Geçen hafta Web3'ün şöhreti ve mikro kimlik bilgilerini temsil etmek için NFT’leri kullanması hakkında bir yazı yazdım. Bu hafta, örnekler üzerine ve bu işin mekaniklerine dair biraz daha derinlemesine konuşmak istiyorum, bu bilhassa NFT kimlik bilgilerinin neye benzediği ve ne işe yaradıkları hakkında olacak.
Son yazımda Shadowy Supercoder NFT’den bahsettim ama Web3 kullanıcıları etkinliklere katılmaktan protokol yönetimine katılmaya kadar her şey için NFT kimlik bilgisi kazanıyor.
Tokenleştirilmiş kimlik bilgileri, diğer NFT türlerinden farklı bir değer önerisine de sahiptir. Değerleri onları elde eden kimliklere göre belirleniyor. İlginç bir şekilde bugünün tokenleştirilmiş kimlik bilgilerinin büyük bir çoğunluğu aktarılabilir durumdadır yani teoride bunları istediğiniz kişiye satabilirsiniz. Bu kendini yok etmek gibi bir şey fakat bunu yapmasının kendince iyi sebepleri var.
Bütün bunlar ve daha fazlası bugünün yazısında.
Haydi biraz daha yakından bakalım.
POAP’lar
Eğer etkinliklerin %90'ı daha yeni ortaya çıkıyorsa ne sıklıkla etkinliklere katıldığınızı takip etme konusunda Web3 topluluğuna güvenebilirsiniz.
Web3'teki en popüler mikro kimlik doğrulama şekli şu anda etkinliklerdeki katılımınızı takip etmekte. POAP’lar (Katılım-doğrulama protokolü’nün kısaltması); konferanslarda, topluluk konuşmalarında, hackathon’larda ve diğer yüzyüze ve sanal etkinliklerde katılımcıların cüzdan adreslerine gönderilen NFT’lerdir.
POAP benzeri tokenler NFT topluluğu için bir yenilik olarak başladı. 2019'da NFT.NYC ve Consensus etkinliklerinde tokenleştirilmiş biletlerin denendiğini hatırlıyorum. NFT’lerin popülerliği arttıkça “oradaydın”ı belirten NFT’lere olan talep de arttı.
POAP’lara olan talep son aylarda oldukça arttı ve daha fazla dapp ve DAO tokenleştirilmiş itibar sistemi getirdikçe bu trend devam edecek. “Orada olduğunuzu” kanıtlayabilmenin, sosyal açıdan bir değeri vardır.
Ama yapamadığı bir şey vardır ve o da “Oradayken ne yaptın?” sorusuna cevap vermektir. Oradayken ne yaptınız?
Oradayken yaptığımız şey “katılım”, özellikle de kayda değer bir katılım, işte olay orada. Aşağıdaki örnekler Ethereum ve IPFS gibi merkezi olmayan ağları sorgulamak için bir indeksleme protokolü olan theGraph’ın NFT kimlik bilgisi örnekleridir. Farklı katılımcılar farklı kimlik bilgileri elde ediyor. Bu itibar şekli hem daha zengin hem de daha inceliklidir.
Devredilebilirlik
Tokenleştirilmiş kimlik bilgileri konusunda her zaman sorulan sorulardan biri “Bunlar devredilmeli mi yoksa devredilmemeli mi?” sorusudur. Kripto para birimleri ve NFT’ler devredilebilir varlıklardır ama bir kimlik bilgisi, doğası gereği bunlardan farklıdır. Kripto paralar ve NFT’ler emtiadır. Değeri değişmeden satın alınabilir, satılabilir ve devredilebilirler. Aslında emtianın değeri, bir başkasının bu emtia için ödemeye razı olduğu fiyattır. Fiyat keşfi için de zaten bu el değiştirmeye ihtiyacınız vardır.
Öte yandan kimlik bilgileri belirli bir kişiye verilir ve değeri onu kazanan kişi için en üst düzeydedir. California’da avukatlık yapma lisansım benim için çok önemli. Başka bir kişi için ise hiçbir değeri yoktur.
Bir değeri korumak için tokenleştirilmiş kimlik bilgilerinin asıl sahibiyle kalması ve devredilemez olması gerektiği anlaşılıyor. Böyle bir şeyin olması mümkün mü?
Tabii ki. 2018'de, devredilemez tokenler için bir standart olan ERC 1238 tanıtıldı(namıdiğer “rozetler”). İşin garibi, ERC 1238 standardının kullanıldığı örnek pek bulunmamakta. Devredilemez tokenler tutunmayı başaramadı.
Bir topluluğun çağrısına katıldığınız için aldığınız POAP, Rabbithole’da tamamladığınız bir görev için aldığınız ödül, hatta Ethereum’a akıllı kontrat yüklediğiniz için kazandığınız ShadowySuperCoder NFT bile herkese devredebildiğiniz sıradan NFT’lerdir.
Devredilebilir kimlik bilgilerine diğer bir güzel örnek ise Wyre’ın 2018'de duyurduğu KYC token girişimidir. Buradaki fikir, KYC sürecini Wyre’de veya başka bir düzenlenmiş platformda tamamladıysanız bir KYC tokeni almayı tercih edebilmenizdi. KYC tokeni, kullanıcılardan kişisel bilgi toplamayan merkeziyetsiz borsalarda uyumlu bir şekilde işlem yapmanıza olanak tanır(dı).
Ben bu fikri en başından beri sevmiştim ama mekaniklerinden biraz şüphe ediyordum. En büyük sorun yine devredilebilirlikti. Bir başkasına devredilebiliyorsa birine KYC tokeni vermenin anlamı nedir ki?
Wyre’ın KYC token’ında, gerektiği ölçüde uygulanmasını zorlaştıran başka sorunlar da vardı ancak bunlar uyumlulukla ilgili sorunlar değil. Hâlâ bu fikrin büyük bir hayranıyım ve umarım başka bir takım bunu dener.
Ama bu durum şu soruyu akla getiriyor: Neden daha fazla aktarılamaz NFT kimlik bilgisi görmüyoruz?
Birden Çok Kişilik
“Anon”, takma bir isim altında olan anonim bir sosyal medya hesabıdır. İnsanların gerçek isimlerini ve fotoğraflarını kullandığı bir Twitter hesapları olması ve bunun haricinde bir de takma bir isim (anonim) ve avatar(profil resmi) altında ikinci bir profil açmaları giderek yaygınlaşan bir durum.
Eylül ayında Snoop Dogg, NFT odaklı @CozomoMedici Twitter hesabını yöneten ünlü olduğunu açıkladı. Şu anda Snoop’un aslında Cozomo olup olmadığı konusunda şüpheler var ama mesele şu ki insanlar çevrimiçi ortamlarda takma adlara sahip olmaktan hoşlanıyor.
Doğruyu söylemek gerekirse Cozomo, Snoop olamayacak kadar iyi bir yazar :)
Devredilebilir kimlik bilgilerinin lehine olan ana argüman (ve bu iyi bir argüman), insanların birincil kişilikleriyle kurdukları itibardan ödün vermeden ikinci hatta üçüncü bir çevrimiçi kişiliğe sahip olmak istemeleridir.
Güvenlik sebebiyle birden fazla cüzdan adresim-yani birden fazla finansal kişiliğim- var. Yapılabilecek en iyi yöntem dijital varlık portföyünüzü birden çok cüzdana bölmek olacaktır. Bu sayede olur da erişimimi kaybeder veya hacklenirsem diğer cüzdanlar ümit ediyorum ki bundan etkilenmeyecektir. NFT kimlik bilgilerini gerektiğinde cüzdanlar arasında bir ona bir buna aktarmak uygun olur mu? Evet, olur.
Başka bir sebep ise mahremiyettir. Bir cüzdan adresimi gerçek ismimi kullanarak Mirror makaleler yayınlamak için kullanırken başka bir cüzdan adresimle de yüksek miktarlarda parayla yield farming yapabilirim. Finansal işlemlerimi yazılarımdan bağımsız tutmak istemem oldukça akıllıca bir davranış.
Geçen haftaki yazımda “Ayrışan Düşüncelerim” kısmında bahsettiğim gibi gizlilik, Web3 için siyasi ve sosyal olarak belirleyici bir konu olacak.
Zincir İçi ve Zincir Dışı Etkinlik
Kimlik bilgileri ancak güvenildikleri ölçüde değerlidir. Bu nedenle bir İK departmanı; okul derecenizi doğrulamak için mezun olduğunuz kurumu, pozisyonunuzu ve performansınızı doğrulamak için de önceki işvereninizi arayacaktır.
Zincir içi etkinliği -yani bir yönetişim teklifine oy vermek- akıllı bir sözleşme yerleştirmek veya Compound üzerinden bir krediyi ödemeyi doğrulamak kolaydır çünkü blokzincir, adresinizin etkinliğinin tarihsel bir kaydını tutar.
Zincir dışı aktivite ise bundan farklıdır.
İtibar oluşturmak için yaptığımız en etkili eylemlerden bazıları zincir dışında yapılır. Örneğin belirli bir alanda çalışmak için üstünlük belgesi ya da lisans almak fiziksel bir aktivitedir. Bu kimlik bilgisini Web3'e aktarmak değerli olabilir ancak daha zordur.
İlk olarak sertifikayı veren yapı kripto dünyasına özgü değilse muhtemelen tokenleştirilmiş kimlik bilgisi vermiyordur.
İkinci olarak da sertifika verene güvenmek zorundasınız.
Üstünlük belgesi örneğinde, NFT derecesini doğrulayan kişinin onaylamak için ya okulla iletişim kurması gerekir ya da NFT’nin okulun doğrulanmış cüzdan adresinden kişiye gönderildiğini onaylaması gerekir.
Bu, blokzincir ortamında fiziksel varlıkların tokenleştirilmesinin zor olmasının birçok sebebinden biridir. Tokeni oluşturmak kolaydır. İşin zor kısmı zincir içi tokeni zincir dışı varlık ile bağlamaktır.
“POAPs and Transferability” adlı bu yazı Layka DAO çeviri ekibi tarafından sizler için Türkçe’ye çevrilmiştir.
Layka DAO, içlerinden gelen merak ve sorumluluk hissi ile, kendilerini ve toplumu geleceğin DAO teknolojilerine hazırlamak için bir araya gelmiş bireylerden oluşan merkeziyetsiz bir topluluktur. Topluluğun her bir üyesi, istediği takdirde kendi tercih edeceği ekiplere katılarak, bu ve bunun gibi kaynakların sizlere ulaşmasına istediği miktarda katkı sağlayabilir.
Sizleri de bu gururun bir parçası olarak görmekten mutluluk duyarız.
Çevirenler: HazarD-Jahcania#9106
Editörler: kaya.uluer#9133, Murat Artan#8290
