Mozaiklerle Hayat ve Ölüm
Roma uygarlığı çok uzun yıllar boyunca Akdeniz kıyılarının mutlak hükümdarı olmuştur. Oldukça uzun süren bu saltanatını, dönemin diğer uygarlıklarına karşı; bilim, teknoloji, idari yapı ve sanat alanlarında sağladığı üstünlük sayesinde oluşturmuş ve yüceltmiştir.
İmparatorluğun ismi haritalardan silinse de yüzlerce yıllık hüküm süresi boyunca, günümüz modern dünyasının dinamiklerinin temelini oluşturan pek çok alanda ilk adımları atmıştır. Roma sanatı da bu alanların başında gelir. Günümüze kadar ayakta kalmayı başarmış binalar, tapınaklar, heykeller, yollar, resimler, mozaikler ve daha fazlası…
Bu yazı; Antik Roma sanatının etkileyici bir parçası olan mozaiklerin, ölüm temasını konu edenleri inceleyecektir.
Memento Mori Mozaiği
Etna’nın küllerine teslim olmuş antik kent Pompeii’deki bir villanın yemek odası zeminini süsleyen ve günümüzde Napoli Ulusal Arkeoloji Müzesi’nde kül tehdidinden uzakta varlığını sürdüren bu mozaiğin adı Memento Mori, Türkçe anlamı ile Öleceğini Hatırla.
Yazıda incelenecek diğer mozaiklere nazaran bu mozaiğin sanatçısı, çok daha estetik ve etkileyici çalışmış. Şekiller ve renklerin kalitesi oldukça güzel. Anlatılmak istenen de öyle tabii ki…
Mozaikte ilk göze çarpan obje, ölümü yani “mori”yi temsil eden kurukafa ve ortasında asılı durduğu, hayatın kendisi olan terazi. Sağ ve sol taraflarda, zenginliği ve fakirliği temsilen asılı duran kıyafetler ve kader çarkını yansıtan tekerlek de dikkat çeken diğer objeler arasında. Bir de tekerleğin üstüne konmuş ruhun yansıması bir kelebek.
Mor renkli bir elbise, ipekten bir şal ve bu gösterişli kıyafetlere askılık yapan onlar kadar gösterişli bir asa duruyor sol tarafta . Karşısında ise sıradan bir değneğe sarılmış, eski bir elbise ve bir heybe resmedilmiş. Zenginlik ve fakirliğin açık tasvirinden sonra ince bir ipe bağlı ölüm ve kaderin üzerine konmuş ruhun tasviri de açıkça işlenmiş.
Kader çarkı döndükçe; ruh sol tarafa da gidebilir, sağ tarafa da. Aslında anlatılmak istenen ölümün gerçekliğinin yanı sıra hayatın da gerçekliğidir. Ölümü ve kaderin yolcuğunu hatırlayıp yaşamak, bu kaideye uygun davranmak belirtilir. Ölüm, her iki duruma da eşit mesafededir ve ölümün bağlı olduğu ince ip koptuğunda ruhun temsili kelebek hangi tarafta olursa olsun korkup kaçacaktır. Hayatın temsili terazide, artık ruhun yansıması bir kelebek, olmayacaktır (1).
ΕΥΦΡΟCΥΝΟC Mozaiği
2016 yılında Antakya’da yine bir evin yemek salonunda bulunan bu mozaik 1700 yıl öncesinden mutlu bir yaşamın sırrını veriyor.
Mozaik üzerinde yazan Grekçe kelime “Neşeli” anlamına geliyor. Euphrosynos kelimesi özel isim olduğundan ötürü resimdeki iskeletin isminin “Neşeli” olduğu söylenebilir. “Öyle isim mi olur?” demeyin. Bizde de Mutlu, Neşe, Sevinç, Şener gibi isimler mevcut.
İki ihtimal var; ya gerçekten Neşeli isminde bir kişi yaşadı ve ev sahipleri onun anısını yaşatmak için bu mozaiği yaptırdı ya da ev sahibi veya sanatçı nüktedan bir kişiliğe sahipti. Gerçek ne olursa olsun, bir şarap testisi ve birkaç ekmeğin yanında oldukça keyifli resmedilen iskelet; hayatın kısa ve yaşamın ölüm anında bile keyif çıkarılacak kadar değerli olduğunu bizlere söylüyor gibi (2).
İskeletli Mozaik
Tekrardan Pompeii’ye dönüyoruz. İskeletli Mozaik olarak adlandırılan bu mozaik de bir evde bulunuyor. İşçilik bakımından oldukça zayıf gözükse de Neşeli Mozaiği kadar net bir mesaj veriyor aslında: Eğlence.
Taşıdığı iki şarap testisiyle Dionysos’un sadık bir hizmetkarı imajını veren bu iskelet de hayatın her daim yaşamaya ve eğlenmeye değer olduğunu simgeliyor.
Ölüm pek çok toplum için üzücü ve korkutucu olsa da mozaiklere bakılırsa Roma’lılar için genel kanı geçerli değil. Uzun yıllar Eski Dünya’nın tamamına hakim olmuş bir uygarlığın belki de sırrı Neşe idi.
“Humanius est deridere vitam quam deplorare.”
Hayata gülmek, hayat için ağlamaktan daha insancıl bir davranıştır.
*1 : http://ancientrome.ru/art/artworken/img.htm?id=1755
*2: http://www.diken.com.tr/antakya-mozaiginin-alengirli-hikayesi-neseli-iskelet-sener/
Beğendiyseniz alkış atmayı, eklemek veya belirtmek istedikleriniz varsa yorum yapmayı unutmayınız. Yeni yazılarımdan anında haberdar olmak için takip etmeyi de düşünebilirsiniz. Teşekkürler.
