पिशाच- पासा/पाहां-चःह्रय्
पाहांचःह्रय् नेवाःतय्, उकी नं यँमितय् तःधंगु नखः खः। चान्द्रमान- तिमिलाया गतिल्याखं थ्व चिल्लागा (फाल्गुनकृष्ण) चतुर्दशीखुन्हु लाः। थ्व थ्वक (शुक्लपक्ष)या पारुं शुरु जुयाः गाक (कृष्णपक्ष)या अमाइखुन्हु (अमान्तमान) क्वचाइगु नेपालसंवत्-या महिनाकथं खः। गाकं शुरु जुयाः थ्वकया पुन्हिखुन्हु (पूूर्णान्तमानं) क्वचाइगु विक्रमसंवत्कथं चौलागा (चैत्रकृष्ण) चतुर्दशी लाः।
पाहांचःह्रय् संस्कृत पिशाचचतुर्दशी खँग्वलं ब्वलंगु खः। पिशाच छथी देवयोनि जाति खः। नेवाःतय्सं देवयोनिया गुलिखे खँ थःगु संस्कृती दुथ्याकातःगु दु। पिशाचचतुर्दशी खँग्वः पासाचःह्रय् कथं नं ब्वलंगु दु।
न्हापां चतुर्दशीया चःह्रय् गुकथं जुल स्वये-
संस्कृत चतुर्दशी, पालि चतुद्दस, प्राकृत चउद्दस, चोद्दस, चउद्दह, हिन्दी चौदह, नेपाली चौध। नेपालभाषाय् धाःसा थुपिं भारोप भाषा (सं.,पा., प्रा., हि., ने.)कथं मखु ब्यागलं पहलं ब्वलन। नेपालभाषाय् गोपालराजवंशावली (पाः ५५लि५, अ. नेसं ५०९/ई. १३८९) चवदश छ्यलातःगु दु। चवदश-पाखें दथुइ *चवह्रय जुयाः थौंकन्हय् चःह्रय् जुल। नेपालभाषाय् चःह्रय् (खँल्हाबल्हाय् चःरय्)यात चःह्रे/चःरे च्वय्गु पाय्छि मखु, छाय्धाःसा नेपालभाषाय् अय् व ए सः पाः, न्यनेबले अय् ए-थें ताइगु जक खः।
वर्णमालाय् स व ह ऊष्म/संघर्षी कोटी लाः, निगलं महाप्राण वर्ण खः तर सः पिज्वइगु थाय् व घोषत्व पाः। सः वाछेँनं (दन्तमूलं) व ह कथुं (स्वरयन्त्रं) पिज्वइ। स अघोष वर्ण खःसा ह घोष वर्ण खः। सः पिज्वइगु पह, वर्ग व प्राणत्व ज्वःलाःगुलिं घोषत्व भचा पाय्वं स ह जूवनी। प्राकृतकालय् हे चतुर्दशीया चउद्दस/चउद्दह जुइधुंकल। थ्व हे कारण खः नेपालभाषाय् पिशाचया पि शा-नाप ज्वःलाःवनाः (समीभूत जुयाः) व च लोप जुयाः पासा जुल, अले व पाहां नं जुल। पासा व पाहां धाःसां व पाहांचःह्रय् हे खः। थ्व व्युत्पतिकथं पासा (पाय्चिनातःम्ह, मित्र) व पाहां (संस्कृत प्राहुण/प्राघुण, प्रा. पाहुन, नेपाली पाहुना)नाप पाः। खँग्वःधुकुती थुपिं पाःगु खँग्वःयात पासा१, पासा२ व पाहां१, पाहां२ धकाः दुतिनेमाः।
