Een gemeenschappelijke taal
Met een gedegen voorbereiding op zak, neem ik samen met mijn collega’s (Paulien en Steven) de aftrap: de eerste bijeenkomst van de Community of Practice (CoP) Sociale Cohesie in de wijk.
Met deze proeftuin beogen we een bijdrage te kunnen leveren aan toekomstbestendig en innovatief onderwijs voor Sociaal Werk. De ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van deze proeftuin wordt gecreëerd in de leergemeenschap zelf. Behalve inhoudelijk leren, leren we ook over ontwerp, toetsing, didactiek, docentschap en uitvoerbaarheid in samenwerking met studenten, werkveld en kenniscentra.
Toch wel enigszins gespannen over wie er gaat komen en wat er gaat gebeuren, lijkt de eerste kennismaking vlot te verlopen. De deelnemers studeren en werken in verschillende contexten (gemeente, universiteit, wijkteam, etc.) en stellen zich voor door te vertellen wat volgens hen de betekenis van onderwijs is. ‘Mensen tot bloei brengen’ wordt er gezegd of ‘talenten ontwikkelen en stimuleren’. Ook wordt er genoemd dat onderwijs het doel zou moeten hebben om ‘problemen vanuit verschillende perspectieven te kunnen benaderen’ en ‘te prikkelen om een leven lang te willen leren’. Hierbij valt op dat de opvattingen over de betekenis van onderwijs niet ver uiteenlopen.
Hoe deze betekenis van onderwijs vorm kan krijgen in de praktijk, willen we tijdens deze eerste sessie introduceren met de noodzaak waarom het onderwijs toe is aan het herijken van het traditionele opleidingsmodel. De complexiteit van vraagstukken en transities in het werkveld, lijken de enige ‘constante’ te vormen waarmee het sociaal domein geconfronteerd wordt. Vraagstukken waar sociaal werkers in transformatieprocessen mee te kampen hebben, worden ook wel geduid als ‘wicked problems’ (Rittel & Webber, 1973):
De combinatie van de mate van complexiteit en onderlinge verwevenheid van vraagstukken, onzekerheden over consequenties van acties en veranderende patronen en een hoge divergentie en fragmentatie van visies, waarden en strategieën, bepalen de mate van ‘wickedness’ van een vraagstuk (Head, 2008). De complexiteit van vraagstukken en onzekerheden over de gevolgen van veranderingen, hebben niet alleen te maken met de soms nog onbekende kaders, maar ook met ongrijpbaarheid van problemen en onvoorspelbaarheid van effecten van ingrepen en oplossingen, die inherent zijn aan het sociale domein (Rittel & Webber, 1973; Grint, 2011; Van der Steen, et al., 2013). De divergentie en fragmentatie van visies, waarden en strategieën zijn enerzijds te wijten aan de hoeveelheid actoren die betrokken zijn bij de aanpak van lokale vraagstukken, anderzijds pleiten wetenschappers dat de inzet van veel partijen met verschillende belangen juist benodigd, of zelfs cruciaal is om gedeelde problemen aan te kunnen pakken (Koppenjan & Klijn, 2004; Kenis & Provan, 2008).
Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat maatschappelijke vraagstukken niet in het isolement zijn op te lossen. Niet alleen onze studenten zijn lerend en hebben vragen, ook professionals zijn lerend en hebben vragen. En juist dit laatste aspect maakt dat we er niet meer omheen kunnen. We zullen en moeten in co-creatie met de praktijk en kenniscentra ‘wicked’ vraagstukken benaderen, met als doel professionals op te leiden die verandering als constante kunnen hanteren en die de beroepspraktijk mee kunnen transformeren en innoveren.
De opdracht voor onze CoP is gericht op het stimuleren van sociale samenhang en het bevorderen van leefbaarheid. Ook zo’n wicked vraagstuk. Dit blijkt al uit de verschillende opvattingen die we hebben over ‘sociale cohesie in de wijk’. Koen (sociaal ondernemer Lentekracht): ‘Waarom sociale cohesie beperken tot één wijk, op welke schaal is sociale cohesie belangrijk?’ En ‘wat verstaan we onder sociale cohesie?’, vraagt Iris (projectmanager ontwikkeling & innovatie Koninklijke Visio). Ook opperen de deelnemers dat het perspectief van de burger ontbreekt in onze CoP. Janne Kee (sociaal werker wijkteam Aanzet Brabant): ‘Maar wij zijn toch allemaal burgers?’
De ervaringen die hier worden geïllustreerd laten blijken hoe zinvol het is om gezamenlijk te werken aan onderwijsinnovatie. Voorbereiding aan de kant, en ervaren wat er echt toe doet. Dit neem ik mee naar onze volgende bijeenkomst.
