2021 Muhasebesi ve 2022 Hedefleri

2020 yılı biterken ve 2021 yılı başlarken Linkedin’de şu mesajı atmışım.

Tam 1 sene önce kurumsal hayattan istifa edip, uzun süredir hayalini kurduğum bir serüvene ilk adımımı atmıştım. Fakat 2020 yılının girişimcilik için en zor sene olacağını tahmin bile edemezdim. Değişen ekonomik koşullar ve pandemi süreci bir girişimi bitirmeye yetecek güce sahipti. Çok şükür ayakta kalmayı başardık ve ilk senemizi büyük başarılarla tamamladık.

1 sene içinde 4 büyük projeyi (2 #optimizasyon, 1 sosyal medya, 1 veri tabanı entegrasyonu) devreye aldık. 3 farklı projede ürün geliştirmemiz (Satın Alma Optimizasyonu, Kapasite Optimizasyonu ve Sosyal Medya Analitiği) devam ediyor. Parçası olduğum #Crawlers ile #Teknofest — Travel Datathon 2019'u kazandık.

Kurumsal hayattan ayrılıp kendi şirketini kurmak, iş peşinde koşmak ve bir şey satmak (daha doğrusu satmaya çalışmak) benim için zor ama öğretici bir süreç oldu. Geçtiğimiz sene Çimento, Çelik, Liman, Petrol, Roket, Basketbol gibi bir çok farklı sektörde projeler, PoC’ler yaptık. Fakat bu sene tekrar evime yani perakendeye de yeni projelerle geri döneceğim.

Beni ve Lumtify’ı takip etmeye devam edin!

https://www.linkedin.com/posts/suyunu_optimizasyon-crawlers-teknofest-activity-6682276170601414656-z3rT

2022 yılı için Linkedin’e mesaj yazarken karşıma çıktı. Okurken hafif gülümsedim. Acaba 2020 mi daha zor geçmişti yoksa 2021 mi? Acaba hangi sene daha başarılı geçmişti. Haydi o zaman geçtiğimiz senenin muhasebesini yapalım ve 2022 yılı için hedeflerimizi belirleyelim.

Önce bu yazının tamamını okuyamayacaklar için 2021 yılının kısa bir özetini yazmakta fayda var. Neler oldu, hangi projeleri yaptık? Buyrun:

• Ofisimi açtım (Yazının sonlarına doğru detayları bulunuyor)
• 1 Optimizasyon (OR) projesi (Gerçi hala tamamlanmadı ama ben bitti gözüyle bakıyorum :) )
• 1 Doğal Dil İşleme (NLP) projesi
• 1 Tahmin (Forecast) projesi
• 1 Sıralama (Sorting) Projesi
• 1 Elastikiyet projesi (Bu da bitmedi ama çok güzel ilerliyor)
• 1 Veri Odaklı Dönüşüm Danışmanlığı
• Birçok algoritma içeren proje
• 5 eğitim verdik (2 SQL, 1 Optimizasyon, 1 Python, 1 Veri Bilimi)
• Ve tabi başarısızlıklar (Yazının en sonunda)

Bu projelerin hepsini tek başıma mı yaptım? Tabi ki hayır. Her bir projede birlikte çalıştığım harika insanlar vardı. Projelerin detaylarına ve kimlerle çalıştığımı aşağıda detaylandırdım. Ama önce 2021 yılının başına dönelim.

2020 yılının son 2 ayı çok zor geçmişti. Önce ben korona olmuştum. Sonra annem ve babama bulaştırmıştım. Tam kapanma, yarım kapanma, yüz yüze eğitime ara verilmesi, şirketlerin çalışanları dışında kimseyi kabul etmemesi, başlaması planlanan işlerin ertelenmesi… Gerçeği söylemek gerekirse, Ekim ayında şirketi kapatıp, Dubai’ye taşınmayı bile düşünmüştüm. Ama sonra vazgeçtim.

2021 Ocak ayının ilk günlerinde, uzun zamandır üzerinde çalıştığımız Optimizasyon projesine başladık. IBM ile birlikte çalıştığımız bu projede, Türkiye ve Dünya’nın en büyük Metalürji firmalarından biri olan MMK’nın Üretim Planlamasının matematiksel modelleme ile optimize edilmesiydi. 1 senedir üzerinde çalıştığımız bu projede sona geldik. Bugüne kadar çalıştığım en zor projelerden birisi bu olabilir. Mart ayında tamamlanacak olan bu projede IBM CPLEX kullanarak, her bir siparişin hangi hammadde, hangi tedarikçi, hangi zamanda, hangi hatlarda, hangi hızda üretim yapılması gerektiğine karar veriyor. Bunu yaparken hatların, tedarikçilerin, vb. kısıtları gözetiyor. En güzeli de, farklı amaç fonksiyonları ile çözüm bulabilmeniz. Kar maksimizasyonu, Ton maksimizasyonu ya da Zamanında Teslimat Maksimizasyonu (OTIF) seçebiliyorsunuz. Aslında bir ürün ortaya çıkardık. Uçtan uca çözüm üreten bir ürün. SAP’den gelen veriler ara katmana alınıyor. Bu veriler işlenerek modelleme öncesinde farklı şemalarda tutuluyor. Tasarlanan ara yüz ile veriler görülebiliyor ya da değiştirilebiliyor. Optimizasyon çalıştırıldığında, ön işleme, modelleme ve son işleme adımlarından geçerek sonuçlar hem ara yüzde hem de farklı raporlama araçlarında kullanıcıya sunuluyor. Zor ama güzel bir iş oldu. Buradan, MMK’ya ve IBM’e teşekkürlerimi iletiyorum.

2021 yılının en güzel gelişmelerinden biri de, Defacto’da Veri Bilimi Danışmanı (Data Science Partner) olarak hizmet vermeye başlamam sanırım. Tekrar perakendeye dönmek, perakende de analitik projeler yapmak ve hepsinden önemlisi çok güzel bir ekiple birlikte çalışmak bana çok iyi geldi. Mart ayında düzenlenen TalentUpData etkinliğinde 3000 kişiden elenerek gelen 40 kişi yarıştı ve 17 kişi Data Science Office’de (DSO) görevlendirilmek üzere işe alındı. Uzun zamandır katıldığım en güzel, verimli ve heyecanlı etkinliklerden biriydi. Defacto yöneticileri ve yeni işe başlayan 17 arkadaşla bir çok işe imza attık. Aşağıdayazdığım işlerin tamamını bu ekiple birlikte yaptık. (Benim dahil olduğum projeler buzdağının görünen kısmı. DSO’nun yaptığı onlarca proje hayata geçti son 1 sene içerisinde) Gelin şimdi yaptığımız projelerin ne olduklarından kısaca bahsedelim.

Şunu tekrar etmekte fayda var. Aşağıda yazdığım projelerin hepsi ekip olarak başarılmış projeler. Ben bazı projelerde kodlama yaparken bazı projelerde mentörlük yaptım. Burada alkışı Defacto’daki arkadaşlar hak ediyor.

1 Doğal Dil İşleme (NLP) projesi: Defacto’nun satışta olan ürünleri için, Trendyol ve Defacto.com üzerinden gelen yorumların duygu (sentiment) analizi ve negatif yorumların sınıflandırılmasını içeren projedir. Önce her bir yorumun duygusunu buluyor. Eğer bir yorum negatif ise, neden negatif yorum aldığını buluyor. Örnek vermek gerekirse, “Aldığım ürün güzel fakat ürünün gelmesi için ne yazık ki tam 5 gün bekledim” gibi bir yorum geldiğinde, önce bunu negatif bir yorum olarak etiketliyor. Ardından negatif youmun kategorisini de “kargo” olarak belirliyor. Bunun gibi 9 farklı kategori var. Belirlenen kategorilere göre de, ilgili birimlere bu yorumlar aksiyon alınması için iletiliyor. İşin en güzeli de bu işlemlerin hepsinin otomatik olarak çalışması ve sonuç üretmesi. Her gün yüzlerce yorum, otomatik olarak bu işlemlerden geçiyor. Her bir yorum saliseler içinde işlenerek ilgili birimlere iletiliyor. 700bin yorum işlenmiş ve raporlanabilir durumda olduğunu da söylemeden geçemeyeceğim :)

1 Tahmin (Forecast) projesi: Defacto’nun mağazalarının gelecek 5 haftasının tahminin yapıldığı projedir. Perakendede 2020 yılı ve öncesinde tahmin yapmak hiç de zor değildi. Evet zordu ama çok zor değildi. Fakat ne zaman pandemi başladı, tüm tahmin sistemleri bozuldu. Evet bozuldu. Çünkü modellerin daha önce hiç görmediği veriler ortaya çıktı. Hafta sonu kapalı olan mağazalar, 5'ten sonra satış yapmayan mağazalar, bazı mağazalar açıkken bazı mağazaların açık olmaması gibi bir çok durum vardı. Ve tüm bunlar düzensizdi. Belli bir sıralaması yoktu. Ve kapanmaların, açılmaların tutulduğu bir veri tabanı da yoktu. Düşünsenize, bir makine öğrenmesi algoritmanız var, 2020 şubat öncesinde hiç olamayan durumlar gerçekleşiyor ve modelinizin bunu tahmin etmesini istiyorsunuz. Sonra, hayat normalleşiyor fakat model normalleşmiyor. Zaman Serisi modelleri için ayrı bir problem, Makine Öğrenmesi için ayrı bir problem. Bu proje uzun sürdü ama uzun sürmesinin en büyük sebebi, veri temizliği ve veri etiketlemeden dolayıydı. Çok emek verildi ve sonunda çok başarılı sonuçlarla tahminler ortaya çıktı. Tahmin projeleri asla bitmediği için bu projede bitmedi. Ama çok iyi bir noktada olduğunu söyleyebilirim.

1 Sıralama (Sorting) Projesi: Defacto.com’daki ürünlerin hangi sıra ile müşterilerin beğenisine sunulacağı ile ilgili projedir. Her bir e-ticaret sitesinde akıllı bir sıralama filtresi vardır. İşte bizim yaptığımız bu akıllı sıralamanın aklı. Ürünler ile ilgili bir çok veri kullanılarak bir skor hesabı yapıyoruz. Buna ek olarak yeni ürünlerin (cold start) konumlandırılması, ağırlıklandırma, farklı senaryo çalışmaları gibi eklemeler ile canlıya alınmış güzel bir proje.

1 Elastikiyet projesi: Mağazalarda satılan bir ürüne %X indirim yapsam, bu ürünün satış artışı % kaç olur sorusuna cevap arayan bir makine öğrenmesi projesi. Proje hem çok uzun soluklu hem de zorlu (challenging) olduğu için 2022 yılında da devam edeceğiz. Ama şunu açıkça söyleyebilirim ki, bittiğinde Plannerlar için çok kullanışlı bir ürün olacak. Planner, bir ürün seçiyor, yüzde kaç indirim yapacağını giriyor ve sonuç olarak ürünün satışının yüzde kaç artacağını ya da kaç adet satacağını tahmin ediyor. İddialı olduğunu farkındayım. Ama şu anda %85 doğrulukla tahmin edebildiğimizi de söyleyebilirim. Unutmadan, sadece indirim değil, fiyat artışlarındaki satış değişikliklerini de tahmin edebiliyor.

1 Veri Odaklı Dönüşüm Danışmanlığı: Defacto’nun veri odaklı dönüşüm yolculuğunda, mevcut durum değerlendirmenin yapılması (assessment), hedeflerin belirlenmesi, yol haritanın çıkarılması ile ilgili Defacto ekibine destek verdim. İnsan Kaynakları ve DSO’nun öncülüğünde çok büyük bir dönüşüm yolculuğuna çıkıldı. Her bir departmanın veri odaklılık konusunda mevcut durumu belirlenip, sene sonu hedefleri koyuldu. Bu hedefler doğrultusunda, veri yapıları, raporlar, analitik çözümler planlandı. 1 sene içinde büyük yol kat edildi. Bu yolculuğa şahit olmak gerçekten çok etkileyiciydi.

Bir çok algoritmik proje: Bir çok nedir? 3 müdür 5 midir? 10 mudur 20 midir? Evet bir sayı veremiyorum. Çünkü 17 kişilik ekip bir çok projeye imza attı. Ben bazılarında ufak tefek kod yazdım, bazılarında mentörlük yaptım. En azından birkaç tanesini yaz da inanalım.

• Ürünün başarısını etkileyen faktörlerin bulunması
• Beden analizine göre lot içi adetlerin belirlenmesi
• Mağaza satış anomalilerinin otomatik tespit edilmesi
• Mağaza giren ayak sayılarındaki (footfall) anomali tespiti ve eksik verilerin düzeltilmesi
• Sezon sonunda devir olan ürünlerin uygun lot adetlerine göre minimum lot sayısına göre kolilenmesi
• Birlikte satılan ürünlere göre ürün öneri sisteminin kurulması
• Rakip markaların mağaza yerleri, Defacto mağaza satışları ve e-ticaret satışlarına göre iç görü üretilmesi
• E-ticarette en iyi satan ürünlerin Mağazalardaki stoklara göre ayrı bir alanda satılacak ürün öneri sistemi

Vay be. Gerçekten verimli bir sene geçirmişiz. Burada yazılan her bir proje için detaylı açıklama yapmak isterdim. Ama yazı o kadar uzayacak ki, kimse okumayacak gayet iyi biliyorum. Eğer projeler hakkında detaylı bilgi isterseniz bana yazın ben size anlatırım.

Şimdi geldik 2021 yılının en güzel işlerinden bir tanesine. Lumtify Academy kuruldu. 2 senedir üzerinde çalıştığımız Akademi projemiz sonunda hayata merhaba dedi. Peki Lumtify Academy nasıl çalışıyor ve hedef kitlesi kimler?

Veri edinme yöntemleri ve verinin anlamlı hale gelmesi için kullanılan araç ve yöntemlerin eğitimlerini vermeyi hedefliyoruz. 2021 yılı içerisinde 2 RDBMS ve T-SQL eğitimi, 1 Python, 1 Veri Bilimi ve Makine Öğrenmesi Yöntemleri ve 1 Optimizasyon ve IBM CPLEX eğitimi verdik. Amacımız hem şirketlerin problemlerini çözmek hem de edinmek istedikleri teknik yetkinliklere sahip olmalarını sağlamak. Mesela bir firma Rota Optimizasyonu problemini kendi ekibi ile çözmek istiyor. Biz önce onlara, optimizasyon, sezgisel ve meta sezgisel algoritmaları anlatıyoruz. Ardından problemlerini birlikte çözerek onlara yol gösteriyoruz. 2 defa kazanmalarını sağlıyoruz. Eğitim konusunda bize güvenen ve destekleyen Defacto ve MMK’ya ayrıca teşekkür ediyorum. academy.lumtify.com adresinden web sitemize ulaşabilirsiniz.

Bir diğer güzel olay, ofisimi açmış olmam. Pandemi süresince evden çalışmak gerçekten çok yorucu oldu. Evet evden çalışmanın ayrı bir rahatlığı var bunu kabul ediyorum. Ama ofis olayı bir başka. Kendi ofisin olması ise bambaşkaymış. Sağ olsun babamın büyük desteği ile, evime yürüme mesafede bir ofisim oldu. Uzun bir tadilat ve temizlikten sonra eşyaları da tamamlayınca çok güzel bir ofisim oldu. Öncelikle babama, anneme, eşime, ablama (mutfak dolaplarımı boyayıp yepyeni yaptı), Bünyamin (2 defa eşya taşımaya yardıma geldi), AKS’ye ve ziyarete gelen tüm arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Kardeşim Burak’a neden teşekkür etmedim. Çünkü ortağım olduğu için onun da ofisi olduğu için teşekkür etmiyorum :) Kısıklı Üsküdar’a yolu düşen herkesi çay ve çorbaya beklerim.

Peki 2021 yılında hep iyi şeyler mi oldu? Instagram postu gibi hep harika şeyleri mi paylaşacağım? Hayır, tabi ki hayır. Başarıların yanında başarısızlıklar da vardı. Neleri başaramadığımızı da anlatayım. Sonuçta muhasebe yapıyoruz. Defter-i Kebir’de verecekler kadar alacaklar da vardır.

İlk olarak teklif verip alamadığım işlerin sayısını vereyim. 1 değil, 2 değil, 3 değil tam 8 teklif. Eğitim, proje, danışmanlık içerikli toplam 8 teklifim reddedildi ya da cevapsız bırakıldı. Tek sevindirici taraf, geçen seneye göre bu sayının düşüşte olması :) İşin en moral bozan kısmı ne biliyor musunuz? Zaman harcayıp firmalarla görüşüyorsunuz, onlar için bir çözüm ya da yol haritası belirliyorsunuz, teklif yolluyorsunuz, fakat firma olumsuz olsa bile cevap vermiyor. Ben de kurumsal firmalardayken bunu yaptım ve şimdi açıkçası çok pişmanım. En iyi niyetli olarak baktığımızda, “O kadar uğraştırdık, olumsuz dönersek ayıp olur, en iyisi sürüncemede bırakıp cevap vermeyelim, kapı açık dursun” diye düşünülüyor olabilir. Siz siz olun, iyi niyetli düşünmeyin. Eğer çalışmak istemiyorsanız, olumsuz dönün. Bütçemiz onaylanmadı, projeyi yapmaktan vazgeçtik, teklif fazla geldi, vb. her türlü açıklama ya da hiçbir açıklama yapmadan teklifi ret edebilirisiniz.

Diğer bir başarısızlık ise, belirlediğim hedefleri gerçekleştirememek oldu. Örneğin, 2021'de bir stüdyo kurup Podcast çekmeye başlamayı hedeflemiştik. Stüdyoyu kurduk ama podcast çekimine bir türlü başlayamadık. Farklı konseptlerimiz vardı ve içeriklerin neler olduğuna kadar detaylı çalışmalar yapmıştık. Bir türlü fırsat olmadı. Bu hedefi 2022 yılına taşıyorum ve en az bir konsepti hayata geçirmeyi hedefliyorum.

Bir diğer başarısızlık ise, ürün geliştirme süreçleriyle ilgili oldu. Lumtify’ın 2021 yılında geliştirmeyi hedeflediği 2 ürün bulunmaktaydı. Özellikle bu ürünlerden bir tanesi bizim deyimimizle Oyun Değiştirici (Game Changer) olacak bir projeydi. Başarısız da olsak bu projeyi 2022 yılına taşıyorum.

Son olarak, önüme gelen bazı fırsatlarla ilgilenmediğim ve ertelediğim için kaçırdıklarım var. Yabancı bir firma partnerlik kurmak ve birlikte iş yapmak istedi. Fakat ben zaman ve kaynak bulamadığım için bu firmayı erteledim. Sonuç olarak firma tamamen vazgeçti.

Peki 2021 yılından ne dersler çıkardım.

Danışmanlık, özellikle konfor alanında yaptığın danışmanlık hem çok keyifli hem de kazançlı bir iş alanı. Fakat, hep çalışman gerekiyor. Ne kadar ekmek o kadar köfte. Çalışmayı bıraktığın an, para da kazanmayı bırakıyorsun ya da erteliyorsun. Matematiksel olarak zarar ediyorsun. Bir iş yerinde maaşlı çalıştığınızda, verimli olsanız da olmasanız da, ay sonunda maaşınızı alırsınız (etik ve ahlaki çerçevede bakmadan bir önerme yaptım) Fakat bir proje yapıyorsanız, o projenin kilometre taşlarına ve hedeflerine ulaşamadığınız sürece ödeme alamazsınız. Hele bir de, proje kapsamını net bir şekilde belirlemediyseniz, 6 aylık proje 12 aya uzamaya başladığında zarar etmeye başlarsınız. Fırsat maliyeti, harcanan emek ve efor nedeniyle kazanmanız gereken paranın altında kalırsınız. Peki çözüm nedir? Ürün, ürün, ürün. Ne farkı var? Danışmanlıkta bir firma için, bir ürün yaparsınız. Sektörde buna terzi usulü (tailor made) çözüm denir. Bu çözüm sadece o firma tarafından kullanılır. Jenerik (Generic) bir çözüm ortaya çıkarmadığınız müddetçe, her firma için projeye baştan başlamak zorunda kalırsınız. Fakat bir ürününüz olduğunda sınırlarınız bellidir. Bu sınırlar dahilinde modifikasyonlar ile çözümünüz geliştirirsiniz. Son bir benzetme yapmak gerekirse, danışmanlıkta arabayı siz sırtınızda taşırsınız, ürün çıkardığınızda ise ürün arabanız olur ve o sizi sırtında taşır. Vel hasıl, bir ürün çıkarmadığım müddetçe Lumtify’ın uzun ömürlü olmayacağını düşünmeye başladım. Akademi’yi bir ürün olarak düşünebiliriz. Fakat 2022 yılı için hedeflediğim ürünleri çıkarmadığım ya da denemediğim müddetçe, büyümem lineer olarak artmaya devam edecek. Fakat üstel (exponential) artış için fırsatlar geçmeden yakalamak gerekiyor.

2022 hedeflerimiz

Evet geldik şimdi 2022 yılının hedeflerini yazmaya. Bunları yazalım ki 2023 yılı geldiğinde ne kadar başarılı olduğumuzu tartışabilelim.Lumtify olarak 2022 yılındaki hedeflerimiz de aşağıdaki gibidir.

1. Akademi eğitimlerinin daha çok firmaya ulaşmasını sağlamak
2. En az bir ürün geliştirme sürecine başlamak
3. Podcastlere başlamak
4. Danışmanlık yaptığım firmalar ile başarılı bir sene geçirmek

Dur dur dur. Bu hedeflerin hiç biri smart değil. Kaç sene beyaz yakalı olarak çalıştın ve hedef verme üzerine sayısız eğitim aldın. Belirlediğin hedefler bunlar mı? 7 sayfa yazı yazdın. Hedeflerin bunlar mı? En azından biraz daha smart hedefler koyabilir misin?

Peki.

1. Lumtify Academy olarak 3 farklı firmaya çözüm odaklı eğitim vermek
2. Oyun Değiştiren projenin MVP’sini yapıp, prototipini üreterek, bir firmada PoC yapmak
3. 2B1B ya da LNDT adlı podcastlerden bir tanesinde 12 bölüm çekmek ve bunları podcast ortamlarında yayınlamak
4. Defacto ile hedeflediğimiz (bunların hepsi yazıyor) ve MMK ile anlaştığımız (bunların da hepsi yazıyor) projeleri belirlenen zaman dilimlerinde tamamlamak

Yine tam smart olmadı ama daha iyi olduğunu söyleyebilirim.

Evet yazımızın sonuna geldik. Buraya kadar geldiyseniz hepinize teşekkür ederim. Tarihe not olarak yazdığım 2021 muhasebesi ve 2022 hedefleri yazımızın sonuna geldik. Seneye görüşmek üzere…