Prototype #1: Walk & Talk
Samen met 4 vierdejaars studenten heb ik een prototype opgezet om te experimenteren met een onderwijsvorm dat aansluit op de inzichten uit de proeftuin. Hiervoor had ik een paar ontwerpcriteria van te voren in gedachten:
- Het laten ontstaan vanuit een actueel sociaal cohesie vraagstuk uit de praktijk;
- Het in co-creatie laten ontstaan, vanuit diverse perspectieven en gedeeld eigenaarschap;
- Opzetten voor alle ‘lerenden’ rondom het vraagstuk;
- Principes van een ‘krachtige leeromgeving’ toepassen door leerstijlen te combineren (volgens model van collega Lisa van den Heuvel).
Wat is de context?
Ik ben met vier studenten koffie gaan drinken in onze ‘meet & greet’ ruimte waarvan ik wist dat ze op dat moment hun (afstudeer)onderzoek deden naar sociale samenhang en het dichten van de kloof tussen statushouders (stroom vluchtelingen) en inwoners van Huissen. Dit onderzoek was ingebed in de ‘Innovatie Hub’ vanuit Centre of Expertise Krachtige Kernen van de HAN. Een mooi actueel thema waarover nog veel te leren is en vragen onbeantwoord zijn bleek uit hun onderzoek naar de betrokkenen, waaronder Stichting Welzijn Lingewaard, Vluchtelingenwerk en inwoners van Huissen.
Net als vele andere gemeenten in Nederland staat ook Huissen voor de
vraag hoe op een succesvolle wijze vluchtelingen een plek in de samenleving te bieden. Het bijzondere aan Huissen is dat het een rijke geschiedenis heeft wat betreft herhuisvesten en samenlevingsopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Het is daarom interessant om deze ervaringen en belevingen van burgers die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt te vergelijken met de huidige stroom vluchtelingen. En wellicht kan dit ingezet worden om meer sociale cohesie te creëren tussen de huidige bewoners en de nieuwe bewoners in Huissen. Een collega van ons had hierover een mooie anekdote:
“Mijn moeder is (bijna) 90 en zij komt uit Huissen. Zij is met haar gezin gevlucht in WO2 omdat hun huis werd gebombardeerd. Na de oorlog konden zij weer terug naar Huissen om een nieuw leven op te bouwen. Een paar jaar geleden kreeg mijn moeder nieuwe buren, mensen die al jaren in een AZC hadden gewoond. Ze zijn meteen vrienden geworden omdat mijn moeder zo goed kon begrijpen wat het betekent om vluchteling te zijn. Ze hebben nu een andere woning maar blijven bevriend. Mooi toch!”
Wat is het plan?
De studenten (vier slimme meiden) vertellen me tijdens de koffie over hun onderzoek en bevindingen en ik probeer wat te achterhalen wat de vragen concreet zijn in de praktijk en wat zij allemaal aan het leren zijn vanuit hun onderzoek en gesprekken met alle betrokkenen. Ik vertel hen kort over de proeftuin en hoe we graag willen experimenteren en ik hun onderzoek als mooi startpunt zie om andere studenten maar ook andere betrokken hierin mee te laten leren. Gezamenlijk komen we tot leuke en enthousiaste ideeën over hoe we een evenementje kunnen opzetten dat zowel geschikt is voor studenten, inwoners van Huissen als ook alle betrokken van de Innovatie Hub om alle inzichten te delen maar ook om met al deze ‘lerenden’ door te praten en te ontdekken wat nodig is om dit vraagstuk verder te helpen en/of op te lossen. We komen tot het volgende programma:
13:00 Introductie door Stichting Welzijn Lingewaard en Innovatie Hub
13:15 Walk: Rondleiding door Huissen, verzorgd door Exodus comité (vrijwilligersorganisatie dat WO2 impact in Huissen in kaart brengt)
14:45 Talk: 1)Vluchtelingenwerk in Huissen. 2)Casestudie ‘leren uit het verleden’, inzichten uit het afstudeeronderzoek. 3)Dialoog met alle aanwezigen
16:15 Afsluitende (netwerk)borrel.
We noemen het ‘Walk & Talk’, geïnspireerd op een studiereis in Berlijn waar ik met 20 studenten en 2 collega’s was. Een dag was ingevuld door een outreachende welzijnsorganisatie die ons rond leidde in de wijk waarin zij werken (Schöneberg Nort). Vervolgens vertelden ze in het kantoor wat hun methode is en gingen we daarover in gesprek. De vele praktijkvoorbeelden maakten dit een boeiende ervaring. Vervolgens bezochten we een samenwerkende partner, de woningbouwcorporatie in die wijk die vertelden hoe zij bijdragen aan de sociale samenhang in deze achterstandswijk. Deze diverse perspectieven en het interactieve, ervaringsgerichte en informele karakter maakte het tot een succes voor zowel de docenten als de studenten.
De organisatie van de Walk & Talk in Huissen hebben we minimaal gehouden en simpel, om de prototype ook echt een experimenteel karakter te geven: snel en goedkoop testen, dus niet een hele pilot-constructie opzetten wat we vaak gewoon zijn te doen (eerst goed nadenken, draagvlak creëren, een gedegen organisatie omheen zetten etc). Samen met Korrie van de Innovatie Hub hebben we de experimentele opzet en samenwerking besproken. We hebben vervolgens gezamenlijk de uitnodiging breed uitgezet, een week van te voren (kortdag). Dit leverde niet veel aanmeldingen op, maar genoeg om mee te experimenteren: 12 stuks, waaronder 2 MWD studenten en 3 inwoners van Huissen.
Wat is het resultaat?
Een van de resultaten is dat het evenement alle betrokken partijen bij elkaar heeft gebracht om over dit vraagstuk te praten tijdens de afsluitende dialoog. De inwoners gaven een paar keer aan dat ze het leuk vonden dat de studenten hun onderzoek gingen presenteren, ze vonden het heel bijzonder en hadden dit nog niet eerder meegemaakt. De Talk was vooral een dialoog en interactie met continue levendige reflectie samen. “Niemand kon op zijn telefoon kijken, daar was geen tijd voor, dat zou opvallen” zeggen de studenten tijdens de evaluatie van de prototype.
Er werd inhoudelijk gesproken over de mogelijke belangen en spanningen in Huissen over de vluchtelingenstroom en waar dat precies door komt. Het bleek echter wel mee te vallen met de weerstand, volgens de aanwezige inwoners. Zij gaven aan dat een dialoog organiseren belangrijk is, dan kan je mensen bij elkaar brengen. Een interessant idee is om een soort verhalenboek te maken over alle inwoners van Huissen, niet alleen met verhalen van vluchtelingen er in om zo juist de samenhang te benadrukken.
Als onderwijs experiment is het niet helemaal gelukt, er waren maar twee studenten en die gaven aan het gesprek niet heel boeiend te vinden, konden niet goed bijdragen en misten wat achtergrondinformatie. Korrie van de Innovatie Hub gaf aan dat het wel gelukt is om hiermee onderzoek en praktijk te verbinden en resultaten te valoriseren: waarde en betekenis te geven en het ook echt weer in de praktijk terug te brengen. In potentie kunnen studenten in een dergelijk evenement meeleren door de interactie tussen de perspectieven die ontstaat in de dialoog. Maar ook door de rondleiding en de verhalen mee te maken van de inwoners en de professionals te horen praten die hun visie en beleid inbrengen. Hierdoor werden verschillen kanten belicht en werden er veel voorbeelden en praktijkcases gedeeld.
Tijdens de evaluatie bespreken we hoe dit prototype opgeschaald zou kunnen worden en goed georganiseerd kan worden en wat daar voor nodig is. Het was kortdag, maar dat bleek geen probleem, behalve dat er te weinig studenten op af zijn gekomen door het facultatieve karakter. Inbedding in het onderwijs is nog wel een ding: verplichten of facultatief, programmeren of ad hoc opzetten, hoe in te plannen in het curriculum etc. We zijn heel tevreden over hoe we het netwerk bij elkaar hebben gekregen en wat dat heeft opgeleverd aan versterkend en verbindend potentieel door juist met alle verschillende betrokkenen over een vraagstuk te praten.
Ook zijn we tevreden over de opzet van het programma, de afwisseling van zowel de wandeling als het praten en interactie werd goed ontvangen. We misten nog een stukje ‘formeel leren’ wat eventueel door een docent of kennisdrager toegevoegd had kunnen worden (theorie over sociale cohesie bijv.). Maar door dit juist weg te laten kreeg het een meer praktisch en realistisch gesprek vanuit de aanwezige leefwerelden.
Wat nemen we mee voor de toekomst?
Terugkijkend op de ontwerpcriteria hebben deze een prima handvat geboden voor het prototype.
1. het laten ontstaan vanuit een actueel vraagstuk is denk ik erg krachtig. Deze verbind namelijk alle betrokkenen rondom een vraagstuk, en dat zijn er vaak meer dan gewoonlijk worden betrokken tijdens beleid/praktijkontwikkelingen en het opzetten van oplossingsrichtingen voor complexe vraagstukken zoals sociale cohesie. Het is ook waardengericht, er kan hiermee een gezamenlijke taal ontstaan tussen alle betrokkenen die menselijk is, wat soms anders is dan het jargon of ‘systeem’taal van beleidsmakers en sociale professionals.
2. Het laten ontstaan in co-creatie is nog niet zo eenvoudig, het blijft toch een HAN initiatief. Wel heeft het een leuke nieuwe samenwerking opgeleverd tussen de opleiding MWD en het Centre of Expertise Krachtige Kernen. Bovendien hebben de vier afstudeerstudenten zich heel erg ondernemend opgesteld en de organisatie veelal op zich genomen waardoor het ook echt hun evenement werd. De samenwerking met het werkveld werd op verzoek ingevuld door het praatje van St. Lingewaard en Vluchtelingenwerk. Mogelijk kunnen we dit vooraf nog beter verkennen met deze praktijk en in de opzet nog meer gezamenlijk uitdragen. Achteraf gezien hebben we het toch nog teveel in eigen beheer gehouden.
3. Het prototype bleek geschikt voor meer lerenden dan enkel de studenten. Echter, daar zat in dit prototype de zwakte, dat het minder aansloot op de behoeften van de studenten. De vraag is hoe je dit meer bij elkaar kan brengen en/of dat we studenten van nu ook moeten laten wennen dat het onderdompelen in dit soort echte praktijkontwikkelingen en dialogen hoort bij hun opleidingstraject. We hebben tot nu toe altijd de praktijk gesimuleerd en/of binnen onderwijslokalen geplaatst, dit vraagt daarom wel iets meer van de studenten: iets meemaken waarvan je niet weet wat er gaat komen en wat ze er aan zullen hebben en dus wat ze gaan leren.
4. Tot slot zijn er diverse leerstijlen zichtbaar in dit prototype. Het informele karakter zit in de onvoorspelbaarheid van wat er geleerd wordt en natuurlijke verloop tijdens de wandeling. Het ervaringsgerichte is herkenbaar in de presentaties/talks van de professionals en afstudeerstudenten en het gezamenlijk bespreken van het sociale cohesie vraagstuk. Het formele en actiegerichte leren hebben de afstudeerstudenten meegemaakt door hun onderzoek uit te voeren. Het model van collectief leren als kapstok is heel helpend om collectief leren tot stand te brengen, maar ook dit ontstaat niet vanzelf. Om een dergelijk event ook echt te laten bijdragen aan het complexe vraagstuk in Huissen vraagt het mogelijk om iets meer te expliciteren WAT en HOE en ook het faciliteren van dit collectieve leren, mogelijk door actiegerichte vervolgstappen te formuleren.
