Gerçek Lider vs. Hizmetkar Lider
Scrum Kılavuzunun 2017 ve 2020 versiyonlarında Scrum Master’ın takım ve organizasyona karşı nasıl bir lider olduğu tanım olarak değişmiştir.
Scrum Kılavuzu 2017 versiyonu
The Scrum Master is a servant-leader for the Scrum Team.
—
Scrum Master Scrum Team için bir hizmetkar liderdir.
Scrum Kılavuzu 2020 versiyonu
Scrum Masters are true leaders who serve the Scrum Team and the larger organization.
—
Scrum Master’lar Scrum Team ve daha geniş organizasyona hizmet eden gerçek liderlerdir.
2017 versiyonunda “Hizmetkar Lider” olarak geçerken, 2020 versiyonunda ise “Gerçek Lider” olarak ifade ediliyor. Muhtemelen yeni metinde bu bölümü okurken üzerinden hızlıca geçtik. Belki de öyle aman aman bir değişiklik yok; zaten Scrum Master’ın PO, Scrum Team ve Organizasyona nasıl hizmet ettiği ile ilgili bölümler daha önemli diyerek okumaya devam etmiş olabiliriz.
Hizmetkar Lider tanımı acaba neden Gerçek Lider olarak değişmiştir? Gerçek Lider nedir? Hizmetkar Lider ile aynı anlama mı gelir, yoksa farklı mıdır? Liderin gerçeği varsa yalancısı da olur mu? gibi sorular aklınıza gelmiş olabilir. Bu yazıda bu sorular ekseninde bir düşünce sürecine gireceğim.
Scrum bildiğimiz gibi bir çerçeve(framework) olarak geçiyor. Bundan şunu anlıyoruz: sadece belli bir alana ve daha dar bir kesime hitap etmek yerine, geniş bir çerçevede sınırları belirleyerek değer yaratmaya odaklanıyor. Bu sebepten ötürü, gelecekte Scrum Kılavuzunda yapılacak değişikliklerde metin üzerinde başka iyileştirmeler ve sadeleştirmeler de görüyor olacağız; daha yalın ve genele uygun ifadeler kullanılacak.
Scrum Kılavuzunun 2017 versiyonunda Scrum Master rolü ağırlıklı olarak Scrum Team’e odaklanmıştı. 2020 versiyonunda bu ifadenin organizasyonu da kapsayacak şekilde genişlediğini görüyoruz.
Peki ya Hizmetkar Liderlik?
Robert K. Greenleaf bu ifadeyi ilk kez popüler hale getirdi. Geleneksel liderlik modelinde liderin rolü, şirket ya da organizasyonun gelişmesini sağlamak iken, Hizmetkar Liderlik modelinde öncelik başkalarına hizmet etmek olarak belirtilir. Önce başkalarına “Hizmet et”; sonra “Liderlik et” şeklinde bir yaklaşım olarak özetleyebiliriz. Burada başkalarına hizmet etmekten kasıt, başkalarının ihtiyaçlarını en öncelikli konu yapmak; gücü ve başarıyı başkalarının gelişiminde bulmak olarak ifade edebiliriz.
Bu şekilde baktığımızda aslında “Hizmetkar Liderlik” yaklaşımının bir liderlik modeli olduğunu görüyoruz. Bu konuda biraz araştırma yaptığımızda 8 çeşit liderlik modelinden (Boogaard, 2022) bahsediliyor:
- İşlemsel Liderlik
- Dönüşümsel Liderlik
- Hizmetkar Liderlik
- Demokratik Liderlik
- Otokratik Liderlik
- Bürokratik Liderlik
- Laissez-Faire Liderlik
- Karizmatik Liderlik
Gerçek Lider ifadesini ise, liderliğin esası şeklinde anlayabiliriz. Gerçek Lider, Hizmetkar Liderin aksine daha geniş bir perspektiften takım ve organizasyona yaklaşır.
Gerçek Lider, Partogi (2021)’ye göre takım ve organizasyona “önünde, yanında ve gerisinde liderlik” duruşu sergiler.
“Önünde Liderlik” etmek, rol model olmak ile ilgilidir. “Önce kendin yap” prensibiyle aslında soyut bir ifade olan “Agile olmak” Scrum Master’ın duruşu ve uygulamalarıyla somutlaşır, bir nevi vücut bulur.
“Yandan Liderlik” etmek, takım ve organizasyona sadece tavsiyede bulunmak ya da koçluk yapmakta öte mentorluk yapmak; “elini kirletmek” olarak ifade edeceğimiz işe girişmek ile ilgilidir. Bu duruşta teknik açıdan da etkide bulunmak, etkili dokunuşlar yapmak anlaşılmaktadır.
“Geriden Liderlik” etmek, Hizmetkar Liderlik ile kastedilen şeydir. Takım ve organizasyonu desteklemek; onların gelişimlerini kolaylaştırmak anlaşılmalıdır. Burada Scrum Master’ın öncelikleri yoktur, takım ve organizasyonun vardır. Daha otonom olma, kendi kendini yöneten, daha etkin olma konularında takım ve organizasyon desteklenir.
Scrum Kılavuzu geniş bir kitleyi kapsayacak bir çerçeve olma yolunda sadeleşiyor ve her versiyonunda iyileştiriliyor. Tanımdan da gördüğümüz üzere “Hizmetkar Liderlik” gibi artık daha dar bir çerçevede kalmış bir model yerini, “Gerçek Liderlik” gibi daha geniş ifadeye bırakıyor.
Son olarak, Liderin yalancısı olur mu? Bunu sizlerin yorumuna bırakıyorum.
Boogaard, K. (2022). “What Kind of Leader Are You? 8 Common Leadership Styles (and Their Pros and Cons)”. https://www.themuse.com/advice/common-leadership-styles-with-pros-and-cons
Partogi, J. (2021). “What Does It Mean for The Scrum Master to Be a True Leader as Written in Scrum Guide?”. https://www.scrum.org/resources/blog/what-does-it-mean-scrum-master-be-true-leader-written-scrum-guide?gclid=Cj0KCQjw48OaBhDWARIsAMd966BxZF_L2dyMW5PVHyy9PzuClWZrswCHwBQQezk9Jr4wbtsxCyOEXRMaAjK8EALw_wcB
