ट्रान्सजेन्डर-यात नेपालभाषां ‘यिताजाः' धाये ल्वः

‘ट्रान्सजेन्डर’-यात नेपालभाषां छु धाय्गु? (मेडियम.कम, ८-०९-२०२०) च्वसु जिं ट्रान्सजेन्डर (transgender)यात स्व-जाः(मि) (third gender) वा स्व-यचा(मि) (third sex) तथा संविधानया ‘अन्य' (मेगु) मती तयाः च्वया खनि। यिता-मय्जु (trans-girl/woman) रुक्शनां जिं न्ह्यथनागु नां बिजाः, मेजाः, पाजाः वा पाः(पार)जाः कर्णप्रिय मजू धकाः जिं प्रेम साय्मिया ‘थिता’ अःखः अर्थय् छ्यःगु, जुइमाःगु यिता(इता) धकाः क्यंसेंलि, अय्सा यिताजाः धाय्माली धकाः इमेल-पुचलय् प्रस्ताव न्ह्यथन।

ट्रान्सजेन्डरया अर्थ क्वथीक मालास्वया। ‘यिता’या इतिहास नं मालास्वया। अमरकोशय् पार-अवार (पारि-वारि)या अर्थय् नेपालभाषाय् “खो इटा-थिटा” (खुसिया उखे-थुखे) च्वयातये धुंकल खनि। (काशीनाथ तमोट-पुत्रपौत्रादिबोधिनी, नेसं ११०३, पौ १२) संस्कृतया ‘पार’यात इता धाःगु खँसेंलि का, थ्व ला पाय्छि खत धकाः जिं ताय्का।

ट्रान्सजेन्डर धाइपिं थिताय् (थुखे, बूबले) मिजं/मिसा खःम्ह यिताय् (उखे, लिपा) मिसा/मिजं जूवंम्ह यचामि (sex/gender) खः। नेपालभाषाय् खुसिया किनारया अर्थय् छ्यलिगु थ्व खँग्वःयात अर्थविस्तार यानाः यचा (sex) खँग्वःनाप trans (हिला)या अर्थय् छ्यले मफैगु मखु। ईश्वरानन्दजुं (नेसं १०४८-११२३) सामाजिक जात/जातिया खँल्हा रूप जाःयात व्याकरणय् ‘लिङ्ग’अर्थय् विस्तार यानादीगु नेवाःह्यमिपिसं यय्कुगु थन लुमंकेबह जू।

यितायात इता/इटा नं च्वयातःगु दु, तर थुकियात ‘यिता' स्तरीकृत याःसा थ्व विशेष अर्थयुक्त जुइ। थौंकन्हय् छ्यलेत पुलांगु भाषा व रूप नं त्यासा काय्बह जू । न्हूगु रूप न्ह्यःया पलिसा पूर्व रूप न्ह्यव छ्यलाः झीसं ल्वय्क धाय्फु- न्ह्यवकुमारी, न्ह्यवजुजु, न्ह्यव-एमाले, न्ह्यव-माओवादी, आदि।

यितायात यित् याये मज्यु,व व्याकरणसम्मत जुइमखु,अर्थहीन जुइ। अथे हे थातंयात थात् याये मज्यु। उकिं

बाथातंमि (cis-(gender)-man)यात थात्मिजं,

माथातंमि (cis-(gender)-woman)यात थात्मिसा,

बायितामि (trans-(gender)-man)यात यित्मिजं,

मायितामि (trans-(gender)-woman)यात यित्मिसा धाये मज्यु। उकियात

थातंमिजं, थातंमिसा, यितामिजं, यितामिसा धाय्माः।

नेपालभाषा हलन्त स्वभावया मखु।

नेपालभाषाय् यिता(जाः)मि (transgender person) खँग्वलं मिसा-मिजं (मा/बा)‌ नितां थुइकेफु। मि नेपालभाषाया विशेषण लितँसा खः। गथे-

यिताजाः -परलिङ्ग (transgender catagory)

यिता(जाः)मि-परलिङ्गी/पारलैङ्गिक (transgender person),आदि।