La révolution du velours arménienne, un exemple pour le monde.
Article en français, Article in English, հոդվածը Հայաստանում
En 3 semaines, une révolution non violente s’est déroulée sous nos yeux en Arménie : la révolution du velours. Plus de 15% des habitants se sont mobilisé autour d’idées simples : en finir avec le système politique corrompu, réduire la pauvreté, faire du développement économique. Ils ont utilisé des techniques qui ont déjà fait leur preuve par le passé et dans différentes régions du monde : la désobéissance civile et la non-violence.
L’Arménie en quelques mots :
L’Arménie est un petit pays du Caucase du Sud,107ème sur 180 concernant l’indice de corruption selon Transparency International, 34% des personnes vivent dans une pauvreté profonde, 18% de chômage. Entourée de l’Azerbaïdjan, pays avec lequel l’Arménie est en conflit armé depuis plus de 20 ans, la Turquie ou la frontière est bloqué, l’Iran et la Géorgie. C’est un pays qui subit une forte émigration depuis plusieurs années, le salaire moyen est d’environ 250€.
Malgré ces conditions, les arméniens sont des personnes inventives et très créatives, en plus de leur culture et de leur histoire absolument fantastique (plus de 2500 ans). J’ai eu l’occasion de vivre avec eux. J’étais à la rencontre de projets innovants et d’entrepreneuriat social lorsque j’ai réalisé mon Service Volontaire Européen, il y a 3 ans :
- Tumo Center : Considéré par le journal We Demain comme l’une des écoles les plus innovantes du monde, TUMO accueille gratuitement dans des conditions exceptionnelles des centaines de jeunes de 11 à 18 ans afin qu’ils apprennent le développement informatique, le design, la vidéo… en étant acteur de leur apprentissage.
- Impact Hub Armenia : Impact Hub est un réseau international composé de lieu favorisant le développement de l’entrepreneuriat social. Pour l’Arménie, c’est un lieu où tous les changemakers peuvent se retrouver, collaborer, travailler pour diffuser l’innovation sociale et répondre aux besoins sociaux et environnementaux des arméniens.
- Teach For Armenia : Teach for est un réseau international lié à l’éducation. Concernant l’Arménie, Teach For Armenia recrute des jeunes diplômés souhaitant devenir professeur, les forment et les accompagnent afin qu’ils puissent enseigner durant 2 ans dans des régions reculées d’Arménie.
- Homeland Development Initiative Foundation — HDIF : C’est une entreprise sociale qui permet à des femmes arméniennes de pouvoir vivre de leurs créations artisanales. Leur production est ensuite vendue en Arménie ou vers la diaspora, c’est un projet qui permet de conserver de l’emploi en Arménie, de garder une partie de l’identité créative arménienne.
- Aeons : C’est un anti café où vous pourrez retrouver une ambiance conviviale, inviter vos amis et passer du très bon temps.
Lorsque j’étais en Arménie, j’ai ressenti une forte résignation, la capacité de mobilisation et de révolte pour des sujets interne au pays n’était pas présente. Une grande majorité des jeunes que j’ai rencontrés me disait qu’il n’y avait pas d’avenir en Arménie.
Et pourtant un premier déclic est arrivé en 2015, suite à la décision du pouvoir en place d’augmenter arbitrairement, de 17% le prix du gaz. D’importantes mobilisations dans la capitale durant plusieurs semaines ont permis d’infléchir cette décision du gouvernement.
La non-violence et la désobéissance civile : les mots d’ordre de la révolution du velours.
3 ans après, nous sommes à la mi-avril, Nikol Pashinian ancien journaliste et député d’opposition commença alors une grande marche débutant à Gyumri jusqu’à Erevan avec un slogan “ Rejette Serge”. Serge Sarkissian a été président de la république pendant 10 ans, il a changé la constitution avec l’aval du Parlement Arménien dont il avait la majorité absolue.
Nikol Pashinian arriva à Erevan après plus de 120 kilomètres de marche, il a été rejoint par des centaines de citoyens autour d’un même message “Rejette Serge”, par sa persuasion et son charisme, il a réussi à faire descendre des milliers d’étudiants dans la rue : la révolution non violente est en marche. Le 17 avril, Serge Sarkissian est officiellement nommé premier ministre.
Toutes les actions inventées et pratiquées par Gandhi et Martin Luther King sont reprises par les milliers d’arméniens : blocage des rues de la ville, sit-in en plein milieu des rues, manifestation, grèves, boycott.
Pendant plusieurs jours, les jeunes arméniens suivent ce mouvement et nous voyons des #rejetteserge partout sur Facebook. En tant qu’observateur de France et ayant des amis à Erevan, c’est magnifique de voir un peuple se lever et dire non à la corruption et à l’injustice.
La place de la république d’Erevan se remplit de jour en jour.
Le 22 avril, Nikol Pashinian a été arrêté après une confrontation avec Serge Sarkissian, cela a provoqué la colère des arméniens qui sont descendus en masse, plus de 180 000 personnes sont retrouvées place de la république à Erevan, soit 9 % de la population totale de l’Arménie. L’un des plus grands rassemblements populaires que l’Arménie ait connue dans son histoire.
Le 23 avril, Nikol Pashinian a été libéré et Serge Sarkissian démissionne à la surprise générale. C’est la grande victoire pour le peuple arménien, veille du 24 avril, la journée de commémoration du génocide arménien ! Quel symbole. La joie, la liesse est présente dans le cœur de tous les arméniens.
Le 1er mai, le Parlement refuse Nikol Pashinian comme premier ministre, il déclare le soir devant 150 000 personnes une grève général le lendemain pour bloquer économiquement le pays afin de faire pression sur les députées de la majorité présente au pouvoir depuis 10 ans. Le lendemain, une grande majorité des administrations sont fermé, le personnel de l’aéroport fait grève, les rues sont bloquées. La désobéissance civile et la non-violence marche à fond avec une joie et une détermination sans faille des arméniens.
Le 2 mai, Nikol Pashinian demande d’arrêter le mouvement et le 8 mai, il est élu premier ministre.
Voilà comment en trois semaines, une action collective par la non-violence a permis la libération de dizaines de milliers d’arméniens, car ils ont dit non et ils ont réussi à prendre leur pays en main sans aucune goutte de sang versé.
Message d’un français à ses amis arméniens :
Barev,
Chers amis, vous le savez, je suis français sans aucune origine arménienne, j’ai partagé pendant de nombreux mois des moments formidables autour de repas, de danses, d’échanges magnifiques avec vous.
Mais ce que vous avez réussi en trois semaines, peu de peuple l’ont fait avec la non-violence. Je suis très fier et très heureux que vous ayez écrit une nouvelle histoire de votre pays, votre propre histoire. Chers amis, nous avons sans doute le même âge et vous avez la chance de pouvoir changer le pays comme vous le souhaitez, vous avez goûté à la liberté.
Vous êtes un exemple pour l’ensemble du monde, vous avez montré la voie suivante : il est encore possible que des habitants d’un pays se lèvent pour dire non à l’injustice, non à la corruption, non à la pauvreté. Vous avez dit oui à l’espoir, oui au changement, oui à l’égalité.
Vous êtes les descendants d’immense révolutionnaires qui ont transformé leurs pays comme les indiens sous Gandhi et les noirs américains avec Martin Luther King.
Par la révolution de velours, vous donnez l’exemple et l’espoir qu’il est encore possible qu’un peuple se mobilise et fasse tomber un pouvoir en place pour des idées simples mais essentiel : avoir une vie digne, avoir une égalité d’accès à son travail dans son pays.
En tant que citoyen français et votre ami, j’éprouve un profond respect et une immense gratitude sur l’ensemble des actions que vous avez réalisé dans votre pays. Je vous souhaite beaucoup de courage pour les défis immenses que vous avez à relever. Je serai très heureux de revenir en Arménie afin de découvrir avec vous votre nouveau pays.
Amitiés d’un citoyen français, adjor.
The Velvet revolution Armenian, an example for the world.
In 3 weeks, a non-violent revolution was happened in Armenia: the velvet revolution. More 15% of citizens from Armenian was participated at this movement around simple idea: finish with the politics corrupted system, reduce the poverty, make an economic development. The was used several technics who are already successful by the past: the disobedience civil and non-violent.
Armenia in some words:
Armenia is a little country in South Caucasus, 107th on 180 about the corruption index by Transparency International, 34% of people live in the extreme poverty, 18% of unemployment.
Surrounded by Azerbaijan, country with there is an army conflict since 20 years ago, Turkey where the border is closed, Iran and Georgia. Armenia is a country who happened a strong emigration since several years.
However, Armenia is very creative and inventive people with their culture and fantastique history (more 2500 years). I was to live with them, I was meet social entrepreneurship project when I was realized my EVS, three years ago:
- Tumo Center: Considered by the newspaper “We Demain” as one of the most innovate school in the world, TUMO host freely in huge condition hundred young people at 11 to 18 years old in order to learn the programming, design, video.
- Impact Hub Armenia: Impact Hub is a world network composed of place to develop the social entrepreneurship. For Armenia, it’s a place where all changemakers can be collaborate, work to diffuse the social innovation and answer at the social and environmental needs of Armenian.
- Teach For Armenia: Teach for is a world network of education. About Armenia, Teach For Armenia recruit young graduates whish become teacher. Teach for Armenia train and accompany this young people in order to teaching during 2 years in remote areas.
- Homeland Development Initiative Foundation-HDIF It’s a social company who allow at the Armenian women to can live of their handicraft. Theirs production is sell in Armenia or the diaspora. It’s a project who allow to conserve the employment in Armenia and keep the creative identity Armenian
- Aeons : It’s a anticafé where you can feel a very good and convivial atmosphere.
When I was in Armenia, I felt a strong resignation, the capacity of mobilization for the inter topics was not present. A big majority of young that I met said me that it have no future in Armenia.
But a first click arrived in 2015, next to the decision of government to increase 17% the coast of gaz. A big demonstrate during several weeks was allow to curve this decision.
The no-violence and civil disobedience: the principal tool of velvet revolution.
3 years after, we are in middle-april, Nikol Pashinian ex journalist and deputy of opposition begin a longue march between Gyumri until Yerevan with one slogan “Reject Serge”. Serge Sarkissian was president of republic during 10 years. He changed the constitution with the vote of Armenian parliament.
The 13rd April, Serge Sarkissian is official named Prime Minister. Nikol Pashinian arrived in Yerevan after more 200 kilometers of march. He has join by several hundred of people around a same message: Reject Serge”, by his persuasion and charism, he has success to go by thousands of student in the street. The no-violent revolution is in March.
All action invented and practiced by Gandhi and Martin Luther was (reprise) by a thousand of Armenian: block street, sit-in, demonstrate, strike, boycott.
During some days, young Armenian follow this movement and we seeing #rejectserge everywhere on facebook. As an spotteur from France and have friends in Yerevan, it’s wonderful to see the people to stand up and say no at the corruption and injustice.
22nd April, Nikol Pashinian was arrested after a TV confrontation with Serge Sarkissian. This act had brought hungry of Armenian who are go in the street in order to demonstrate, more 180000 people was join on Republic Square, in Yerevan, 9% of all habitants in Armenia. The most demonstrate that Armenia is most popular in his history.
The 23th April, Nikol Pashinian was free and Serge Sarkissian resign at the general surprise. It’s a big victory for the Armenian people, before of 24th April, the day of commemoration of Armenian genocide. What symbol! The joy is present in the heart of all Armenian.
The 1st may, the Parliament refuse Nikol Pashinian as prime minister, he declared this evening in front of 150000 people a strike general the tomorrow to block economically the country in order to make pression on all deputies on the presidential majority present at power since 10 years.
The 2st May, a big majority of administration was closed, the employees was strike and the street is blocked. The disobedience civil and no violence is very efficient. This evening, Nikol Pashinian asked to stop the movement and the 8th, he was elect Prime Minister.
In 3 weekend, a collective action by the non-violence was allowed the freedom of ten thousand Armenian people because they said no. They success to take your country in your hand with no blood.
Letter for french to armenian friends
Dear friends, as you know, I’m French with no Armenian origin, I shared during many months a wonderful moment around meals, dances and beautiful dialogue.
But, your action in 3 weeks, feu of people was acted with no violence. I’m very happy and proud that you write a new story about your country. Dear friends, we have the same old and you have chance to change your countries as you want, you are taste at the liberty.
You are the descendant great revolutionary who are transform their countries as Gandhi in India or Martin Luther king in USA.
By the velvet revolution, you give an example and hope that is again possible that people mobilize and fall a government with the simple ideas but essentials: have a worthy life, have a equality access the job.
As a French citizen and your friends, I feel a huge respect and grateful on all actions that you realize in your countries. I wish you many courage for the great challenges future. I will be very happy to come in Armenia and discover with you your new countries.
Adjor
Հայերի թավշյա հեղափոխությունը` օրինակ աշխարհի համար
Երեք շաբաթում մենք ականատես եղանք ոչ բռնի՝ թավշյա հեղափոխության Հայաստանում: Բնակչության ավել քան 15%-ը համախմբվեց պարզ գաղափարների շուրջ, այն է՝ վերջ տալ կոռուպացված քաղաքական համակարգին, նվազեցնել աղքատությունը, զարգացնել տնտեսությունը: Նրանք օգտագործեցին տեխնիկաներ, որոնք իրենց արդարացրել են անցյալում աշխարհի տարբեր երկրներում. քաղաքացիական անհնազանդություն և ոչ բռնի գործողություններ:
Հայաստանը մի քանի բառով.
Հայաստանը հարավային Հովկասում գտնվող մի փոքրիկ երկիր է, ըստ Transparency International-ի` 107-րդը 180-ից կոռուպցիայի ցուցանիշով. բնակչության 34%-ը ապրում է ծայրահեղ աղքատության մեջ, 18%-ը` գործազուրկ է: Շրջապատված է Ադրբեջանով, որի հետ ավելի քան 20 տարի է, ինչ զինված հակամարտության մեջ է, Թուրքիայով, որի հետ սահմանը փակ է, Պարսկաստանով և Վրաստանով: Սա մի երկիր է, որտեղից արտագաղթում են տարիներ շարունակ, միջին աշխատավարձը՝ 250€ :
Չնայած այս պայմաններին՝ հայերը հնարամիտ և շատ ստեղծագործ մարդիկ են՝ ի լրումն իրենց մշակույթի և բացարձակ աներևակայելի պատմության (ավելի քան 2500 տարվա): Ես առիթ եմ ունեցել նրանց հետ ապրելու: Ականատես եմ եղել նորարական նախագծերի և սոցիալական ձեռնարկատիրության, երբ Եվրոպական կամավորական ծառայությունս էի իրականացնում երեք տարի առաջ.
Թումո կենտրոն / Tumo Center : We Demain օրաթերթի կողմից համարվել է աշխարհի ամենանորարար դպրոցներից մեկը. Թումոն անվճար հիմունքներով, բացառիկ պայմաններում ընդունում է հարյուրավոր պատանիների՝ 11-ից 18 տարեկան, որպեսզի սովորեն ինֆորմատիկա, դիզայն, տեսանկարահանում… լինելով նրանց ուսուցման գործուն մասնակից:
Impact Hub Armenia. Impact Hub-ը միջազգային ցանց է, որն իրենից ներկայացնում է սոցիալական ձեռնարկատիրությանը նպաստող վայր: Հայաստանի դեպքում այն վայր է, որտեղ կարող են հանդիպել նորարարները, համագործակցել, աշխատել տարածելու համար սոցիալական նորարարությունները և պատասխանելու հայերի սոցիալական և բնապահպանական կարիքներին:
Դասավանդիր, Հայաստան / Teach For Armenia. Teach For-ը կրթության հետ փոխկապակցված միջազգային ցանց է: Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, Teach For Armenia-ն հավաքագրում է ուսուցիչ դառնալ ցանկացող երիտասարդ շրջանավարտներին, վերապատրաստում է նրանց և աջակցում, որպեսզի կարողանան դասավանդել երկու տարի Հայաստանի հեռավոր շրջաններում:
Homeland Development Initiative Foundation — HDIF . սա մի սոցիալական նախաձեռնություն է, որը թույլ է տալիս հայ կանանց ապրուստի միջոց վաստակել իրենց արհեստի գործերով: Նրանց արտադրանքը վաճառվում է Հայաստանում և սփյուռքում. սա մի ծրագիր է, որը թույլ է տալիս աշխատատեղեր ապահովել Հայաստանում, պահպանել հայկական ստեղծագործական ինքնության մի մասը:
Էօն / Aeon. սա հակասրճարան է, որտեղ կարող եք գտնել մտերմիկ մթնոլորտ, հրավիրել ձեր ընկերներին և շատ լավ ժամանակ անցկացնել:
Երբ ես Հայաստանում էի, նկատել եմ ուժգին հուսալքություն. երկրում բացակայում էր ներքին խնդիրների համար ըմբոստանալու և համախմբվելու ընդունակությունը: Երիտասարդների մեծ մասն, ում համդիպել եմ, ինձ ասում էին, թե Հայաստանում ապագա չկա:
Այնինչ, առաջին արձագանքներից մեկն եղավ 2015թ.-ին՝ ի պատասխան գործող իշխանության գազի գինը 17%-ով բարձրացնելու կամայական որոշման: Մի քանի շաբաթ տևած մարդաշատ ցույցերը օգնեցին ազդել կառավարության այդ որոշման վրա:
Ոչ-բռնիությունը և քաղաքացիական անհնազանդությունը՝ թավշյա հեղափոխության կարգախոսներ:
Երեք տարի անց, ապրիլ ամսվա կեսն է, Նիկոլ Փաշինյանը՝ նախկին լրագրող և ընդդիմության պատգամավոր, մեծ քայլերթով Գյումրիից հասնում է Երևան՝ <<Մերժի՛ր Սերժին>> կարգախոսով: Սերժ Սարգսյանը հանրապետության նախագահ է եղել 10 տարի ի վեր, նա փոխել է սահմանադրությունը խորհրդարանի միջոցով, որտեղ իր կուսակցությունը բացարձակ մեծամասնություն է կազմում:
Նիկոլ Փաշինյանը հասնում է Երևան 120 կմ քայլելուց հետո, նրան միացել են հարյուրավոր քաղաքացիներ՝ համախմբվելով <<Մերժի՛ր Սերժին>> կարգախոսի շուրջ: Իր համոզելու ունակության և խարիզմայի միջոցով նրան հաջողվել է փողոց հանել հազարավոր ուսանողների. ոչ բռնի հեղափոխությունը սկսված է: Ապրիլի 17-ին Սերժ Սարգսյանը պաշտոնապես նշանակվում է վարչապետ:
Հազարավոր հայեր փոխառում են Գանդիի և Մարտին Լյութեր Քինգի կողմից ստեղծված և կիրառված գործողությունները. քաղաքների փողոցների փակում, նստացույց փողոցներում, ցույցեր, գործադուլներ, բոյկոտ:
Մի քանի օր շարունակ հայ երիտասարդները մասնակցում են այս շարժմանը և մենք տեսնում ենք #մերժիրսերժին արտահայտությունը ֆեյսբուքում ամենուր: Որպես ֆրանսիացի դիտորդ և Երևանում հայ ընկերներ ունեցող՝ հրաշալի է տեսնել, թե ինչպես է ժողովուրդն ոտքի կանգնում և ո՛չ ասում կաշառակերությանը և անարդարությանը:
Երևանում Հանրապետության հրապարակը օր օրի ավելի մարդաշատ է դառնում:
Ապրիլի 22-ին Նիկոլ Փաշինյանին ձերբակալում են Սերժ Սարգսյանի հետ ընդհարումից հետո, դա շարժում է հայ ժողովրդի զայրույթը, նրանք ավելի մեծ թվով են դուրս գալիս փողոց. 180 000 մարդ է հավաքվում Հանրապետության հրապարակում՝ ՀՀ բնակչության 9%-ը: Հայաստանի հանրապետության պատմության ամենամեծ հանրահավաքներից մեկը:
Ապրիլի 23-ին Նիկոլ Փաշինյանին ազատ են արձակում, Սերժ Սարգսյանը հրաժարական է տալիս՝ ի մեծ զարմանս բոլորի: Սա մեծ հաղթանակ է հայ ժողովրդի համար՝ ապրիլի 24-ի՝ հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրվա նախօրեին: Խորհրդանշական է: Ուրախությունն ու ցնծությունն են տիրում հայերի սրտերում:
Մայիսի 1-ին Նիկոլ Փաշինյանին խորհրդարանը չի ընտրում վարչապետ, նա երեկոյան, 150 000 մարդու առջև կանգնելով, հայտարարում է հաջորդ օրը համընդհանուր գործադուլի օր տնտեսական առումով երկիրը արգելափակելու համար՝ այդպիսով ճնշում գործադրելով 10 տարի շարունակ իշխանությունում գտնվող խորհրդարանական մեծամասնության պատգամավորների վրա: Հաջորդ օրը վարչական նշանակության կառույցների մեծ մասը փակ է, օդանավակայանի անձնակազմը գործադուլ է անում, ճանապարհները փակ են: Քաղաքացիական անհնազանդությունը և ոչ բռնիությունը թափ են առնում՝ հայերի խանդավառությամբ և անսասան վճռականությամբ:
Մայիսի 2-ին Նիկոլ Փաշինյանը խնդրում է դադարեցնել շարժումը և մայիսի 8-ին ընրվում է վարչապետի պաշտոնում:
Ահա թե ինչպես երեք շաբաթում հավաքական ոչ բռնի գործունեությունը թույլ տվեց, որ տասնյակ հազարավոր հայեր ազատագրվեն, քանզի նրանք ո՛չ ասացին և հաջողեցին իրենց ձեռքը վերցնել երկրի իշխանությունն՝ առանց որևէ կաթիլ արյան:
Մի ֆրանսիացու հաղորդագրություն իր հայ ընկերներին.
Բարև (Barev):
Հարգելի՛ ընկերներ, դուք գիտեք՝ ես ֆրանսիացի եմ, ով չունի հայկական ծագում, ով ամիսներ շարունակ հրաշալի ակնթարթներ է ապրել ձեզ հետ՝ ընթրիքի սեղանի շուրջ, պարելով, հետաքրքրաշարժ քննարկումներով:
Բայց այն, ինչ ձեզ հաջողվեց անել երեք շաբաթում՝ առանց բռնության, շատ քիչ ժողովուրդներ են արել: Ես շատ ուրախ և հպարտ եմ, որ դուք գրեցիք ձեր երկրի նոր պատմությունը՝ ձեր սեփական պատմությունը: Հարգելի՛ ընկերներ, մենք, թերևս, հասակակիցներ ենք և դուք հնարավորություն ունեք՝ փոխելու երկիրը՝ դարձնելով այնպիսին, ինչպիսին ցանկանում եք. դուք ճաշակել եք ազատությունը:
Դուք օրինակ եք ողջ աշխարհի համար. դուք ապացուցեցիք՝ դեռևս հնարավոր է, որ մի երկրի բնակիչներ ոտքի կանգնեն՝ ասելու ո՛չ անարդարությանը, ո՛չ կաշառակերությանը, ո՛չ աղքատությանը: Դուք ասացիք այո՛ հույսին, այո՛ փոփոխությանը, այո՛ հավասարությանը:
Դուք այն մեծ հեղափոխականների հետնորդներն եք, ովքեր փոխակերպել են իրենց երկիրը, ինչպես հնդիկները Գանդիի և աֆրոամերիկացիները Մարտին Լյութեր Քինգի շնորհիվ:
Թավշյա հեղափոխությամբ դուք օրինակ եք ծառայում և հույս տալիս, որ դեռ հնարավոր է՝ ժողովուրդը համախմբվի և տապալի գործող իշխանությունը՝ հանուն պարզ, բայց էական գաղափարների՝ ունենալ արժանավոր կյանք, սեփական երկրում աշխատանքի անցնելու հնարավորությունների հավասարություն:
Որպես Ֆրանսիայի քաղաքացի և ձեր ընկեր՝ ես խորը հարգանք և անսահման երախտագիտություն եմ զգում դեպի այն բոլոր գործողությունները, որ դուք իրականացրեցիք ձեր երկրում: Ես ձեզ մեծ քաջություն եմ մաղթում՝ հաղթահարելու գալիք խոշոր մարտահրավերները: Ուրախ կլինեմ վերադառնալ Հայաստան՝ բացահայտելու ձեզ հետ ձեր նոր երկիրը:
Ֆրանսիայի քաղաքացուս հարգանքները, հաջող (adjor).
