रानीपुखूया ल्वहंकिल
पुलांगु इलय् छुं नं तःधंगु थाय् बा छेँ सरकारपाखें बिल वा पारित जुल धाःसा उगु थाय्या प्यखेरं ल्वहंया की (किल) तय्गु चलन दु । उकियात चतुराघात वा चारकिला नं धाइ । थथे रानीपुखूया ल्वहंकी तयातःगु दु । रानीपुखू चतुष्कोण (रेक्टेंगुलर) रुपय् दु । थुकिया क्षेत्रयात स्वब्वय् थले फु –
१. मूल रानीपुखू लः दुगु दुनेया भाग (दुब्व)
२. प्यंकुंया देगःचां दय्कीगु चतुष्कोण भाग (दथुब्व)
३. ल्वहंकिलं कःघाःगु पिनेया क्षेत्र (पिब्व)
प्यकुंया ल्वहंकिलयात क्वय्बिया नां बियातःगु दु –
१. वायब्य (उत्तर–पश्चिम) कोणया ल्वहंकी (प्राप्त, आः दु)
२. ईशान (उत्तर–पूर्व) कोणया ल्वहंकी (प्राप्त, आः मदु)
३. आग्नेय (दक्षिण–पूर्व) कोणया ल्वहंकी (अप्राप्त)
४. नैऋत्य (दक्षिण–पश्चिम) कोणया ल्वहंकी (प्राप्त, आः मदु)
प्राप्त अभिलेखयुक्त ल्वहंकीयात उकियात ब्वंपिसं प्राप्त जूगु थाय्या बयान थुकथं यानातःगु दु —
१. वायब्य — नाचघर कम्पाउण्ड गेटय् दुगुयात भाजु क्लार्कं ुएु नां छूगु दु, थ्व रानीपुखू दुब्वया वायव्य कुनं ४० गज तापाक दु ।
२. ईशान — शूर शमशेरया हिटी दरवारया क्याम्पय् दुगुयात क्लार्कं बीर दरवार धयातल, थ्व रानीपुखूया दुब्वया ईशान कुनं २५० गज दु । थुकियात ुबीु नां छुल । ९सम्भवतः थ्व १५० गज खः ला रु०
३. नैऋत्य — वीर अस्पताल क्याम्प, भोटाहिटी सव–वे लिक्कसं ुडीु नां छुनातःगु दु । थ्व रानीपुखूया दुब्वया नैऋत्य कुनं ८० गज तापाक दु ।
भाजु टी॰डब्ल्यू॰ क्लार्कं थुपिं खँ बुलेटिन अफ द स्कूल अफ ओरिण्टल एण्ड अफ्रिकन स्टडिज (ल्याः २०, ई॰ १९५७) स न्ह्यथनातःगु दु । नापं अंग्रेजीं ुयार्डु (गज =३ फीट) धयातःगु दु । थ्व अभिलेख भाजु क्लार्कयात भाजु ठाकुरलाल मानन्धरं क्यना, ब्वनाब्यूगु खः । बँय् गाडे जुयाच्वंगु उगु अभिलेखयात पुरातत्व विभागया जनकलाल शर्मां थकयाब्यूगु खः ।
रानीपुखूया स्वंगुलिं अभिलेख पिहाँवःगु दु । नाचघरया अभिलेख सूर्यविक्रम ज्ञवालीं सम्पादन याःगु भानुभक्त स्मारक ग्रन्थ, दार्जिलिङ्ग (ई॰ १९३६) दुने मृगेन्द्र शमशेरया ूकवि भानुभक्ताचार्यू लेखय् न्हापां पिदन । शूर शमसेरया क्याम्पया रानीपोखरी ल्वहंकी अभिलेख भाजु श्यामराज पोखरेल व मेपिसं “कान्तिपुर भूपस्य प्रतापमल्लस्य शिलालेख” संस्कृत सन्देश (१ः१०–१२, वि.सं. २०१०÷ई. १९५३) स पिकाल । वीर अस्पताल क्याम्पया अभिलेख भाजु शंकरमान राजंशीं पुरातत्व पत्र संग्रह भाग १ स ई॰ १९५९ स पिकयातःगु दु । थुपिं स्वंगुलिं स्वानाः जगदम्बा प्रकाशनं ई॰ १९८२ स पिकाःगु इतिहास संशोधनको प्रमाण–प्रमेय सफुली प्रधान सम्पादक भाजु धनबज्र बज्राचार्यं पिकयादीगु दु ।
नाचघर व वीर अस्पतालय् दुगु रानीपुखूया ल्वहंकिल नेपाल–जर्मनी पाण्डुलिपि ग्रन्थ संरक्षण परियोजना राष्ट्रिय अभिलेखालयया छापा माइक्रोफिल्म यानातःगु दु — ए ८५४÷११९ व ए ८५४÷११८ ।
लुमंकेबहःजू — रानीपुखू ने.सं. ७८४ (ई॰ १६६४) बछलागा १३ स म्हुल, ने॰सं॰ ७८७ (ई। १६६७) पोहेलागा ४स पुखूया जग स्वन, नेसं ७८९ (ई॰ १६६९) सिलाथ्व १३ स देगः पलिस्था यात अले ने.सं. ७९० (ई॰ १६७०) कौलाथ्व पुन्हिखुन्हु ल्वहंकिल शिलापत्र प्यकुनय् तल । शिलापत्रय् रानीपुखूया प्यखेरं पूर्व, दक्षिण, पश्चिम व उत्तरया सीमाया जग्गाया नां नं बियातःगु दु । उकिया ब्वँज्या ब्यागलं याय्मानि ।
(थ्व च्वसु तिकिझ्याः (वाःपौ), २ः१२ः६१ ९नेसं ११३८ पोहेलागा २ बुधवार÷३ जनवरी २०१८), पौ १ स पिदंगु दु । च्वमि)
