως του τελευταίου χρόνου, όπου οι κυβερνήσεις θα αναγκάζονται να περιορίζουν δραστικά τις μεταφορές επειδή θα καίγεται το σπίτι μας.
Το μόνο που χρειάζεται είναι να διεργαστούμε την καθημερινότητα μας και να αναρωτηθούμε αν υπάρχουν σε αυτή διαδρομές που θα μπορούσαν να γίνονται πιο αποδοτικά και πιο οικολογικά. Και αν υπάρχουν, να κάνουμε κάτι για αυτό. Το μέλλον είναι μαζί μας από τώρα.
