#Workforce-19

Η προσαρμογή στην εργασία μετά την πανδημία

Eleni Georgiou

Published in

Ηγεσία και Συναισθηματική Νοημοσύνη

9 min readMay 12, 2020

Η παρούσα κατάσταση

Πριν καν η οικονομική δραστηριότητα ξεκινήσει δειλά και σταδιακά, αμέσως μετά την άρση των μέτρων απαγόρευσης κυκλοφορίας, οι ζοφερότερες προβλέψεις για τα συντρίμμια που αφήνει πίσω της η πανδημία, είναι ήδη σε τροχιά εκπλήρωσης.

Οι μακροοικονομικοί δείκτες που καταρρέουν παγκόσμια, το πάγωμα σε παραγωγή και κατανάλωση — καθώς και η συγκυρία της κάθετης πτώσης της τιμής του πετρελαίου εν μέσω πανδημίας — ασκούν αφόρητες πιέσεις στην αγορά εργασίας, με αποτελέσματα που αντίστοιχά τους δεν έχουν καταγραφεί για σχεδόν έναν αιώνα.

Ενδεικτικά, στις ΗΠΑ, την ισχυρότερη δυτική οικονομία που χτυπήθηκε αλύπητα από τον ιό, η ανεργία καλπάζει πάνω από 14%, έχοντας σπάσει το μεταπολεμικό ρεκόρ και βαδίζοντας γοργά προς το να ξεπεράσει αυτή της Μεγάλης Ύφεσης.

Στην ΕΕ που επίσης χτυπήθηκε αλύπητα από τον κορωνοϊό και που δεν δείχνει να βρίσκει βηματισμό για ουσιαστική στήριξη των κρατών της, η κατάσταση είναι άνιση. Η Ελλάδα, που μόλις είχε αρχίσει να δείχνει σημάδια ανάκαμψης από την οικονομική κρίση, βρίσκεται στην πρώτη θέση στη μείωση του ΑΕΠ, στην πιο πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν — το πιο ευάλωτο κράτος της Ένωσης. Αναμένεται ύφεση 9,7% για το 2020. Το δυσμενές σενάριο της Επιτροπής μιλά ακόμα για μείωση επενδύσεων κατά 30%. Αυτά μεταφράζονται, στο επίπεδο της αγοράς εργασίας, σε πρόβλεψη ως και 20% ανεργίας στη χώρα.

Πέρα από τη γλώσσα των αριθμών, και καθώς η αναστολή επιχειρήσεων ξεπαγώνει σταδιακά ανά κλάδο και δραστηριότητα, είναι ορατό με γυμνό οφθαλμό από τους πολίτες που επιστρέφουν έξω, ότι πολλά από τα καταστήματα και τις επιχειρήσεις που μπήκαν σε αναστολή στην αρχή του lockdown, δεν θα ξανανοίξουν. Ήδη από τον Μάρτιο η ανεργία σημείωσε αύξηση πάνω από 5% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019, ενώ ο Απρίλιος χαρακτηρίζεται ως ο χειρότερος από το 2001, με 103.000 λιγότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με τον ίδιο μήνα πέρυσι.

Η ανάγκη

Είναι σαφές από τα παραπάνω πως αναδεικνύεται εμφατικά η ανάγκη, πέρα από τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων τα οποία έχουν άμεσο αντίκτυπο στα δημοσιονομικά της χώρας και κινδυνεύουν να τη σύρουν σε έναν νέο φαύλο κύκλο λιτότητας, και η ψυχολογική / συναισθηματική στήριξη απασχολούμενων και επιχειρηματιών. Άλλωστε, οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας και δράσεις δωρεάν παροχής στήριξης χρησιμοποιήθηκαν πολύ από τους πολίτες — η Ελληνική Ψυχιατρική Υπηρεσία για παράδειγμα, παρείχε δωρεάν συνεδρίες διαδικτυακά, και μόνο στο διάστημα Μαρτίου-Απριλίου, 12.000 άτομα είχαν κάνει χρήση.

Κλειδί στην επανένταξη των εργαζομένων, των αυτοαπασχολούμενων αλλά και των εργοδοτών στο χώρο εργασίας ή πίσω στην αναζήτηση νέας λόγω της κατάστασης που διαμορφώνεται, είναι η πρόκριση και καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης που θα επιτρέψει αλληλοκατανόηση, κοινή στάση απέναντι στην επερχόμενη κρίση και δημιουργία πυρήνων αλληλοστήριξης είτε οριζόντια είτε κάθετα στο περιβάλλον κάθε οργανισμού.

Συναισθηματική Νοημοσύνη

Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι η «ικανότητα ενός ατόμου να αντιλαμβάνεται, τα συναισθήματα του και τα συναισθήματα των άλλων, να τα διαχωρίζει και να τα χρησιμοποιεί ως πηγή ενέργειας, πληροφορίας και επιρροής τόσο του εαυτού του όσο και των άλλων ανθρώπων γύρω του».

Διέκριναν τέσσερις γνωστικές διαδικασίες που σχετίζονται με τον συγκεκριμένο όρο:

Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι συναισθήματα στον εαυτό σου και στους άλλους με ακρίβεια.
Η ικανότητα να χρησιμοποιείς συναισθήματα για να διευκολύνεις την σκέψη,
Η ικανότητα να καταλαβαίνεις συναισθήματα, την γλώσσα τους και τα σημάδια-μηνύματα που μεταφέρονται μέσω των συναισθημάτων.
Η ικανότητα να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματα για να επιτεύξεις συγκεκριμένους στόχους.

Οι Salovey και Mayer ήταν οι πρώτοι που εισήγαγαν επίσημα τον όρο της συναισθηματικής νοσημοσύνης, θεωρώντας ότι μπορεί να συμβάλλει στην επιτυχημένη διευθέτηση προσωπικών και επαγγελματικών ζητημάτων.

Οι ίδιοι ερευνητές όρισαν την συναισθηματική νοημοσύνη ως «την ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, έτσι ώστε να αναγνωρίζει και να ρυθμίζει τις συναισθηματικές του αντιδράσεις.

H ιδέα

Ανταποκρινόμενοι στην ανάγκη που διαφαίνεται για συναισθηματική και ψυχολογική υποστήριξη στον χώρο εργασίας, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε ερευνώντας σε μεγαλύτερο βάθος τις παραμέτρους του προβλήματος ώστε να καταρτίσουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης. Στο πλαίσιο της έρευνας αυτής:

Μελετήσαμε τα οικονομικά μεγέθη και τις προβλέψεις, επικεντρώνοντας την έρευνα στην αγορά εργασίας
Συλλέξαμε δεδομένα από ερωτηματολόγια τόσο με εργαζόμενους όσο και με εργοδότες εν μέσω του lockdown για την απόδοση της συναισθηματικής τους κατάστασης αναφορικά με την επικείμενη λήξη του
Κάναμε συνεντεύξεις με ψυχολόγους και life coaches για να καταγράψουμε βέλτιστες πρακτικές στήριξης

Ο στόχος: Το psychological well-being των εργαζομένων κατά την διάρκεια της κρίσης αλλά και της επαναπροσαρμογής μετά από αυτή.

Συνεντεύξεις

Το δείγμα των ερωτηθέντων χωρίζεται σε δύο βασικές ομάδες:

Των εργαζομένων, με δείγμα 14 ατόμων,

2. Των στελεχών, με δείγμα 5 ατόμων. Οι ερωτήσεις αφορούσαν τη συναισθηματική κατάσταση των ατόμων αυτών και ήταν πολλαπλής επιλογής και ανοιχτές, ώστε να συλλεχθεί όσο το δυνατόν λεπτομερέστερη πληροφορία.

1.Εργαζόμενοι

Το ερωτηματολόγιο είναι διαθέσιμο στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc3KvCyEMbTPyBeiFg8P6hggo-jTaeti7w0h29fa8UUzyJWmg/viewform.

Από το δείγμα των 14 εργαζομένων, οι μισοί (7) απάντησαν ότι εργάζονται, εκ των οποίων οι περισσότεροι (5 στους 7) από το σπίτι, και οι άλλοι μισοί ότι δεν εργάζονται/βρίσκονται σε αναστολή.

Όταν ερωτήθηκαν αν δέχονται ψυχολογικές πιέσεις κι από πού πηγάζουν, λίγο λιγότεροι από τους μισούς απάντησαν «όχι» ενώ αρκετοί απάντησαν πως αισθάνονται «αβεβαιότητα για το μέλλον» ή «ανησυχία για το αύριο» και δύο εξ αυτών εξέφρασαν το άγχος και την πίεση ως προς την μείωση ή και έλλειψη αμοιβών.

Στην ερώτηση σχετικά με το πώς κρίνουν τη στάση του εργοδότη τους κατά τη διάρκεια της κρίσης της πανδημίας, παραπάνω από τους μισούς (9) την έκριναν θετικά χαρακτηρίζοντάς τη από ικανοποιητική, άμεση, σωστή έως και εξαιρετική και υποστηρικτική. Αντίθετα, υπήρξαν και 4 αρνητικές απαντήσεις οι οποίες κατέκριναν τη στάση λόγω του ότι, όπως έκριναν, ο εργοδότης είτε αδιαφόρησε, είτε δεν ενημέρωσε επαρκώς, είτε ενήργησε εγωιστικά.

Όσον αφορά το αν λήφθηκαν μέτρα για την υποστήριξη των εργαζομένων στην επιχείρηση στην οποία εργάζονται, μερικές απαντήσεις (4) ήταν αρνητικές, μία αφορούσε την μετάβαση σε τηλεργασία χωρίς αμοιβή ενώ οι υπόλοιπες απαντήσεις αναφέρθηκαν είτε στην αλλαγή σε εργασία από το σπίτι είτε στην προστασία της υγείας των εργαζομένων με διάφορα μέτρα.

Στην ερώτηση σχετικά με την επαναπροσαρμογή και το αν αντιμετωπίζουν φόβους ή ανησυχίες, μόνο 3 απάντησαν αρνητικά ενώ οι υπόλοιποι 11 εξέφρασαν φόβο ή ανησυχία σχετικά είτε με την οικονομική κατάσταση της αγοράς ή της χώρας ή των ίδιων, είτε με τον φόρτο εργασίας που θα ακολουθήσει, είτε με το αν θα συνεχίσουν να εργάζονται ή όχι.

Έπειτα, ερωτήθηκαν τι θα άλλαζαν ή θα πρότειναν ως τρόπο διαχείρισης της κρίσης αν βρίσκονταν στη θέση των εργοδοτών τους. Κάποιοι (4) απάντησαν «τίποτα» ενώ οι υπόλοιπες απαντήσεις ποικίλαν ανάμεσα στη σωστή εσωτερική ενημέρωση, τα μέτρα ατομικής υγιεινής και την απολύμανση, τη συνέχιση της απομακρυσμένης εργασίας, την έγκαιρη πληρωμή και στήριξη των εργαζομένων, τη διαφήμιση και την επαναπροσαρμογή στα νέα δεδομένα της αγοράς.

Στη συνέχεια, το δείγμα των εργαζομένων κλήθηκε να καταγράψει 5 συναισθήματα που τους αντιπροσωπεύουν αυτή την περίοδο. Όλοι όσοι απάντησαν εξέφρασαν και κάποια ευχάριστα — τα επικρατέστερα: χαρά, αισιοδοξία/ελπίδα — όσο και δυσάρεστα συναισθήματα (περισσότερα από τα ευχάριστα) με επικρατέστερα να είναι η αβεβαιότητα, το άγχος, ο φόβος, ο θυμός, η περιέργεια/απορία.

Τέλος, τους δόθηκαν 6 συναισθήματα (χαρά, λύπη, θυμός, φόβος, έκπληξη, αηδία) για τα οποία τους ζητήθηκε να δηλώσουν κατά πόσο τους εκφράζουν.

2.Στελέχη

Το ερωτηματολόγιο που απευθύνθηκε σε στελέχη επιχειρήσεων είναι διαθέσιμο στον εξής σύνδεσμο:

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSe-HVMfFL8TAowdScdxFUgBJXvkgDdSLxJbPCPrNbZA4nqCZw/viewform.

Τα αποτελέσματα που εξήχθησαν προήλθαν από δείγμα 5 ανθρώπων. Από αυτούς, οι 4 εργάζονται ή διοικούν σε οργανισμό που συνεχίζει τη λειτουργία του ενώ ο ένας σε οργανισμό σε αναστολή. 2 από τους 5 εργάζονται από το σπίτι, 2 στον εργασιακό χώρο και 1 και στα δύο.

Στην ερώτηση τί μέτρα έλαβαν κατά τη διάρκεια της κρίσης του ιού, οι περισσότεροι απάντησαν την τηλεργασία/εργασία από το σπίτι, ένας την αναστολή σύμβασης του προσωπικού και ένας την ελεγχόμενη πρόσβαση στην εργασία καθώς και μέτρα προστασίας της υγείας των εργαζομένων (χρήση μάσκας κ.λπ., ηλεκτρονικές πληρωμές).

Σχετικά με το αν δέχονται ψυχολογικές πιέσεις και από πού πηγάζουν, 3 στους 5 απάντησαν απάντησαν ότι πιέζονται και κυρίως λόγω των πελατών, 1 λόγω της δυσκολίας που φέρει η έλλειψη φυσικής παρουσίας και 1 απάντησε αρνητικά.

Όταν τους ζητήθηκε η εκτίμησή τους για την επαναπροσαρμογή, 3 στους 5 έδειξαν αισιοδοξία για το μέλλον (ότι θα επανέλθουμε στην κανονικότητα ή ότι θα βρεθεί το εμβόλιο), 1 εξέφρασε φόβο λόγω υποκείμενου νοσήματος και 1 λόγω οικονομικών ζητημάτων με τους πελάτες.

Για την κριτική της στάσης του προσωπικού απέναντι σε τυχόν αλλαγές, οι περισσότεροι τη χαρακτήρισαν θετική (3 θεωρούν λόγω προσαρμοστικότητας και 1 με το επιχείρημα «αφού έχουν δουλειά παρά την κατάσταση») και 1 τη χαρακτήρισε ως «ουδέτερη».

Όσον αφορά τη δική τους στάση και αν θα άλλαζαν κάτι, όλοι απάντησαν αρνητικά, ενώ 1 απάντησε ότι ακολούθησε τις κυβερνητικές αποφάσεις αν και θα ήθελε να γίνεται η εξυπηρέτηση διά ζώσης και 1 ότι θα προτιμούσε να μην εργάζεται λόγω κακής ψυχολογικής κατάστασης.

Στην καταγραφή 5 συναισθημάτων που βιώνουν την περίοδο της επαναπροσαρμογής, φαίνεται να κυριαρχούν, όπως και για τους εργαζομένους, κάποια αρνητικά συναισθήματα, όπως το άγχος, η ανησυχία, η αβεβαιότητα ή ο φόβος (4 στους 5 αναφέρουν τουλάχιστον ένα από αυτά). Κάποιοι προσέθεσαν ακόμη τη λύπη, τη θλίψη, την απαισιοδοξία, τον δισταγμό και τον σκεπτικισμό ενώ αναμειγμένα με τα παραπάνω, οι 3 από τους 5, βιώνουν και θετικά συναισθήματα, όπως αισιοδοξία ή ελπίδα, χαρά και θάρρος.

Τέλος τους ζητήθηκε να κατατάξουν σε ένταση από καθόλου έως πάρα πολύ καθένα από τα 6 διαφορετικά συναισθήματα που τους δόθηκαν και οι απαντήσεις διαμορφώνονται ως εξής:

Με βάση, λοιπόν, τα συναισθήματα των παραπάνω απαντήσεων, απευθυνθήκαμε σε μία life coach και μία ψυχολόγο, με εμπειρία στον συγκεκριμένο χώρο, για να δώσουν συμβουλές και κατευθύνσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους εργοδότες να κάνουν την περίοδο της αναπροσαρμογής όσο το δυνατόν πιο ανώδυνη.

Οι απαντήσεις και τα συμπεράσματα των ερωτηματολογίων βρίσκονται στον ακόλουθο σύνδεσμο:

https://drive.google.com/drive/u/0/folders/17LKHik-We2E6vZchkP8O1qITzUXPoPu5

Συνεντεύξεις από ψυχολόγο και life coach

Δήμητρα Γαλαίου — life coach

Δήμητρα Γαλαίου, life coach

Ο εργαζόμενος θα πρέπει να λαμβάνει από μόνος του τα απαραίτητα μέτρα και προφυλάξεις, να μην τον κατακλύζει ο φόβος και ο πανικός, αλλά να είναι αισιόδοξος και να αντιμετωπίζει την κάθε μέρα σαν να είναι μια καινούργια αρχή.

Ο σωστός leader / εργοδότης θα πρέπει να φροντίζει την υγιεινή στον χώρο εργασίας τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τον ίδιο και να αντιμετωπίζει τα θέματα ένα-ένα σκεπτόμενος ότι είναι μια φάση και θα περάσει όπως όλα τη ζωή.

Επίσης θα πρέπει να προσπαθεί να καθησυχάσει το ανθρώπινο δυναμικό υπενθυμίζοντάς του πόσο σημαντικό είναι το έργο του και πόσο ευγνώμων είναι για αυτό.

Θα πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη και από τις δύο πλευρές, πιθανώς και κάποιες επιβραβεύσεις.

Σοφία Χούντρα — BSc (Hons) Psychology, MBPsS