Çikolatanın Öyküsü

Published in

Mozartcultures

5 min readNov 12, 2020

Çikolata adını duyunca büyük bir çoğunluğumuzun aklına hemen, tablet çikolatalar, bonibonlar ve gofretler geliyor. Kesinlikle, aklımıza gelen eylem yemek ile alakalı durumlar üzerinedir, “içmek’’ değil. Dolayısıyla, çikolataya yakıştırdığımız en yerinde sıfat , “tatlı’’ olacaktır diye tahmin ediyorum. Ama aslında baktığımız zaman, çikolatanın geçmişten bugüne, büyük tarihinin içinde yaklaşık yüzde doksanlık bir bölüm, çikolatayı şekerli tatlardan uzak bir içecek olarak tanımlar.

Kakaonun değişimini gösteren bir fotoğraf. [1]

“ Ben, çikolatayı genelde kimsenin gerçekten bilmediği, en bilinen yiyecek olarak adlandırırım.” Alexandra Leaf

Bu konunun terminolojisi biraz kafa karıştırıcı olabilir, ama bugünlerde genel olarak uzmanlar “çikolata’’ terimini çekirdekten yapılan herhangi bir şeyi ifade ettiğini savunurken, “kakao’’ kelimesini, çikolata yapmak için işlenmemiş olan bitkiyi ve çekirdeği temsil etmek için kullanıyor. Bununla birlikte, “Kokoa’’ genellikle toz halindeki çikolatayı belirtmek için kullanılır.

Etimologlar, “çikolota’’ kelimesinin kökeninin bir Aztek kelimesi olan ve kakao çekirdeklerinden yapılan sert, şekersiz bir içecek anlamına gelen “xocoatl’’a kadar uzandığına inanır.

Kakao ağacının Latince adı olan Theobroma cacao, “tanrıların yemeği” anlamına gelir.

Günümüzde, bir çok modern tarihçiye göre, çikolata yaklaşık iki bin yıldır dünyamızda, hatta bazı araştırmalar daha da eskiye uzandığını düşünüyor.

From the ancient Maya city of Calakmul depict the preparation and drinking of cacao. — Kakao ritüelinin bir gösterimini içeren bir resim. [2]

Kakao nasıl yapılır ?

Çikolata, Güney Amerika’ya özgü kakao ağaçlarının meyvesinden yapılır. Bu meyvelere kabuklu kapsül (pod) denir ve her kapsül yaklaşık 40 adet kakao çekirdeği içerir. Bu çekirdekler kakao oluşturmak için, kurutulur ve kavrulur.

Kakaonun dünyamıza tam olarak ne zaman girdiği veya kim tarafından bulunduğu hakkında net bir bilgiye sahip değiliz.

Smithsonian Ulusal Amerikan Kızılderili Müzesi’nin kültürel sanatlar küratörü Hayes Lavis’e göre, M.Ö.1500 yıllarından kalma antik Olmec kapları ve gemileri, çikolata ve çayda bulunan uyarıcı bir bileşik olan teobromin ile keşfedildi.

Olmeclerin törensel bir içecek yapmak için kakao kullandığı düşünülüyordu. Bununla birlikte, yazılı tarih tutmadıkları için, karışımlarında kakao çekirdeklerini mi yoksa sadece kakao kabuğunun etini mi kullandıklarına dair görüşler farklıdır.

Çikolata Bize Nasıl Ulaştı ?

Çikolatanın dört bin yıllık tarihi eski Mezoamerika’da yani günümüz Meksika’sında başladı. İlk çikolata ağaçları bu bölgede bulundu. Latin Amerika’nın en eski medeniyetlerinden birisi olan Olmec’ler kakao bitkisini çikolataya dönüştüren ilk kişilerdi. Onlar çikolatayı, törensel bir içecek başka bir deyişle, ritüel ve ilaç olarak içerek kullandılar.

Azteklerin çikolata hazırlama-içme ritüeli üzerine bir resim. [3]

Yüzyıllar sonra, Mayalılar çikolatayı tanrıların içeceği olarak görmeye başladılar. Maya çikolatası, kırmızı biber, su ve mısır unu ile karıştırılmış kavrulmuş ve öğütülmüş kakao tohumlarından yapılmış saygın bir demlikti. Mayalar, bu karışımı bir kaptan diğerine dökerek, “acı su” anlamına gelen “xocolatl” adlı kalın köpüklü bir içecek oluşturdu.

On beşinci yüzyıldan itibaren, Aztekler çikolatanın tanrı Quetzalcoatl’dan bir hediye olduğuna ve bu içeceği içen kişilerin yenilenmiş hissedeceğine, daha iyi cinsel güçlere hatta daha iyi savaşçı özelliklere sahip olacaklarına inandılar. Dahası, kakao çekirdeklerini para birimi olarak kullanmaya başladılar.

Çikolata İspanya’ya Ulaştı

Çikolatanın İspanya’ya tam olarak ne zaman ulaştığını kimse bilmiyor. Bir varsayıma göre, çikolatayı İspanyaya getiren ilk kişi kaşif Hernán Cortés’di.

İnanılıyor ki, Cortés çikolatayı Amerika’ya düzenlediği bir keşif gezisi sırasında keşfetti. O altın ve hazineler ararken bunun yerine kendisine bir Aztek lideri tarafından verilmiş, bir kase kakaoyu buldu.

Cortés İspanya’ya döndüğünde, kakao çekirdeklerini İspanyollara tanıttı. Çikolatayı içecek olarak tüketme kültürü İspanya’da devam etti ancak onlar acı tadı kırmak için bu içeceği şeker ve balla tatlandırarak kullanmayı tercih ettiler.

Ardından, çikolata İspanya’da çok popüler oldu ve bir çok insan bu içeceği sıkça tüketmeye çalıştı. Ayrıca, çikolatayı keşişlerde çok severdi ve dini ritüellerine yardımcı olması için kullanırlardı.

Çikolatanın hazırlanışını gösteren tipik 17. yüzyıl sahnesi [4]

İspanyollar çikolatayı kullanmayı uzun bir süre sessiz bir şekilde sürdürdüler. Çikolatanın komşu Fransa’ya ve ardından Avrupa’nın geri kalanına ulaşması neredeyse bir asırdı.

1615'te Fransız Kralı XIII.Louis, İspanyol Kralı III. Phillip’in kızı olan Avusturya Anne ile evlendi. Birliği kutlamak için Fransa kraliyet mahkemelerine çikolata örnekleri getirdi.

Fransa’nın önderliğinde çikolata kısa bir sürede Britanya’da özel olarak “çikolata evleri’’ ile görülmeye başlandı. Ardından bu trend Avrupa boyunca yayıldı ve çoğu ülke, kakao yetiştiren ülkelerde kendi üretim alanlarını kurdu.

Çikolata Devrimi

Çikolata, Avrupa aristokrasisi arasında son derece popüler olmaya devam etti. Kraliyet ailesi ve üst sınıflar, sağlık yararları ve gerilemeleri için çikolata tüketti.

Çikolata hala elle üretiliyordu, bu yavaş ve zahmetli bir süreçti. Ancak Sanayi Devrimi'nin yaklaşmasıyla işler değişmek üzereydi.

1828'de çikolata presinin icadı çikolata yapımında devrim yarattı. Bu yenilikçi cihaz, kavrulmuş kakao çekirdeklerinden kakao yağını sıkarak geride ince bir kakao tozu bırakabilir.

Toz daha sonra sıvılarla karıştırıldı ve bir kalıba döküldü, burada katılaşarak yenilebilir bir çikolata kalıbı haline geldi.

Çikolata üretiminin fiyatı bu şekilde düşüyor ve bu, çikolatayı sıradan insanların da ulaşabileceği bir yiyecek haline getiriyor

İlk kez 1847’de, J.S. Fry & Sons adlı bir İngiliz şirketi yenilebilir katı çikolatayı üreterek çikolata tarihinde önemli bir gelişmeyi gerçekleştiriyor. Rodolphe Lindt ise 1879’da kakao yağını homojen bir şekilde kakao tozuyla karıştıran bir makine üreterek kadife dokulu ve daha lezzetli bir çikolata üretiyor.

Ve bununla birlikte, modern çikolata çağı doğdu.

Çikolatanın acı-tatlı öyküsü de bu şekilde, inanıyorum ki artık çikolata yerken daha farklı bir bakış açısına sahip olacaksınız.

Afiyetle kalın!

Çikolatanın Öyküsü

Kakao nasıl yapılır ?

Çikolata Bize Nasıl Ulaştı ?

Çikolata İspanya’ya Ulaştı

Çikolata Devrimi

Kaynakça

Fotoğraf ve Resimler

Written by Atakan