Shkencëtarët — “Shfrytëzimi i pamëshirshëm i natyrës do të çojë në më shumë pandemi”
Shkatërrimi i habitateve e detyron jetën e egër te zhvendoset në mjediset njerëzore, duke krijuar keshtu kushtet per lulëzimin e sëmundjeve të reja
Duhet të ndryshojë “trajtimi i pamëshirshëm i natyrës prej njerzve” përndryshe do të ketë më shumë pandemi vdekjeprurëse si Covid-19, paralajmërojnë shkencëtarët që kanë analizuar lidhjen midis viruseve, jetës së egër dhe shkatërrimit të habitatit.
Shpyllëzimi dhe format e tjera të shndërrimit të tokës janë duke i shtyrë speciet ekzotike jashtë nyjeve të tyre evolucionare drejt mjediseve të krijuara për njerzit, ku ato bashkëveprojnë dhe krijojnë lloje të reja sëmundjesh, thonë ekspertët.
Sipas Qendres për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve të SHBA, tre të katërtat e sëmundjeve të reja ose të shfaqura që infektojnë njerëzit kanë origjinë nga kafshët por, është aktiviteti njerëzor ai që shumëfishon rreziqet e infektimit.
Një grup në rritje shkencëtarësh konfirmon që lakuriqët e natës — origjina e Covid 19 — në mënyrë të natyrshme strehojnë shumë viruse të cilët, me shumë gjasa transferohen tek njerëzit ose kafshët nëse ata jetojnë në afërsi te ekosistemeve të tjetërsuara prej njerzve, siç janë pyjet e prera së fundmi ose kënetat e drenazhuara për tokat bujqësore, projekte minerare ose projekte banimi.
Në natyrë, lakuriqët kanë më pak të ngjarë të transferojnë viruset që mbartin, tek kafshët e tjera ose të vijnë në kontakt me patogjenë të rinj sepse speciet kanë tendencë të specializohen brenda habitateve të natyrshme dhe të vendosura mirë. Por, pasi toka shndërrohet për përdorim njerëzor, rritet probabiliteti i kontaktit dhe viruseve që transferohen zoonotikisht nga një specie në tjetrën.
Teksa habitatet natyrore tkurren, kafshët e egra përqendrohen në territore gjithnjë e më të vogla ose migrojnë në zona antropogjene, siç janë shtëpitë, zonat e zhveshura, rjedhat ujore dhe hambarët. Kjo është veçanërisht e vërtetë për lakuriqët, të cilët ushqehen me një numër të madh insektesh të tërhequra nga ndricuesit ose frutat në pemishte.
Dy vjet më parë, shkencëtarët parashikuan se një koronavirus i ri do të dalë nga lakuriqët në Azi, pjesërisht sepse kjo ishte zona më e prekur nga shpyllëzimi dhe presione të tjera mjedisore.
Një nga autorët, Roger Frutos, specialist për sëmundjet infektive në Universitetin e Montpellier, tha se studime të shumta kanë konfirmuar që, dendesia dhe shumëllojshmëria e viruseve me origjinë nga lakuriqët, është më e lartë afër qendrave te banimit të njeriut.
“Njerzit shkatërrojnë mjedisin natyror të lakuriqëve dhe pastaj u ofrojnë atyre alternativa. Disa prej tyre përshtaten me një mjedis antropomorfizues, duke u transferuar atje, gjë që nuk do të ndodhte nëse do jetonin në habitatet e tyre natyrore.”-tha ai.
Me shpyllëzimin dhe ndryshimin e përdorimit të tokës, ju hapni një derë
Shkatërrimi i habitatit është kusht thelbësor për përhapjen e një virusi të ri, shtoi ai, por është vetëm një nga disa faktorë. Lakuriqet gjithashtu mundet ta kalojnë sëmundjen tek njerëzit por, nuk ka asnjë provë që kjo të bëhet drejtpërdrejt për koronaviruset. Deri më tani ka pasur një ndërmjetës — një kafshë shtëpiake ose një kafshë e egër me të cilën njerëzit kanë rënë në kontakt për ushqim, tregti, kafshë shtëpiake ose ilaçe. Në shpërthimin e Sars në 2003 në Kinë, ishte një mace e eger. Në shpërthimin e Mersit në Lindjen e Mesme në vitin 2012, ishte një deve. Shkencëtarët nuk janë ende të sigurt për kafshët ndermjetese për Covid-19. Megjithëse Frutos tha ne teorinë fillestare se një pangolinë ishte ndërmjetësi, tani kjo duket më pak e mundshme.
Në një punim që do botohet së shpejti në Frontiers in Medicine, Frutos dhe bashkautorët e tij argumentojnë se çelësi për të parandaluar epidemitë e ardhshme nuk është frika nga bota e eger por, njohja e faktit se, janë veprimtaritë njerëzore ato që janë përgjegjëse për shfaqjen dhe përhapjen e zoonozave. “Fokusi duhet të jetë në këto aktivitete njerëzore sepse ato mund të behen të organizuara siç duhet,” thekson dokumenti ne fjale titulluar “Lidhja e ngjarjeve që çojnë në pandemitë dhe mësimet që duhen nxjerrë për të parandaluar kërcënimet në të ardhmen”
Shkencëtarët kanë zbuluar rreth 3,200 lloje të ndryshme të koronavirusit në lakuriqët. Shumica janë të padëmshëm për njerëzit, por dy jane shumë të ngjashëm me sarbekovirusiet, të gjetura në Azinë lindore, përgjegjës për Sars dhe Covid-19. Gazeta thotë se shfaqja e ardhshme e sarbecovirusit me siguri do të ndodhë në Azinë Lindore, por epidemitë e sëmundjeve të tjera të reja mund të shkaktohen diku tjetër.
Amerika e Jugut është një zonë shqetësuese kryesore për shkak të pastrimit të shpejtë të Amazonës dhe pyjeve të tjera. Shkencëtarët në Brazil kanë zbuluar se prevalenca e viruseve ishte 9.3% në mesin e lakuriqëve pranë vendeve të shpyllëzuara, krahasuar me 3.7% në pyjet e pacenuara. “Me shpyllëzimin dhe ndryshimin e përdorimit të tokës, ju hapni një derë,” tha Alessandra Nava, nga qendra e kërkimit Biobank me qendër në Manaus.
Ajo tha se sëmundjet dobësoheshin natyrshëm në habitatet e egra, por kjo prishet kur njerëzit shkatërrojnë me shpejtësi ekuilibrin ekologjik. Si një shembull lokal, ajo tregoi për sëmundjen Lyme, e cila është përhapur tek njerëzit përmes capybaras. Disa komuna po mbledhin brejtësit gjigantë për të parandaluar ngjitjen, por Nava tha se kjo nuk ishte e nevojshme në pyjet e pacenuar që ende kishin jaguars. “Ju nuk e gjeni sëmundjen Lyme në zonat me jaguarë sepse ato mbajnë vetë nën kontroll numrat e capybara,” tha ajo.
“Problemi është kur vendosni specie të ndryshme që nuk janë natyralisht afër njëri-tjetrit, në të njëjtin mjedis. Kjo lejon që mutacionet e virusit të kalojne tek speciet e tjera, “tha ajo. “Ne duhet të mendojmë për mënyrën se si i trajtojmë kafshët e egra dhe natyrën. Tani ne i trajtojme ato në mënyrë tejet imorale dhe të pamëshirshme “
Përfundimeve të saj iu bëri jehonë Tierra Smiley Evans, një epidemiologe në Universitetin e Kalifornisë që studion shpërndarjen e viruseve në pyjet që degjenerojnë me shpejtësi të Mianmar. Ajo ka zbuluar se speciet e rrezikuara ose të kërcënuara kanë më shumë të ngjarë të kenë viruse sesa kafshët me risk më të ulët ndaj humbjes së habitatit dhe gjuetisë. Ajo tha se lidhja midis stresit mjedisor dhe shëndetit të njeriut ishte bërë më e dukshme nga pandemia e Covid-19.
“Kam shume shpresa se, një nga gjërat më pozitive dalë nga kjo tragjedi e tmerrshme do të jetë te kuptuarit se ekziston një lidhje midis mënyrës se si ne e trajtojmë pyllin dhe mirëqenies tonë,” tha ajo. “Kjo ndikon me të vërtetë në shëndetin tonë. Nuk është vetëm çështje e jetës së egër apo çështje mjedisore. “
Për të parandaluar pandemitë në të ardhmen, akademikët thanë se është i nevojshëm një bashkëpunim ndërkombëtar për të inkurajuar monitorimin dhe edukimin në një nivel lokal në mënyrë që shpërthimi i viruseve të mund të zbulohet dhe të frenohet në një fazë të hershme. Edhe pse kjo do të kushtonte, ata thanë se do të ishte më efikase ekonomikisht sesa të pritet per një shpërthim të kthehet në pandemi, e cila e detyron botën të izolohet.
Ata gjithashtu theksuan se masat për ndalimin e grumbullimeve të lakuriqëve në tregjet e lagësht ka të ngjarë të jenë joefektive dhe mund të rezultojnë kundërproduktive sepse lakuriqët luajnë një rol të rëndësishëm në kontrollin e insekteve dhe pllenimin e bimëve. “Bashkëjetesa në mënyrë të sigurt me lakuriqët është ajo tek e cila duhet të përqendrohemi dhe jo eliminimi i tyre”- tha Evans.
Grupet e ruajtjes se mjedisit gjithashtu kanë kërkuar mbrojtje më të madhe të habitateve ekzistuese. Një raport i fundit i Greenpeace paralajmëroi se Amazona mund të krijojë përhapjen tjetër të viruseve zoonotike sepse presidenti Brazilian, Jair Bolsonaro, po i jep një përparësi më të lartë shkatërrimit të pyllit sesa mbrojtjes së shëndetit të njerëzve.
“Eshtë e pafalshme! Oreksi i tij për shkatërrim po ushqen krizën aktuale shëndetësore dhe do t’i bëjë krizat e ardhshme me të cilat përballemi edhe më keq, “tha Daniela Montalto, aktiviste per mbrojtjen e pyjeve në Greenpeace. “Ai duhet të ndalet dhe mbrojtja e pyjeve të ketë përparësi. Pa të, ne të gjithë do të paguajmë çmimin. “
Marre nga The Guardian
Perktheu: Monika Spahivogli
PR Expert
