#İzBırakanlar 004: Tarihin İlk Kadın Matematikçisi Hypatia

Matematik ve Matematik Mühendisliği Topluluğu

Published in

MMMT İz Bırakanlar Serisi

4 min readJan 4, 2021

Özet: 
Hypatia, 4. yüzyılın ikinci yarısında İskenderiye’de dünyaya gelen matematikçi, filozof ve astronomdur. Doğayı mantık, matematik ve deneyle açıklamaya çalışan Hypatia; İskenderiye Kütüphanesi’nde matematik, felsefe ve astronomi üzerine dersler vermiştir. Döneminin en başarılı bilim insanı olarak kabul edilir. Dini tartışmaların etkisiyle vahşice öldürülmesi Klasik Dönemin sonu olarak kabul edilmektedir.

Hypatia, tarihin önemli bilim insanlarından ve kadınlara yer verilmeyen bir toplumda kadın olarak yaptıklarıyla ilham verici bir isimdir. Tarihin ilk matematikçilerinden biridir aynı zamanda iyi de bir öğretmendir. Gerici zihniyetin “sorgulamadan inanma ve bildiklerinin arkasında bağnazca durma” olarak belirteceğimiz düşünce tarzı sebebiyle öldürülmüştür. Bu cinayet aslında sadece Hypatia’nın değil bilim dünyasının cinayetiydi.

İlk kadın matematikçi olan Hypatia, M.S. 360 yılında Roma’nın bir eyaleti olan İskenderiye’de doğdu. Hypatia’nın ilk eğitimini aldığı filozof ve matematikçi olan babası Theon, ona her zaman düşünme hakkını kullanması gerektiğini ve sorgulamadan hiçbir düşünceyi son gerçek olarak kabul etmemesini öğretti. Hypatia, büyüdüğünde Dünya’yı dolaştı ve filozoflardan dersler aldı. Bu seyahati sırasında bir matematikçi olarak ünlendi. Atina’da eğitimini tamamladıktan sonra İskenderiye’ye döndü ve buradaki okulun başına geçti. Platon, Aristo ve Suda gibi filozofların ideolojilerini benimseyerek İskenderiye’de halka açık dersler verdi. Birçok ülkeden akın akın öğrenci sırf onun derslerini dinleyebilmek için İskenderiye’ye gelirdi. Öğrencileri arasında ileride İskenderiye valisi olacak Orestes de vardı.

Hypatia ilk kadın matematikçidir ve matematik üzerine önemli çalışmaları mevcuttur tıpkı “Aritmetik” üzerine yaptığı 13 ciltlik yorumu gibi. Kendisi aynı zamanda Apollonios’un Konikleri’ni incelemiş, Ptolemy’nin “Almagest” eserini düzenlemiş ve babası Theon’un yazdığı “Öklid’in Elementleri” adlı eser üzerinde çalışmıştır.

Hypatia sadece bir matematikçi değil aynı zamanda astronom ve filozoftur. Dünya’nın Güneş etrafında elips çizerek döndüğü fikrini Kepler’den 1200 yıl önce Hypatia teoriye dökmüştür. 1609 yılında ise Johanne Kepler gezegenlerin hareket ettiği kapalı eğrilerden birini elips olarak tanımlamıştır. Hypatia aynı zamanda sıvıların yoğunluk derecesinin belirlenmesi ve hidrometrenin bulunması gibi bilimin pek çok farklı alanına da katkıda bulunmuştur. O sadece bilime değil yaşadığı topluma da fikirleriyle can vermiş bir kadındır. Dönemin bazı önde gelen siyasetçileri, filozofları ve bilim insanları Hypatia’nın bilgisine ve düşüncelerine danışırlardı.

Düşünce özgürlüğünü benimseyen ve bunun olması için mücadele veren insanlardan biri olan Hypatia, bu mücadelesinde dönemin düşünce yapısı karşısında cahil ve bağnaz bir grup tarafından saçlarından sürüklenerek kiliseye götürüldü ve vahşice öldürüldü. Ne yazık ki Hypatia’nın eserleri günümüze ulaşamamış, İskenderiye Kütüphanesi yağmalanırken yok edilmiştir.

Hypatia, anlatıldığı kadarıyla o kadar etkileyici ve güzelmiş ki bazı Hristiyanlar onu erdemin ve iffetin sembolü saymıştır. Ölümünden yüzyıllar sonra adı pek çok eserde anılmıştır.

Bunlardan bazıları:

1847 Yılında Fransız şair Charles Marie René Leconte de Liste kendisi hakkında Hypatia ve Hypatie et Cyrille(1857) adlı eserler verdi. Liste, Hypatia’yı eserlerinde “savunmasız ve güzel” olarak betimledi.
1853 yılında İngiliz yazar Charles Kingsley Hypatia’ya ithafen, Hypatia — or New Foes with an Old Face adlı romanını yayınladı.
1884 yılında keşfedilen bir asteroide Hypatia’ya ithafen, 238 Hypatia adı verildi.
2 Ocak 1893'te Haymarket Tiyatrosu, Londra’da Hypatia adlı bir oyun sahnelendi.
Hypatia’nın hayatı 2009 yılında Agora isimli filme anlatılmıştır.

Son olarak bir konuya daha değinmek istiyoruz; maalesef günümüzde halen daha Hypatia’nın katledilmesine benzer kadın cinayetleri haberleri duyuyoruz ve kahroluyoruz. Biz de düşünce ve hatta yaşam özgürlüğünün artık mücadele verilmeden herkesin hakkı olmasını umuyoruz.

MMMT olarak #Matine serimizde incelediğimiz Agora filminin incelemesini okumak için tıkla: #Matine 001: AGORA

Yorumlarınızı sosyal medya hesaplarımızdan bizlerle paylaşmayı unutmayın!

Instagram: @mekupte

LinkedIn: @MEKUPTE

Twitter: @mekupte

Yazımıza atıfta bulunmak için aşağıdaki gibi APA formatını kullanabilirsiniz:

MMMT. (2020, Ocak 4). İz Bırakanlar 004: Tarihin İlk Kadın Matematikçisi

Hypatia. -erişim tarihi- tarihinde,

https://mmmt-digital.medium.com/i%CC%87zb%C4%B1rakanlar-004-tarihin-i%CC%87lk-kad%C4%B1n-matematik%C3%A7isi-hypatia-3dc18f931d2c

adresinden erişildi.