1900'ler’de Mail Order Gelinler: İzmir, Batı’nın Kalbi
Bu listede birden çok medya mercekleyeceğiz: Haber, ilan, fotoğraf, mektup, kitap (O. Henry, Batının Kalbi), film (Brides).
1800'lerden 1900'ler başına dünyada bir furya vardı, mektupla gelin sipariş etmek. Yeni yeni kolonileşen Amerika’da erkekler gelin arıyorlardı.
Kadınlar daha iyi yaşam koşulları için evlenmişlerdi. Yukarıdaki fotoğrafın sitesinde Fransız gazetelerinin 1900'ler tarihli küpürlerinde kadınlar nasıl damat istediklerini de belirtmişler.
İzmir’den Amerika’ya giden kadınların çoğu kaynaklara göre Rum ve Ermeniydi. Belki de diğer yerlerin aksine nasıl bir koca istediklerini belirtecek ihtimalleri yoktu.
Çarşamba günü Ermenistan, Yunanistan ve Türkiye’den New York’a varan 200 kadından 16'sı dün, şehir katibi Michael J. Cruise’e göre belediye binasında evlendi. Batı için, diğer evlilik hazırlığı sayılarıyla birlikte, Seyahatçinin Yardımı Topluluğu’nun bakımında olan 150 kadarı kaldı. (Peticoats and Pistols, (Fotoğraf).
Mektup Gelinleri Kimlerdi?
1900'lerin başındaki savaş o zamanki halkın ağzıyla Türk-Yunan savaşıydı. Ama aslında İzmir’de Türkler, Yunanlar, Ermeniler hala birlikte yaşıyorduk. Peki İzmir’deki Yunan ve Ermeni kadınlar bu savaşın neresindeydiler?
Kadınlar hem savaşın ortasındalardı hem de savaştan erkeklere göre daha görünmez şekilde etkileniyorlardı. Cepheye gitmeyen, köyde kalan kadınlar için emek her zamankinden çok devam ettirilmek zorundaydı. Yaşam koşulları zordu.
İzmir’de Ermeni ve Rumların işleri etkilenmişti. Belki de bakamadığı sayıda kız çocuğu olan aileler kızlarını bir an önce evlendirip daha iyi yaşam koşullarına göndermek istiyorlardı.
Bu yolcuğun düzenleyicileri, dernekleri, gelinleri bulup fotoğraflarını gönderen aracıları vardı. Kimi kadınları ailesi gönderdi, tanıdıklarının aracılığıyla bağlantı kurup öyle ulaştılar Amerika’ya. Kimilerinin karşısına kader bu yolculuğu düzenleyip gelinleri bulan aracıları çıkardı.
Ve en sonunda İzmir kıyılarındaki gemiler Yunan ve Ermeni kadınları evlenmeleri için Amerika’ya taşıdı. Buna da gelinler fotoğraflarına bakılıp mektupla seçildiği için ‘mail order gelinleri’ denildi.
Erkekler Neden Uzaktan Gelin İstediler?
Amerika yeni bir kıta ve yeni bir dünyaydı. 1800'lerden itibaren birçok milletten göç almıştı. Ama göç edenler genellikle hüküm giymiş veya özgür erkeklerdi. Zorlu yolculukları bitirip kıtalar aşabilen yeterince kadın yoktu. Bununla birlikte göç eden Türkler, Ermeniler, Bulgarlar kendi milletlerindeki insanlarla evlenmek istiyorlardı.
Bununla birlikte, 1800'lerde hastalık ve rahatsızlıklar çok yaygındı. İnsanlar koleradan, dizanteriden ya da tüberkülozdan aniden ölebiliyordu ve kadınlar doğum sırasında bugün olduğundan çok daha yüksek oranlarda ölüyordu. Bu da birçok erkeği dul bırakmıştı.
1800'lerin sonu ve 1900'lerin başında batı havasının tüberkülozu iyileştirmede etkili olduğu düşünülüyordu. O zamanlar hiçbir ilaç tedavisi mevcut değildi) ve çoğu hasta San Antonio’ya gönderiliyordu. (Heart of the West, O. Henry, ekitap.)
Çocuklara Baksın, Ev İşi Yapsın, Arkadaşlık Yapsın; Memur Olsun, Bürokrat Olsun
Hayatta kalan çocuklara bakma, evi idare etme ve arkadaşlık meselesi de vardı. O zamanlar pek çok erkek dul kaldıktan sonra mümkün olan en kısa sürede evleniyordu. Madencilik kasabaları ve çiftçilik faaliyetlerinin yoğun olduğu alanlar gibi bölgelerde erkek sayısı kadından fazlaydı. Bu tarz yerlerin çoğunda kadın arkadaştan mahrum kalan genç erkekler yaşıyordu.
Gelinler numaralandırılıyordu. Nasıl damatlar istedikleri gazetelerde yayınlanıyordu veya kadınlar eş beklentilerini aracılara iletiyordu. Amerika’daki erkekler de kadınları vesikalık fotoğraflarından seçiyorlardı.
Queensland State Archives, Stories from the Archives, (Fotoğraf), 2274.
Fransız gazetesinden bir kadının ilanı, milleti ve nerede yaşadığı belli değil:
2274. 22 yaşında genç bir bayan, Katolik, iyi boyda, uzun boylu, ince, her bakımdan kusursuz bir geçmişe sahip, zengin bir ailenin tek kızı. Nakit olarak 25.000 çeyiz markı. Daha sonra daha da fazlası, orta yaşta bile olabilir, üst düzey bir memur, doktor, özel kişi vb. olmalı.
Bir sonraki yazıda mektupla sipariş gelinlerin gerçek hikayelerinden esinlenilmiş, 2004 yapımı Brides filmi var.
