Elma Paprika Projesi: Araştırmalar
Elma Paprika projesi Macar Kültür Merkezi desteği ile yürütülen Macaristan ve Türkiye arasındaki mutfak kültürü mirası araştırma projesidir.
(Fotoğraflar: Zsofia Szonja Illes)
Başlangıç
Osmanlı Macaristan’ı bugün ki Macaristan topraklarına dahil olan, Osmanlı İmparatorluğu’nun 1541 ile 1699 tarihleri arasında kontrol ettiği bölgeyi temsil etmektedir. Özellikle Macaristan’ın doğusu, Transilvanya bölgesinde mutfak kültüründeki etkileşimler bugün bile rahatça gözlenebilmektedir.
Bölgenin sahip olduğu mutfak kültürü, soğuk ve karasal iklimin sonucu basit, sade ve soğuklar karşısında dayanıklı erzakların oluşturduğu mutfak kültürüdür. Osmanlı egemenliği süresince ticari yollar ile malzeme zenginliği ve reçeteler gelişmiştir. Özellikle Macar mutfak kültürünün temel taşı olan kırmızı biber, paprika, bu ticari ilişkiler sonucu Macaristan’a varmıştır. Biberlerin güneşte kurultulması ve toz haline getirilmesi de bu kültürel ilişkiler ile gelişmiş ve Macaristan mutfağında önemli yere sahip olmuştur.
Bir diğer yandan tarihsel süreçte oluşan göçler ve etkileşimler, iki ülke kültürü arasında geleneksel benzerlikler de göstermeye başlamıştır. Örneğin Budapeşte’nin ünlü hamamları ve mimarisindeki kimi izler, bu etkileşimler sonucu ortaya çıkmıştır. Bu durum sadece gelenek ve mutfak kültüründe değil, aynı şekilde dile de yansımış, ortak kelimeler ve kullanımlar oluşmuştur.
Elma Paprika Projesi
Elma Paprika projesi, Macar Kültür Merkezi desteği ile 2017 yılında başlatılmış mutfak kültürü mirası araştırma projesidir. Proje yürütücülüğünü Kök Projekt ile Budapeşte bazlı Collective Plant gıda tasarım organizasyonu yürütmektedir.
Proje ismi iki dilde de ortak olarak kullanılan kelimelere referans olarak geliştirilmiştir. Bir biber turşusu türü olan “elma paprika” biberi, Türkiye’de de “soka” turşusu olarak bilinen, soka biberinden elde edilmektedir; ve şekil olarak elmaya benzerlik gösterir.
Proje iki mutfak kültürü arasında tarihsel süreçte oluşan etkileşimlerin araştırılması, incelenmesi ve yeni nesil mutfak kültürü öğelerinin tasarlanması adına yürütülmektedir. İki ülke arasındaki tarihsel ilişkinin, yemek kültür öğeleri ile desteklenmesi ve geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Proje kapsamında ortaya çıkan reçetelerde kullanılan kelimeler ve terimlerde büyük benzerlikler görülmektedir. Bu reçeteler en büyük örnek dolmalar verilebilir. Macaristan’ın soğuk iklimi sebebiyle bu reçeteler ağırlıklı olarak yeşil ve beyaz lahana sarmalarında gözlemlenmektedir. Ancak bu coğrafyada bilinen versiyonlarından farklı olarak, Macar versiyonları lahanaların turşulanmış hallerini kullanarak hazırlanmaktadır. Aynı şekilde Transilvanya bölgesinde üzüm yaprağı sarma dolma reçetelerine de rastlanılmaktadır.
Elma Paprika Etkinlikleri
Elma Paprika projesi kapsamında paralel olarak İstanbul ve Budapeşte’de yemek etkinlikleri düzenlenerek, iki kültür arasındaki ilişikiler güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
Etkinliklerde sürdürülen araştırmalarda ortaya çıkan bilgilerin paylaşıldığı ve yer yer Collective Plant’in enstelasyonlarına dönüştürüleceği bir yapıya sahip olacak. Etkinliklerde özellikle yemek kültür ilişkilerinin üzerine durularak, ortak geleneklerden ve kültürden yola çıkarak tasarımlar hazırlanacaktır. Hedef, iki kültür arasında yeni nesil gelenekler ve yeni mutfak kültürü ilişkileri yaratmak üzerine sürdürülecektir.
Etkinlikler İstanbul’da Mart 2017'de İstanbul’da başlayacak ve devamında Budapeşte’de çalışmaların temsili olarak Budapeşte’de bir yemek enstelasyonu kurulması ve bu kültür mirasının yeni nesil tecrübeler ile geliştirilmesi adına çalışmalar yürütülecektir.
