İşletim Sistemi Türleri
İşletim sistemleri kullanım alanları doğrultusunda özelleşmiştir ve dokuz ayrı ana başlıkta incelemek mümkündür.
- Ana Bilgisayar (Mainframe) İşletim Sistemleri
Mainframe bilgisayarlar aynı anda binlerce kullanıcıya hizmet verebilen ve çok sayıda işlemciye sahip büyük bilgisayarlardır. Bu bilgisayarların şu an ki kullandığımız kişisel bilgisayarlarımızdan bir farkı daha fazla girdi ve çıktı (input/output) kapasitelerine sahip olmalarıdır.
Mainframe işletim sistemleri, yukarıdaki gibi güçlü bir donanıma sahip olan bilgisayarlar için geliştirilmiştir. Bu işletim sistemi birden fazla işi aynı anda yapabilir. Ayrıca yüksek sayıda girdi ve çıktı kapasitesi sayesinde devasa boyutlardaki verileri işleyebilir.
İşletim sistemi kullanıcılarına üç tip hizmet sunar.
Bunlar;
- Toplu iş sistemleri (Batch systems), rutin işleri mevcut bir kullanıcı olmadan işleyebilir.
- Hareket işleme (Transaction processing), çok sayıda olan küçük istekleri idare edebilir.
- Zaman paylaşımı (Timesharing), ana bilgisayara uzaktan bağlanan birden fazla kullanıcıya aynı anda hizmet verebilir.
Örnek : IBM z/OS
2. Sunucu (Server) İşletim Sistemleri
Sunucu işletim sistemleri adından da anlaşılacağı üzere sunucular üzerinde çalışırlar. Bilgisayar ağı üzerinden birden fazla kullanıcının hem yazılımları hem de donanımları kullanmalarına ve paylaşmalarına izin verir.
Örnek: Solaris, FreeBSD, Linux ve Windows Server
3. Çok İşlemcili (Multiprocessor) İşletim Sistemleri
Multiprocessor işletim sistemleri, içerisinde birden fazla işlemci barındıran bilgisayarlarda kullanılırlar. Bu sistemi kullanan bilgisayarlar, nasıl bağlandıklarına ve paylaştıkları şeylere göre “paralel bilgisayarlar (parallel computers)” ve “çoklu bilgisayarlar (multicomputers)” olarak adlandırılırlar.
Bu sistem, sunucu işletim sisteminin özelliklerini destekler buna ek olarak iletişim, bağlanabilirlik ve tutarlılık gibi ekstra özellikler de barındırır.
Örnek: Windows ve Linux
4. Kişisel Bilgisayar (Personal Computer) İşletim Sistemleri
Kişisel bilgisayarlarımızda çalışan işletim sistemidir. Çoklu programlamayı (multiprogramming) destekler. Tek kullanıcı için tasarlanmışlardır.
Örnek: Linux, FreeBSD, Windows, OS X
5. El Bilgisayarı (Handheld) İşletim Sistemleri
Handheld işletim sistemlerinin çalıştığı bilgisayarlar aslında “kişisel dijital asistan (PDA)” olarak bilinirler. Bu küçük bilgisayarlar işlemlerimizi yaparken bir yere bağlı bulunmak durumunda değillerdir. Günümüzde tablet ve akıllı telefonlar olarak adlandırılabilirler.
Örnek: Android ve IOS
6. Gömülü (Embedded) İşletim Sistemleri
Embedded işletim sistemleri belirli işler yapan cihazları (fırın, buzdolabı vb.) kontrol eden bilgisayarlarda kullanılır. Bu bilgisayarları özelleşmiş bilgisayarlardır. Bu sebeple içerisine kendimiz program indirip çalıştıramayız.
İçerisinde kullanılan bütün yazılımlar ROM(Read Only Memory) adı verilen bir bellek bölgesinde cihazın yapım aşamasında yerleştirilmiştir. Bunların dışında herhangi bir yazılım çalıştırmazlar.
Örnek: Embedded Linux, QNX ve VxWorks
7. Sensör-Düğüm (Sensor-Node) İşletim Sistemleri
Sensor-node işletim sistemleri; olay güdümlü, dışarıdaki olaylara cevap verebilen ve belirli periyotlarda sensörleri ile ölçüm yapabilen bir işletim sistemidir.
Bu işletim sistemi sensörlerden oluşan büyük ağlarda kullanılır. Her sensör düğümü işlemci, bellek ve en az bir sensör barındıran, birbirleri ile ve merkezi bir istasyon ile kablosuz haberleşen minik gerçek bilgisayarlardır. Düğümlerin sahip olduğu bellek ve batarya küçüktür bu sebeple üzerinde çalışan işletim sisteminin de basit ve küçük olması gerekir.
Embedded sistemlerde olduğu gibi bu özel bilgisayarlara da kullanıcı olarak program indiremiyoruz. İçerisinde çalışan yazılımlar kurulu halde gelir.
Örnek: TinyOS
8. Gerçek Zamanlı (Real-Time) İşletim Sistemleri
Bu sistemlerin kullanıldığı bilgisayarlarda, zaman hayati derecede önem taşır. Bu sistemler aşağıdaki gibi ikiye ayrılır.
- Hard real-time sistemler, verilen işin söylenen zamanda yapılacağının garantisini verir. Bu sistemler askeri alanda kullanılır.
- Soft real-time sistemler, verilen iş arada sırada söylenen zamanda yapılmayıp aksayabilir. Bu ufak aksama istenilen bir şey değildir fakat kabul edilebilir çünkü kalıcı hasarlara yol açmaz. Kullandığımız akıllı telefonlar bu sisteme örnek olarak verilebilir.
Hard real-time sistemler de embedded ve sensor-node sistemleri gibi içerisinde yazılımları ile birlikte gelir. Kullanıcı kendiliğinden program indirip çalıştıramaz.
9. Akıllı Kart (Smart Card) İşletim Sistemleri
En küçük işletim sistemleridir ve işlemciye sahip akıllı kartlar üzerinde çalışırlar.
Örnek: Sim Kartları, Kredi Kartları vb.
Kaynakça:
- Modern Operating Systems by Tanenbaum and Bos, 4th edition, Pearson 2015
- www.wikipedia.org
