Hoe sociaal en duurzaam is de deeleconomie écht?

We slapen in elkaars huis via Airbnb, delen een auto via Blablacar en gereedschap kopen we niet meer, maar lenen we via Peerby gewoon van andere buurtbewoners. Was het kunnen kopen van zoveel mogelijk spullen vijftig jaar geleden nog een statussymbool, inmiddels lijkt het hebben van bezit uit te raken.

Delen wordt steeds meer de norm. Een goede ontwikkeling zou je zeggen. Delen als tegenhanger van het kapitalistische systeem waarin we leven. Niet langer aldoor consumeren, maar met elkaar delen, wat je al hebt. Het scheelt geld en is ook nog eens goed voor het milieu. Toch?

Coachsurfen voor gevorderden

Het is niet toevallig dat de deeleconomie uitgerekend tijdens de economische crisis in opkomst raakte. Tien jaar geleden moesten veel mensen op de kleintjes letten, spullen delen bleek een uitkomst. In plaats van kleding kopen of weggooien, ruilde je die met de kleding van anderen op zogeheten ruilfeestjes die op Facebook werden aangekondigd.

Airbnb bestond net en was eigenlijk een soort coachsurfen voor gevorderden. Geen geld voor een dure hotelkamer? Met Airbnb kon je voor weinig geld in iemands huis overnachten, terwijl hij of zij op vakantie was. Bovendien kon je je vakantie ook weer terugverdienen door je eigen huis in diezelfde periode via het platform te verhuren. Goedkoop, en nog gezellig en persoonlijk ook. Met een beetje geluk hield je er zelfs nieuwe vrienden aan over.

Wildgroei aan platforms

Delen is van alle tijden. Mensen zijn gewend om zo nu en dan iets aan elkaar uit te lenen of een vriendendienst voor een ander te doen. Maar door internet is het netwerk van mensen met wie je spullen en diensten kunt uitwisselen een stuk groter geworden.

De afgelopen jaren is er sprake van een wildgroei aan marktplaatsen waar je je bezittingen en diensten kunt delen. Alleen al in Nederland zijn er 150 verschillende deel- en klusplatforms. Gebruikers worden hier met elkaar in contact gebracht om onderling vaardigheden of spullen met elkaar uit te wisselen. Mensen verhuren hier hun boten, huizen, gereedschap of bieden zichzelf aan als schoonmaker, kok of kapper.

Een toekomst van delen en ruilen

De verwachtingen zijn dat er in de toekomst alleen nog maar meer van dit soort platforms zullen komen, want de deeleconomie groeit als kool. In 2013 maakte nog maar zes procent van de Nederlanders gebruik van deelplatformen, in 2016 was dit al een kwart.

Het internationale accountantsbedrijf PricewaterhouseCoopers concludeerde naar aanleiding van een studie onder consumenten en verschillende groeicijfers dat de deel- en kluseconomie in 2025 twintig keer zo groot zal zijn als in 2013.

De Australiër Morris Miselowski gaat nog een stapje verder. Hij houdt zich bezig met het voorspellen van de toekomst van de economie en hij verwacht dat we in 2030 helemaal geen bezit meer hebben en alles zullen ruilen en huren. Dit heeft volgens hem alles te maken met de waarde die millennials aan bezit hechten. Flexibiliteit vinden ze veel belangrijker, aldus Miselowski. De markt speelt daar op in.

Utopisch

De ‘deeleconomie’ klonk veel mensen in eerste instantie utopisch in de oren. Het delen van auto’s, huizen en andere spullen zou leiden tot een eerlijker en meer persoonlijke economie. In sommige gevallen is dat ook zo. Neem Blablacar, een platform dat bestuurders en passagiers die naar dezelfde bestemming moeten met elkaar in contact brengt. Moet je van Amsterdam naar Utrecht, maar heb je geen auto? Dan boek je gewoon een lege plek in de auto van iemand die dat traject ook gaat rijden via Blablacar. Je betaalt alleen jouw deel van de benzine, de chauffeur behaalt hier verder geen winst mee. En in plaats van vier auto’s die hetzelfde traject afleggen, is het er nu maar één. Dat scheelt weer in uitlaatgassen

Miljoenenbedrijf

Maar de aard van de verschillende platforms die allemaal onder de ‘deeleconomie’ worden geschaard loopt nogal uiteen. Aan coachsurfing bijvoorbeeld komt geen geld te pas, je verblijft gratis op iemands bank of logeerbed op voorwaarde dat je zelf ook mensen bij jou laat overnachten. Een heel ander verhaal is Airbnb. Het platform is uitgegroeid tot een miljoenenbedrijf met 300.000 accommodaties in meer dan 192 landen en het ontwricht op veel plekken de woningmarkt. Investeerders kopen hele panden op die ze vervolgens via Airbnb verhuren. Huizenprijzen stijgen en steden kampen met een gigantisch huizentekort. Gezellig en sociaal? Dat is het allang niet meer.

Sociale ongelijkheid

Je zou je kunnen afvragen in hoeverre de benaming ‘deeleconomie’ op zijn plek is. In steeds meer gevallen wordt er namelijk wel degelijk geld verdiend aan deze ‘ruilhandel’. Kon je op Peerby in eerste instantie spullen gratis lenen, sinds twee jaar verhuurt de website spullen tegen betaling.

Wat gebeurt er met de ouderwetse vriendendienst als iedereen zijn spullen en diensten kan aanbieden tegen geld? Waarom zou je bijvoorbeeld gratis voor iemand koken als je er via Thuisafgehaald.nl geld aan kunt verdienen? Of je boot een dag uitlenen aan die aardige buurman als je hier op een platform voor betaald krijgt?

Volgens het Rathenau Instituut, een denktank die onderzoek doet naar de maatschappelijke gevolgen van technologie, bevordert de ‘deeleconomie’ juist de sociale ongelijkheid, namelijk die tussen mensen mét bezit en mensen zonder. Alleen de mensen die een auto, huis of boot hebben kunnen die verhuren en hier geld aan verdienen.

Als mensen massaal geld gaan verdienen door hun spullen te verhuren of diensten aan te bieden, vraagt dat bovendien om nieuwe regelgeving. Waar ligt de grens tussen iemand die af en toe iets bijverdient en een zelfstandig ondernemer? Op dit moment betalen mensen meestal geen belasting over het geld wat ze via deelplatformen verdienen, maar de kans is groot dat dit in de toekomst verandert.

Hoe duurzaam is de deeleconomie écht?

Ook bij het idee dat de deeleconomie goed zou zijn voor het milieu worden steeds meer vraagtekens gezet. Want wie zegt dat we door te ruilen ook écht minder gaan consumeren? Wat doe je met het geld dat je bespaart door geen auto te hebben, maar gebruik te maken van Blablacar? Geef je het aan een goed doel? Zet je het op je spaarrekening? Of boek je er een vliegticket van? De kans dat veel mensen dit laatste doen is ook groot. Volgens het Rathenau Instituut is dan ook niet hard te maken dat delen ook echt duurzamer is dan commercieel verhandelen.

Hoge vaste lasten

Stel je hebt op alles een abonnement. Op je tv, je wasmachine, je magnetron, enzovoort. Scheelt dat dan in de kosten? Ok, je hoeft die spullen niet meer te kopen, maar je vaste lasten gaan wel flink omhoog. En dat maakt het een stuk lastiger om een maandje minder geld uit te geven. Bovendien, kan dit ook juist voor verspilling zorgen. Als je iets koopt, neem je elke keer opnieuw de beslissing of je iets wel of niet nodig hebt, terwijl je een abonnement niet van de ene op de andere dag hebt opgezegd.

Dan maar geen deeleconomie?

Dit betekent niet dat we de deeleconomie helemaal moeten afschrijven. Het oorspronkelijke idee, namelijk spullen met elkaar delen zodat we minder consumeren, is in essentie positief. Ook zijn sommige aspecten ervan wel degelijk duurzaam, autodelen bijvoorbeeld. En als we massaal minder gaan huren en minder bezitten, is dat ook goed voor het milieu. Dat wil zeggen, alleen als we het geld dat we besparen met het huren van een bepaald product niet uitgeven aan de aanschaf van iets anders. Wél moeten we oppassen dat we niet teveel een handeltje gaan drijven in de privésfeer. Dat zij die bezit hebben alleen maar rijker worden, omdat ze dat wat ze hebben ook nog eens kunnen verhuren. En laten we vooral niet vergeten om zo nu en dan iets te doen voor onze buren. Gratis. Gewoon, omdat dat wel zo aardig is.

Interessant? Lees dan ook ‘Eerlijk zullen we ALLES delen. En daarmee de wereld veranderen. En de planeet redden’

Moneyou Magazine

Vond je dit een fijn artikel? We hebben nog veel meer van dit voor je. Van praktische artikelen over de huizenmarkt tot prikkelende stukken over virtual reality. En alles ertussenin. Lees lekker verder in ons Moneyou Magazine.